BuilenlandscÜ Overzicht.
BRIEVEN UIT ROTTERDAM.
and dn werkzaamheden kei medebrengt, datfabri-
v.„t en werkman een en ander ket beate sollen en
kunnen regeletf.
Fabrikanten beeohoowen Art. 4 niet alleen teer
belemmerend maar ia totaal onmogelijk in honne pg-
penfabrieken te handkaren*
fabrikanten achten Art. 5 soer beswarend voor
ieder industrieel, want de afstanden ran de werk
plaatsen hunner woningen rijn dikwijls te rer roor
de rusttijden, soodat men rerplioht sou rijn rolgens
kat wetsontwerp een afzonderlijk lokaal te moeten
inrichten, om den tijd vóór en een des namiddags
door te brengen, hetgeen bij reien too niet een gel-
drink, dan toch roor de ruimte daarroor benoodigd,
Ho ieer groot bezwaar kan opleveren. De werk-
lieden telre achten een gesamenljjken duur der rust
tijden ran anderhalf uur roldoende, daar zjj den
meerderen rusttijd onnutsouden moeten doorbrengen.
Het wetsontwerp spreekt in Art. 7 dat Art. 4 en
5 niet toepasselijk zijn op arbeid ran het schippers
bedrijf. Gouda is een seer groote doorraartplaats,
de sohippers die op Zondag varen, lossen en laden
mogen, daarvan komen versoheidene schepen en atoom
booten' op Zondag door Gouda. Het komt in de
pnpenfabrieken voor, dat schepen en stoombooten
op Zondag moeten geladen worden, vooral voor export
aendingen en souden pjjpenfabrikanten het bepaald
noodig achten dat men hiervoor bij aanvrage aan
hek Gemeente Bestuur, verlof niet sou mogen ge
weigerd worden, ten einde de afzending en de ge
reedmaking in de fabriek met zoodanige, alleen op
Zondag hier komende, stoombooten of schepen te
kunnen bewerkstelligen. Bedeneu waarom fabrikan
ten verzoeken Art. 6 in dezen geest te wijzigen.
Fabrikanten zullen Art. 10 onmogelijk in hunne
fabrieken kunnen naleven, aangezien werklieden zich
als ziek sullen doen aanmelden en dikwijls roeds
geruimen tjjd bij anderen werkzaam zijn; ook doet
het zich niet zelden voor, dat werklieden zonder
Ontslag te nemen en geheel zonder voorkennis^ van
den fabrikant, bij een ander aan het werk zijn.
Fabrikanten moeten zich ten sterkste verklaren
tegen de bepaling van Art. 18 aangezien de ambte
naren meer dan noodzakelijk is, de bevoegdheid
verkrijgen de fabrieken te bezoeken en inbreuk
maken op de vrijheid van de industrieelen, waardoor
het zoo noodige prestige van den fabrikant tegen
over de werklieden sou verloren gaan. Ook de
rerpliohte geheimhouding der ambtenaren is feitelijk
eene onmogelijkheid die te controleeren, daar het
toor het hoofd of den bestuurder der fabriek bijna
niet te bewijzen zal zjjn, wie ran de talrijke
ambtenaren die van hun recht gebruik maakten de
fabriek te bezoeken, de geheimen van het bedrijf
hebben geopenbaÜrd.
Fabrikanten beroepen zich aangaande hunne
grieven tegen het wetsontwerp, op het onderzoek
ingesteld dqpr de Heeren Strove en Bekaar,
die door pijpenfabrikanten van alles op de hoogte
zjjn gebracht aangaande fabricatie en het personeel.
Fabrikanten meenen dat werkelijk wettelijke
regeling, anders dan den leeftijd met betrekking
tot sommige fabrieken, benevens eene zeer duide
lijke omschrijving wat onder arbeid en fabriek
verstaan moet worden, en de daaraan verbonden
strafbepalingen, voldoende zou zjjn.
Fabrikanten veronderstellen door het beperken
en te veel reglementeeren, de vrijheid van werken
voor ieder wordt belemmerd en dat als het ontwerp
van wet tot Wet mocht worden verheven, fabrikanten
aan allerhande lastige formaliteiten gebonden worden.
Fabrikanten verzoeken U beleefd en dringend om
vorenstaande redenen het aanhangige wetsontwerp
niet aan te nemen tenzij daarin wordo bepaald;
X». Eene zeer duidelijke omsohrijving wat onder
arbeid en fabriek of werkplaats verstaan moet worden.
8®. Dat de werktijd worde vastgesteld van des
morgens 6 tot des avonds 8 uur, en de rusttijden
op een gezamenljjken duur van ten minste ander
half uur.
8°. Dat verdere regeling der werkzaamheden m
de pijpenfabrieken, als eeue bizondere industrie
voornamelijk ie Gouda uitgeoefend, in verband met
het fabriekmatige en omstandigheden der werkgevers
aan het Gem* en te-Bestuur worde overgelaten, als
geacht kunnende worden met de toestanden dier
fabrieken, ook met betrekking tot de zware concur
rentie die zjj hebben te doorstaan met het Buiten
land, (speciaal Duitsohland) geheel op de hoogte
te zjjn. s
4°. Dat alleen aan speciaal daartoe aangestelde
fabrieksinspecteurs, op de manier als de ingenieurs
voor het stoomwezen, de vrije toegang tot de
fabrieken en werkplaatsen moet worden verleend.
't Welk doende ent,
J. dm GIDX8.
p, VAN DER WANT Gzn.
p. GOEDEWAAGEN Ik ZOON.
JAN PEINOE ClE.
P. J. van de* WANT Azn.
Gouda, 14 Februari 1889.
Men leost in de A'ei. Sport:
Vele voorstanders van de zwemsportin Neder
land werden dezer dagen aangenaam verrast, door
eene photograpbische reproductie van eene teekening,
vorvaardigd door den heer J. D. W. I,lining van
Botterdam als aandenken aan de zwem-wedstrjjden
in 1888 in ons land gehouden.
Evenals de teokening, die de heer Lüning ons het
vorige jaar toezond, is ook deze vervaardigd onder
de bekwame leiding van den heer J, Linse.
Neptunus, meesterlijk door den heer Linse getoe-
kend, wordt door den heer Lüning zelf uit het
water omhoog gebracht en vertoont den volkeren
een vaandel, waarop de handteekening van de prijs-
winners van dat jaar.
Op den goed geteekenden rand zijn de welge
lijkende portretten aangebraoht van de nestors op
zwemgebied in Neder tand, alsPloenius, Vrijdag,
Cattie, Sjjthoff, Brandts, Bredius, Witte, Samsom,
Westerman, Van Heemstede Obelt, Van Ledden
Hulsebosch, Kamsteeg en Van Vreuthingen.
Het geheel munt uit door smaakvolle uitvoering
en strekt den vervaardigers tot eer. Wij brengen
hun hulde voor de wijze, waarop zij do jwomsport
van 1888 aan de vergetelheid hebben omrukt.
"Het hoofdbestuur der Maatschappij tot Nut van
't Algemeenontving in de jongste algemeene ver
gadering de opdracht, voort te gaan met de uitgarb
van bevattelijk gestelde kleine geschriften tot ver
spreiding van kennis Onder de bevolking. Aan deze
opdracht is op onbekrompen wijze gevolg gegeven.
Van No. 1 en 2 der Volksgeschriften, getiteld i
'„Een kijkje in. Java», door A. Werumóus Buning,
en „Kindervoeding, kinderverzorging en kindersterfte
in het eerste levensjaar», door dr. B. Stephan, zijn
sedert 21 Sept. 1888 ruim 87,600 exemplaren
geplaatst.
Thans is No. 8 in 't licht verschenen bjj den
uitgevers M. E. de Grauw te Ouderkerk a/d Amstel.
Dr. B. ven dor Meulen, leeraar aan'de H. B. S.
te Winschoten, behandelt daarin „Het water, uit
het oogpunt van gezondheid.' Met groote helder
heid wordt in dit werkje de gewichtige rol, die het
water speelt in het leven van den mensch, geschetst,
't Zjjn oude waarheden, die er in worden verkon
digd, maar die nog op verre na niet het gemeen
goed van allen geworden zjjn, en Waarvan het iu
het belang der volksgezondheid toch zoo noodig is,
dat zjj algemeen worden gekend en ter harte geno
men. Moge daarom aan No. 8 der Volksgeschriften
eene even goede ontvangst ten deel vallen als aan
de beide vroeger verschenen nummers.
Een aantal Engelsohe gauwdieven heeft met goed
gevolg het spiritisme aangewend voor de uitoefening
van hun bedrijf. Zij gaven zich namelijk uit als
„mediums'. Eenige dagen geleden werd door een
uitgelezen sectie van Parjjsohe spiritisten, die eiken
avond in de Bue 8t. Lazare samenkomen, feest ge
vierd. Een hunner verzocht een zekeren William
Torry, een jong Engelschman, met twee vrienden te
mogen introduceeren, daar zjj door den veel be
treurden philosoof Leibnitz waren afgevaardigd om
de geestenbezweerders der Buo St. Lazare een bezoek
te brengen. Torry en zjjno vrienden werden uit-
genoodigd bjj de broeders aan tafel plaats te nemen
en de bovennatuurlijke kunstbewerkingen namen
terstond een aanvang. De tafel begon te draaien,
in een hoek der kamer werd geklopt, geheimzinnige
gedaanten schenen door het luohtruim te zweven en
men hoorde Torry zeggen, dat de geest van den
grooten Malebranche in de kamer was. Nog meer
verbaasde hij de aanwezigen, door op een lei
een boodschap van Malebranshe, in fraai Fransch
gestold, neer te schrijven, ofschoon hij zelf een
Engelschman en dus niet in staat was die taal op
eenigazins behoorlijke manier te schrijven. De spi
ritisten waren verrukt, verhieven den lof van Torry
en zijne vrienden tot de wolken en verzochten
hem, den volgenden avond nogmaals te komen en
dan nog meer gedsten van Fransche diohters en
wijsgeeren op ter roepen, wat zjj dan ook deden.
Men hoorde den geest van Victor Hugo in het
halfduister spreken en terwijl ademloos, luisterden
scheen bij sommigen de verbeelding zoo sterk, dat
zij de geesten zelfs aan hunne horlogekettingen
voelden morrelen en de handen in hunne zakken
steken. Dat was te sterk; het licht werd opgedraaid
en niets dan verbaasde gezichten. De geesten
waren verdwenen en met hen de Engelsche „mediums»,
verscheidene horloges, kettingen, beurzen en kunst
voorwerpen. In het brein der spiritisten ging toen
ook het licht op, de politie werd gewaarsohuwd en
zij is thans het gezelschap handige mediums op het
spoor, die zonder twijfel bezig zijn den buit onder
elkaar te verdoelen.
Men meldt uit Parijs van gisteren
De heer Méline heeft, wegens de verdeeldheid
ondor do republikeinen en de daardoor ontstane on
mogelijkheid om een ministerie te vormen tfaarin de
verschillende repuhlikeinsohe groepen vertegenwoor-
gij, weet, lieten wij ons er nogal op voorstaan. Op
alle voorname plaatsen vindt men eene zekere soort
van schurken, bekend onder den naam van commis-
sionnairs. Zij spreken vier of vijf verschillende talen,
en schijnen eene vreemdeling op de lucht af te
kunnen vinden. Zij zwerven om het hdtel heen, ge
reed om op u aan te vallen zoodra gij zijt aange
komen. Die kerels, die altijd op de loer staan, geven
u een gevoel alsof gij een gevangene zijt. Gij hebt,
bijvoorbeeld met ontbijten gedaan en stapt naar
'buiten, om eens vrij, op uw eigen gelegenheid, op
verkenning uit te gaan. Daar komt een commis-
sionnair naar u toe, en spreekt u in uwe moedertaal aan.
„Gü wilt zeker de Cathedraal zien?»
Ik zeg Cathedraal, Tom, want het wemelt hier
van Cathedralen en men kan geen hoek omslaan
zonder er op eene te stuiten.
„De Cathedraal zeker; wees zoo goed mg te
volgen *En hij ziet u aan alsof gij zijn arrestant
w„it, en hg bevel had u naar de gevangenis te
blNu8is voorgezegde Cathedraal waarschijnlijk vlak
bij, misschien heeft men er het gezicht op uit het
hotel; maar de onbeschaamde kerel brengt er u met
het meeste «mg fimi heen. Bin staat hg er op om
u alles aan te wijzen wat gij, ook zonder zgne hulp,
wel van zelf zoudt moeten zien. Gewoonlijk geeft gg
u in wanhoop over. Gij ziet geen middel om den
overweldiger te ontsnappen. Hij hangt u als een klis
aan het lijf. Ik heb echter een middel verzonnen.
Dat heb tk 't eerst te Neurenberg aangewend. Ik
zal u het tooneel trachten te beschrijven.
Toen ik het Baieriteher Hof uitstapte, zag ik drie
van die heeren, op behoorlijken afstand van elkander
geposteerd, zoodat, als de een mij niet ving, ik nood
wendig den anderen in handen moest vallen; welnu,
daar stapt onze man vriendelijk naar mij toe. „Een
mooie ochtend,» zeide hg in,het Engelsen.
Ik zag hem zeer zwart aan en gaf geen antwoord.
"Gij wilf zeker de merkwaardigheden'beztehtigen?»
Ik antwoordde hem door op barschen toon een
vers uit het Grieksche Testament aan te halen.
Hij was een weinig uit het veld geslegen, maar
gaf het niet op.
„Wilt gij St. Sebald en het Bathhaus niet zien?»
vroeg hij, nog altijd in het Engelsch.
Tot antwoord vuurde ik op hem los met een ander
verS «uit het Grieksche Testament, waardoor ik
zijn Engelsch geschut tot zwjjgen bracht, vrant hg
riep op eens uit; Pariet coue Franqaü?"
Mijn antwoord bestond uit de eerste oratie van
Cicero tegen Catilinn: Quoueque tandem abutere,
Catüina, patientia nostra etc. (Hoe lang toch, Catilina,
zult gij misbruik maken van ons geduldP) die ik op
vreeselgk gnwoUen toon uitbulderde. DV commis-
sionnair zwichtte, mqar whs niet overwonnen. Hg
waagde mij in het Italiaansch aan te vallen, maar
nu. stortte.ik met duivelachtige boosaardigheid het
geheele Grieksche alphabet op .hem uit, mijne stem
verheffende*-en klem leggende bp al de versmalende
letters, terwijl ik mijn vuist balde en geweldig
gesticueerde totdat ik het geheel door was, van-de
Alpha tot de Omega. Dat hielp I Hij was werkelijk
verschrikt Hg maakte rechtsomkeert, maar
retireerde langzaam, alsof hg bevreesd was dfroogen
van mij af te wenden.
Toen hij op een eerbiedigen afspied was, stond
hij stil om den uitslag van den aanval van nr. twee.
af te wachten. Deze was minder stoutmoedig. Hgj>
had gezien hoe slecht nr. een er af gekomen was
en pakte mjj dus wat zaehter aan.
Ik dischte hem een paar regels uit de Hiadevan
Homerus op, twee spreuken uit een Grieksche fabel
en het Conticucre omnet intentigue ora tenebant van
Virgilius (Allen zwegen stil en luisterden ingespan
nen), waarop hjj zioh omkeerde en vluchtte ondér
het schaterend gelach van nr. óón en tot verbazing
van nr. drie, die het niet durfde wagen mij aan te
vallen, na de nederlaag, ,<)io zijne makkers geleden
hadden, maar zich bij hen voegde, waarop zjj de
hoofden bijeenstaken en klaarblijkelijk met elkander
beraadslaagden.
Voor mjjn vermaak liep ik langzaam op en neder,
terwijl ik hen woeste blikken toewierp. Ik hoopte
werkelijk dat zjj den aanval hernieuwen zoudèn. Iki
had ammunitie in overvloed, zonder nog te spreken,
Tom, van ons kramerlatijn: Hog film, piggdm, et
ehotam damnabüe grunto en dergelijk, maar het was
niet noodig.
(Wordt eenolgi).
digd zjjn, de taak tot vorming van een kabinet
nedergelegd.
Het „Journal des Dóbata" bespreekt uitvoerig den
politieken toestand. Den 30n Maart 1888, zegt het
blad, verklaarde de Kamer met 268 tegen 237 stem
men, dat de herziening der Constitutie groote haast
had, den 14n Februari 1889 heeft zjj met 307 tegen
218 stemmen verklaard, dat die. volstrekt geen haast
had. De eerste stemming bewèrkte den val van het
Kabinet Tirard; de tweede dien vsp het Kabinet
Floquet. Een lange ljjkrede wil het blad over dit
laatste niot houden; door de vruchten van zjjn staats
beleid is het geoordeeld; in lang heeft geen minis
terie zooveel kwaad gestiobt, maar het is troujr ge
bleven aan ziju program en heeft niemand misleid.
Wat de coalitie betreft, die het ten val bracht, merkt
de „Dóbats» op, dat Floquet en de zijnen het verle
den jaar volkomen natuurlijk ronden, toen de uiterste
linkerzijde zich met de rechterzijde tegen Tirard
keerde; toonen de radicalen zich nu verontwaardigd
over de samenwerking van rechterzijde en opportu
nisten dan behoeft men dat zoo ernstig niet te ne
men; alleen hebben genen hierin gelijkdat een
Kamer, die zichzelf binnen het jaar, ja in vijf dagen
tjjds zoo tegenspreekt niet meer medetelt; men kan
haar laten leven, er is volstrekt geen haast bij de
ontbinding, maar het ware dwaasheid met haar of
voor haar te willen regeeren; zij heeft geen meer
derheid, geen wil, geen toekomst; een ministerie,
niet uit haar midden gekozen, niet op haar pogende
te steunen, zon er te meer om geëerd en geacht
worden; niet aan haar, maar aan het land moet
worden gedacht; het land verkeert in revolutionairen
toestand: de parlementaire Bepubliek van 1876 is
bjjkans verloren, half dood. Het eenige wat te doen
staat, is de begane misslagen te herstellen, de man
nen terug te roepen die men verwjjderd heeft, het
tegenovergestelde tp doen van al wat sedert 1879
geschiedde, vastberaden terug te keeren op den in
geslagen weg; e.ea concentratie-ministerie van half
gematigden en half radicalen onder Tirard of Móline
of Freycinet zal tegen de strooming, welke het
algemeen stemrecht medesleept, niets vermogen.
De Hongaarsche oppositie tpgen de legerwet die
in het parlement in de minderheid is, bijjft haar
heil zoeken in straatrumoer, zelfs nu do koning en
de koningin in haar midden zjjn. Tisza zal toch ziju
wil doorzetten, doch is eenigszins aan de bezwaren
te gemoct gekomen door eene gewijzigde redactie.
De Samoa-conferentie te Berljjn zal vermoedelijk
eerst in de volgende maand bijeenkomen. Prins Bis
marck aoht het beter eerst het optreden der repu-
blikeinaohe regoering in de Vereenigde Staten af te
wachten. Vermoedelijk zal, zoodra president Harrison
de regeering aanvaardt, ook de gezant te Borljjn
door een republikein worden vervangen, en daarom
wil de Duitsche regeering lierelf afwachten, welk#
gevolgen Clevelahds aftreden in dit opzicht zal hebben.
Generaal Harrison is reeds gereed met het ministe
rie, waarmede hjj in het begin van Maart de regee
ring zed aanvaarden. Volgens de New-York Herald
is het republikeinsoh Kabinet aldus samengesteld:
James G. Blaine, buitenlandsohe zaken; Jerry Bush,
gouverneur van Wisconsin, oorlog; de gewezen senator
van Minnesota Wisdom, financiën; de Senator Platt
uit New-York, posterijen en senator Warmer Miller,
landbouw.
VI.
Belofte maakt schuld. Ik heb beloofd iets te zullen
mededeelen over het vraagstuk van het electrisch
licht hior ter stede en het zjj mjj veroorloofd heden
die schuld af te lossen.
Volgens de overlevering waren de oude Egyptische
priesters reeds vertrouwd met veel van hetgeen de
verlichte 1 §o en 19e eeuwen als nieuwe uitvindingen
op natuurkundig en wetenschappelijk gebied op den
voorgrond plaatsen, o. Na. electriciteit en electrisch
licht. Stel dat- van de juistheid dier bewering het
bewijs niet zal zjjn te leveren, dan staat toch het
feit als een paal bovep water dat het electrisch
4ioht om ons daarbjj te bepalen sints eeuwen
bekend was.
De ouderen van dagen zullen het zich zelfs herin
neren hoe men reeds in het begin dezer eeuw ook
hier te lande electrisoh licht vertoonde pn hoe het
een poos de great attraction was te Amsterdam, in
Frascati, in de Nes, dat daar des avonds de gas
kronen nu en dan werden uitgedoofd om het lokaal
electrisch te verlichtoiJc
Welnu, in al den tija, van vroeger tot op heden,
waarin de oude en nieuwe wereld wist dat men met
behulp vaneleotrjoiteit licht konde branden, is de
zaak tamelgk wel gebleven op het standpunt eener
wetenschappelijke ouriositeit, totdat in de laatste
jaren de uitvindingen van Edison het liohtkadaver
kwamen galvaniseeren. Men kreeg de booglampen
en daarna de gloeilampen, ik kom er aanstonds
met een enkel woord op terug doch bjj dat al
waren nog altjjd zóó veel bezwaren en Koeten te
overwinnen, dat de Gemeente Botterdam er geen
oogenblik voor terugdeinsde om een paar jaar ge
leden, zooals ik vroeger meldde, de gasleverantie
aan de burgerij in eigen beheer te nemen. Trou
wens, men kon becijferen welke groote winsten de
twee onder óón deken liggende particuliere gasfa
brieken behaalden en men wist alzoo dat mem 4 o£
6 millioen in zulk een privaat-rechtelijk bezit der
gemeente stekende, in 8 a 10 jaren het geheele ka
pittel zou hebben terugverdiend. In dat korte tijds
verloop zou nu wel het electrisch licht niet zulk een
vlucht nemen dat het gaslicht er grootendeels door
zou worden verdrongen. Amsterdam begreep het
anders. Het hernieuwde de concessie van de Im
perial Continental Oas-auociation en heeft terstond
met de nadeelige gevolgen te worstelen, blijkbaar,
onder meer, uit de aanhangige processen met die
allervoortreffelijkste Engelsche maatschappij. Bij de
concessie waren groote voordeelen voor de Amstor-
damsche gemeentekas bedongen eene staathuis
houdkundige fout, daar hat immers duidelijk was
dat de concessionaris die voordeelen met woeker op
den gasverbruiker zou weten te verhalen. Doch nu
men op voor de gemeentekas seer voordeelige voor
waarden aan eene particuliere, zij het dan Engelsche
maatschappij concessie heeft verleend, blijft het de
vraag of het billijk is thans te Amsterdam aan het
electrisch licht vrij spel te laten om als mededinger
van het gaslicht op te treden. Naar het strikte
recht is de gemeente Amsterdam daartoe bevoegd,
maar of het billijk is eerst groote voordeelen te be
dingen bjj het verleenen eener gasconcessie, die tal
van millioenen aan de zaak ten koste legde, om
daarna te trachten den ooncessionaris een knak te
geven met behulp van nieuwe concessiën tot het
leveren van electrisch licht ziedaar een vraagstuk,
waarop de Amsterdamsche briefschrijver van dit blad
misschien eenig, zjj het dan geen electrisch licht
zal kunnen laten schijnen.
Doch: revenons a not moutons.
Ook te Botterdam was het bestaart van het eleo-
trisch licht voor niemand een geheim. Vele jaren
geleden was qen gedeelte van hot Hotel Leijgraaff
aan het Nieuwe Werk reeds electrisch verlicht. Eater
volgde het Hdtel Coomans in de Hoofdstoeg, nadat
de beer Koene daar als eigenaar-directeur was op
getreden. Allerlei proeven, door 'eene Amsterdam
sche maatschappij, meen ik, genomen, om ook de
Passage, aan de Korte Hoogstraat, electrisch tp ver
lichten mislukten toen het bieok aan welke prak
tische bezwaren en grooten- tosten zich de verbrui
kers hadden te onderwerpen. De geheele zaak was
te Botterdam vrij wel in vergetelheid geraakt, toen
zich plotseling eenige jaren geleden de mare ver
breidde, dat eene nieuwe uitvinding gedaan was en
zich te Botterdam gedomicilieerd had, die( aan het
electrisch licht met onwederstaanbare macht bur-^
gerrecht schenken en aan het gaslicht den genade
slag geren zou. Dat was even vóór dat de ge
meente de gasleverantie in eigen beheer nam.
Wat was_ er gebeurd?
Zekere heer Khotinsky, een electricien van eenige
beteekenis, had namelijk een accumulator uitgevon
den voor huiselijk gebruik. Beeds was men er
in geslaagd zonnewarmte te accumuleeren, d. i. in
een busje op te vangen en op te sluiten, met het
doel om van die warmte des winters gébruik te
maken. Beeds was men er in geslaagd met be
hulp van brandglazen een biefstuk door de zon
te doen braden. Beeds ook was men er in geslaagd
electriciteit in een bus te accumuleeren. Maar
het praktisch nut van al dat fraais, wilde niet te
voorschijn treden omdat, wat in het klein gelukte,
in het groot niet toepasselijk bleek. Daar ver
scheen Khotinsky met zgne nieuwe accumulatoren
te Botterdam! Waarom hjj juist naar de.tweede
koopstad van het kleine Nederland kwam, terwjjl
de groote wereldsteden voor hem open stonden
Op die vraag werd ten antwoord gegeven, dat hjj
zijne vinding had verkocht aan een Engelschman,
die haar had overgedaan aan een te Botterdam ge-
vestigden Duitscher, den heer Lagrange. Deze nu
haalde op zijne beurt een zijner vrienden en land-
genooten, den algémeeh bekenden groothandelaar in
koffie W. Sohöffer over, deel aan de onderneming te
nemen. Toen deze celebriteit zich aan de spits had
gesteld, slaagde men er in ook etteljjke Eotterdam-
ache mannen vsn naam en gezag als deelgenooten
aan te werven, en onmiddeljjk daarna zag men aan
den linker Maasoever eene fabriek van accumu
latoren en gloeilampen verrijzen.
Het syteëm-Khotinsky scheen inderdaad bestemd,
eene algeheele omwenteling in de verlichting tot
stand te brengen. Het brak voor goed met-het stelsel
van geleidingen buiten 's huis. Alles kwam neder
op een tonnenstelsel, niet meer voor faecaliën maar
voor electriciteit en met dit verschil, dat de ton
netjes of busjes (accumulatoren) ledig werden weg
gehaald en gevuld werden teruggebracht. Even
als men thans een bus doperwtjes, kreeften of
schildpadsoep laat halen, zou. men voortaan een bus
electriciteit Icoopen. Een paar geleiddraden in huis,
aan die bus bevestigd en uitmondende aan een paar
gloeilampen en men kon een geheele weekUoht
hebben, zonder dwalm en zonder bederf van de tem
peratuur, tevens tot minder prjjs dan hetgeen destijds
het gas kostte, n.l. 10 oenten de kubieke meter. En
dat de zaak uitvoerbaar «ai, de Heer Khotinsky
beweet het, door o. a. aan het kantoor van den Heer
Schöffer accumulatoren week aan week te leveren,
door middel waarvan men daar regelmatig van elec
trisch licht gebruik maakte. Een aantal invloedrijke
mannen werden uitgenoodigd het wonder te komen
aanschouwen en toen deze zich van de werkelijkheid
overtuigd hadden, werd door het Bestuur dezer elec-
triciteits-maatschappij eene leening uitgeschreven, die
natuurlijk de oorspronkelijke oprichters voor een deel
het geld zou hebben terugbezorgd dat zjj aan de
vestigingrider zaak hadden gewaagd. Maar alhoewel
de mannen, die aan het hoofd stonden, zeer honorabel
waren, lag de groote finantiëele catastrophe, die pas
doorworsteld was, nog te versch in het geheugen,
dan dat men niet met een weinig argwaan zou ver
vuld geweest zjjn, niet-ten aanzien van de personen,
maar van de uitvoerbaarheid der zaak op grooté
schaal. Bleek die er later eens niet te zjjn, dan zou
hpt slagen van de geldleening slechte ten gevolge
hebben, dat de schade werd overgebracht van de
oprichters op uit anderen hoofde reeds zee zwaar
beproefde aandeelhouders. Een der locële bbden had
den moed tegen den' stroom op te roeien, ontwikkelde
zijne vrees zonder plichtpleging, waarschuwde het
publiek en de leening maakte volslagen fiasco.
Inderdaad bleek het later, dat de Heer Khotinsky
zich aan eene illusie had overgegeven, in vergelijking
waarmede die van den Franschen kapoen verre de
voorkeur bleek te verdienen. Kent gij de illusie van
den Franschen kapoen, waarde lezer? Waarschijnlijk
niet, want ik vond haar eerst weinige dagen geleden
in Fransche bladen, omschreven.
Ziehier wat er van die zeer opmerkelijke zaak is.
Als zoo'n kapoen half en half op weg is om de
noodige vetheid te verwerven, dan krijgt hjj, kort
voor het ondergaan vau de zón, een bjjzonder soort
voedsel..Men geeft hem nafneljjk het eene stuk
broodkruim na ket andere, zwaar doortrokken van
wijn. Dat smaakt het lieer voortreffelijk en hjj slikt
hoe langer hoe gulziger de brokken naar binnen,
totdat hjj, totaal boveVjijne „vergunning", als een
lijk tegen den grond ligt. Dan neemt men hem op
en legt hem voorzichtig in den stal op een nest met
een aantal hoendereieren, dienzelfden dag gelegd.
Als nu de kapoen den anderen morgen door zijne
vroegere ambtgenooten, de hanen, gewekt wordt
en lodderige oogen opent, dan heeft hjj iets
dat op „haarpijn" geljjkt en daar hem de geneug
ten van een pekelharing onbekend zjjn, verheft hjj zich,
nog waggelend, op zjjno pooten, ten einde er
gens een surrogaat te zoeken. Dan echter ontdekt
hjj terstond dat hjj een aantal eieren onder ziel/
heeft en in zijne stomme verbazing houdt hjj een
monoloog, die zoo wat op het volgende nederkomt:
„Hoe kom ik er nu aan van naoht al die eieren te*,
„leggen Het is waar, ik heb gistereu avond vree-
„seljjk zwaar gesoupeerd; ik was mooi tipsy, en.dan
„weet men -niet'recht wat men doet, maar bjj dat al
„heb ik nog nooit eieren gelegd en nu zoo op eensl
„Knap gedaan heb ik het in elk geval. Het zal de
„andere kapoenen erg 'de ooger. uitsteken. Ik ga
„maar weer op de vruoht mijner lendenen zitten.
„Eten en drinken zal men der kraamvrouw wel
brengen.» En zoo ontwaakt dan in het. neutraal
gemoed van den kapoen de 'moederliefde. Hjj heeft
de illusie dat de eieren uit hem zjjn voortgekomen,
broedt ze uit en voedt en verzorgt de kuikens met
de grootst mogeljjke teederheid. Die illusie heeft
alzoo het praktisch resultaat, dat een aantal kippen
en hanen meer dan anders het daglicht aansohou-
wen. De illusie van den heer Khotinsky daaren
tegen leidde tot geenerlei praktischo uitkomst. Waar
het aan haperde? Ik wenseh het liever niet te
zeggen. Zeker is het, dat van de busjes electrici
teit aan huis, weldra geen sprake meer was. Men
beproefde net toen met groote accumulatoren, waar
uit oen aantal busjes tegeljjk licht zouden ontvangen.
De gemeente gaf daartoe o. a. vergunning tot het
leggen van vaartuigen met accumulatoren aan de
Punt, die daar het geheele blok huizen tusichen
Wijnhaven en Scheepmakershaveh zonden verliohten,
doch het ging niet! Thans hoort men niets meer
van de accumulatoren. De eleotrioitoits-maatsohappjj
maakt meer uitsluitend werk van het fabrioeeren van
gloeilampen, waartoe zjj, om vracht, inkomenda
rechten en andere kosten te besparen, kortelings ook
eene fabriek in Duitsohland heeft gevestigd.
Vraagt men mjj nu, of ik bjj al de vorderingen
in het wezen van het electrisch licht, van oordeel
ben, dat het weldra algemeen burgerrecht zal ver
krijgen, dan moet ik daarop vooralsnog eeh ontken
nend antwoord geven. Eene proef, sedert in de
Hoofdsteeg genomen, om de winkels van uit het
