brieveit^WhotSIdam.
BuiteDlaDüsch Overzicht.
INGEZONDEN.
smaakvol mat koperen ornamenten: beeld- en lof
werk en green marmeren oolonnettee afgerotde
ateenen veraieraele» lijn fijn en dooreiohtig alt bet
borduurwerk van een vrouwenhand en tegelijk too
duunaam, dat de werking der eeuwen kunnen
weerstaan. Boven de twee massief koperen deuren
van den tabernakel verheft lich het «Laatste Avond
maal', nam de teekening der beroemde schilderij
van den groote Leonardo da Vinei te Milaan. Waarlijk,
dat «Laatste Avondmaal' alleen is reeds een stuk
geschiedenishier gemelt men de schoonheid der
christelijke kunst in den dienst der. Kerk. Dat
«aangrijpends' van den blik des Goddel jjken Ver
lossers op den ongelukkigen Judas, die gereed is
sjjn hand in den schotel te stekendat engelreine
gelaat van een H. Joannes; die verslagenheid der
leerlingen bjj de droeve gebeurtenissen, welke op
handen zjja; die eetzaal, met de kwiatigste pracht
versierd, neen, men kan zioh onmogelijk voor
stellen hoe de kunstenaar zóó het marmer en den
steen heeft kannen bezielen. Aan weerszijden van
die prachtige schilderij, geheel omkranst met een
gouden lijst van keurig bewerkte bloemen, prijken
de beelden der eerste geloofsverkondigers in Neder
land: Willibrord en Bonifacius. Van die beelden
ook aarzelen deskundigen niet te zeggen dat zij
hooge bewondering overwaardig zijn; hot karakter,
de ziel spreekt er uit; beide beelden geven het
geheele leven der voorgestelde Heiligen terug.
Houding en gebaren, de rustige en verheven blik
der oogen, het breedgeplooide bisschoppelijk gewaad,
dat toch de edele figuur en den schoonen bouw des
liohaams niet omsluiert, alles toekent de meesterhand,
die hier leven gaf aan de steenen. Hoog boven
alles uit verheffen zich drie steenen torens, welker
rijzige spits de wolken zoekt en, zoo hoog de
mensch reiken kan, de bewijzen van geloof en dank
baarheid aan de voeten van Gods troon moet
nederleggen.
Om eohter het geheele altaar naar eisch te kunnen
bewonderen, moet men het zien; en heeft men het
gezien, dan komt men voor een tweede maal met
hetzelfde doel te Gouda terug.
Wij kunnen niet anders doen dan den zeereerw.
heer deken van harte gelukwenschen, dat zijn
monumentale kerk met zulk een kunststuk is verrijkt;
onze oogen bleven er 11. Zondag onwillekeurig ge
durende de godsdienstoefeningen op gevestigd.
Moge het onzen gevierden herder en deken nog
lange jaren zijn gegeven, aan het nieuwe altaar de
belangen zijner parochianen te behartigen, dan zal
voorzeker het gebed verhoord zijn, dat uit zooveler
harten vooral U. Zondag voor zijneerw. ten hemel
is gezonden.
Nu er hier en daar over wordt geklaagd, dat wij
nog zoo laat in den tijd vorst krijgen mag wel eens
de winter van 1667 in herinnering worden gebracht,
waaromtrent wij het volgende aangeteekend vinden:
In January sestien hondert zeven en tsestig
Doen vroort en het snieuwde zeer heftig
Styf zes weken stont de vaert geheel stü
Drie weeken voer men weer geheel na wil
Het voornaamste dat hier wordt genoteerd
Is datter zoo veel ys quam in de Meert.
NOTA.
De 16e Meert begont weer hart te vriezen.
17e moesten de vissers haar winst verliezen
18e Liepen veel volk voor de laag op het T.
Als een engel in al zijne daden! Niets minder dan
dit kon haar tevreden stellen.
Als de idealen van alle onschuldige meisjes eens
in vleesch en bloed te voorschijn geroepen konden
worden, wat zou dat heerlijk voor die lieve schep
seltjes zijn!
Maar helaas! dat is onmogelijk. Die schoone
sohimmen en beelden zouden haar echter weinig
kwaad doen, als zij maar geen gewoon, en dikwijls
zeer onwaardig persoon met al die verhevene doch
ingebeelde hoedanigheden bekleedden. Doen zij dit,
dan zullen zij voortdurend al de bitterheid van een
teleurgestelde hoop en een nedergeslagen hart blijven
ondervinden.
Clara Digby ontmoette niemand, die met al de
hoedanigheden, welke hare rijke verbeelding ge
schapen had, getooid kon worden.
Nu was het tijd voor du Barry. Hij had niet
dikwijls maar tamelijk geregeld aan zijne nicht
geschreven, en allengs werden zijne brieven belang
wekkender. Op eens veranderde hij van stijl, van
onderwerp, kortom, de geheele toon zijner brieven
werd naders dan vroéger. Dat was omdat hij ver
nomen had dat Clara Digby zeer intiem was met
zijne nicht, en een groot deel van haar tijd bij haar
doorbracht.
Welke lange, romaneske opstellen vervingen nu
zjjne vroeger ongedwongen en losse brieven! Zij
bevielen juffrouw Betris niet half zoo goed als de
andere, die vol studentenaardigheden waren. Du
19e passeerd men van d'een tot d'snder zjj
80e bood weer en wind nog weinig toen
91e leek of weer efi wind anders wou doen
28e was de windt weer felder aan 't vriezen
88e begon 't ijs door de son hart te verlieaen
24e al vriezende verloor 't ijs zijn kracht
86e zvnder veel over 't ys komen met voordaoht
86e liepender nog drie van stee over 't YY
Namiddag zeylden de sohuiten de stad voorbij.
87e Heeft d'oostenwind 't ys op Pampus hoog gezet.
29e Was 't varen daar over nog wel belet
80e Quamen eenige daar over varen en loopen mee.
Ie April liepen eenigenpersonen nog opZuidetzee
2e dito is in 't val een schip door 't ys vast gehegt
dit is genoteerd vanM.T.deLoodsen haar knegt
om Gods groote wonderwerken en kracht
Te doen helpen houden in gedacht.
Het Engelsche adres in antwoord op de troonrede
ia door het Lagerhuis aangenomen met 227 tegen
99 stemmen.
De sterfdag van Keizer Wilhelm I zal Zaterdag
niet alleen aan het hof te Berljjn maar schier alge
meen in Duitschland gevierd worden. De parlemen
ten zullen dien dag geen zitting houden. Er is
sprake geweest dien sterfdag te verheffen tot een
offioiëelen bede- of boetedag, maar daarvan schijnt
afgezien. Is de hofrouw uit, dan komen verschil
lende feesten; in de eerste plaats de tegenbezoeken
van de vorsten, door Wilhelm II bü het begin zijner
regeering bezocht. Omtrent den tijd daarvan is
echter nog niets vast bepaald; de Ciaar schijnt de
eerste te znllen zijn, maar men schijnt niet eens nog
te weten, of het bezoek te Berlijn of te Kiel zal
worden gebracht. Verder zijn er twee bruiloften in
't verschiet. Vooreerst hot huwelijk van Prins Fre-
derik Leopold, eenigen zoon van wijlen Prins Fre-
derik Karei, met prinses Louise van Sleeswijk-Hol-
stein, zuster der tegenwoordige Keizerin. Verder
het huwelijk van prinses Sophie, zuster des Keizers,
met den Kroonprins van Griokenland; dit huwelijk
wordt te Berlijn per procuratie voltrokken, zoodat
de Prinses als Kroonprinses te Athene komt, waar
heen zij gebracht zal Worden door haar moeder en
haar broeder Hendrik,\die bij de huwelijksvoltrek
king als gemachtigde vah den Kroonprins van Grie
kenland zal optreden, i
In het Zwitsersche kanton Tessino is de spanning
tusschen da liberale en conservatieve kiezers nog
niet volkomen bedaard. Van weerszijden was men
zelfs begonnen zich te wapenen, zoodat de regeering
van het kanton, voor ernstige ongeregeldheden be
ducht, terstond een bataljon harer linietroepen onder
de wapenen riep.
De Bondsoommissaris Borel, door den Bondsraad
naar het rumoerige kanton gezonden, heeft onbe
perkte volmacht gekregen. De regeering van Tessino
moet haar soldaten onder zijne bevelen stellen en
zoo hjj meer hulp noodig heeft, staat nog een batal
jon te Zurich gereed om op het eerste sein naar
Bellintona te vertrekken. Een gewapende bende
consorvatieven beproefde de rails van den spoorweg
over den St. Gothard op te breken, maar dit voor
nemen werd nog bij tjjds verhinderd.
Voor zoover de uitslag der verkiezingen bekend is,
hebben de elericalen hun aanzienlijke meerderheid
in den Grooten Baal gehandhaafd, maar de libe-
Barry schreef nu niet langer voor zijn nicht, maar
voor Clara, die zijne brieven zeer boeiend vond. De
jeugdige balling ontboezemde niet zulke misanthro-
pische denkbeelden als Byron's zwervend „Childe",
maar deed een dieper, meer wijsgeerig gevoel blijken,
zooals in Goethe's «Meister" doorstraalt, wiens gods
dienstige twijfelingen geen beletsel waren voor een
aantal uitwendige genietingen, terwijl hij naar «het
goede, het ware en het schoone" streefde.
Niet dat du Barry zich in 't minst over zulke
zaken bekommerde; voor hem waren zij slechts het
middel om zich in de oogen vah juffrouw Digby
belangwekkend te maken.
Hoe juist hij geoordeeld had zal men weldra zien.
Als men zijne byieven las, zou men niet vooronder
stellen dat Clara ooit in zijne gedachten was, behalve
als een schoolmeisje, dat Vag hare lessen leerde.
Soms, maar ook slechts nu Jen dan, maakte hij toe
spelingen op haar en dan leer kort, als bij toeval.
Maar alles wat hjj schreef was nauwkeurig berekend
en ging recht op het doel af.
Hij speelde ook wel eens eene eenigszins patheti
sche rol. Al zijne vrienden zouden bem ongetwijfeld
vergeten hebben, als hij zjjne langdurige omzwerving
had volbracht. Een paar jaren zou hjj nog reizen,
geheel Europa en het Oosten zou hij bezoeken, maar
zijn geboorteland was zijn eenig aantrekkingspunt.
Emily Ferris kon uit zujke brieven niet wijs
worden. Zjj vielen volstrekt niet in haar geest. Zij
gaf zich zelfs de moeite niet van ze te beantwoorden,
ralen protesteeren tegen de geldigheid van vele ve r
kiezingen en hopen nog op een gunstiger keer, na
het onderzoek van den heer Bord.
Koning Milan van Servië heeft gisteren te 1 uur
pleohüg afstand gedaan van den troon ten behoeve
vau zjjn zoon, die den naam zal voeren van Alexander
1. De hoeren Bisties, Frotitoh en Beli-Markowitch
zjjn benoemd tot leden van het regentschap.
Het officieele regeeringablad meldt, dat het ontslag
van het kabinet-Chrietios is aangenomen. Generaal
Frotitoh is benoemd tot minister van oorlog en
voorzitter van den ministerraad, de heer Beli-Mar-
kowitch (liberaal) tot minister van buitenlandscbe
zaken.
Geachte Stadgenootent
De Commissie, door de vereeniging «Tot Heil
des Volks' benoemd, om uitvoering te geven aap
het plan, om zoo mogelijk het droevig lot van
waarlijk arme kinderen te verzachten, richt tot U,
Geachte Stadgenooten, haar laatste woord.
Wjj gevoelen ons gedrohgen, door dit schrijven
onzen hsrteljjken dank toe te roepen aan allen die
belangstelling toonden in onze aangename taak, en
aohten ons verplicht, door het ons geschonken
vertrouwen, mode to dealen, hoe wij er ons van
hebben gekweten. Wij ontvingen ongeveer 400,
alsmede eene halve baal rjjst en ontvingen de toer
zegging van zooveel suiker, als wjj gedurende de
wintermaanden zouden behoeven.
Met dankbaarheid vermelden wjj deze aanzien
lijke gaven. Maar bedenkt eens, gedurende 3
maanden 4 avonden per week 26 kinderen goed
te voeden, en zeer spoedig dit aantal verdubbeld
te zien; zoodat wjj 6 avonden per week ruim 40
kinderen moesten verwachten, dit deed ons be
grijpen, dat wjj als echte huisvaders goed moesten
rekenen. Toch behoefden wjj niet karig te zjjn,
want wjj* werden verzekerd door de bereidvaar
digheid van velen, dat wjj, zoo het noodig bleek,
weder mogten komen en wjj herinneren ons menig
complement, waarom wij voor zulk doel niet bjj
hen hadden aangeklopt. Doch wjj meenden be
scheidenheid geeft de beste verzekering voor het
vervolg.
En op de vraagWelke kinderen waren het
wier welzjjn gij beoogde
Zoo zouden wjj V bijv. een dochtertje van oene
weduwe kunnen aanwijzen, een kind dat verleden
jaar hongerig naar bed moest, en waarvan de moe
der, toen het den volgenden morgen vroeg ont
waakt zijnde, en over pjjn in den voet klaagde,
bemerkte dat het voetje bevroren was.
Bijv. Wjj ontvingen op een avond een meisje,
wier vader zoo pas in den drank was gestikt, dien
sterken drank, die zooveel vloek in de maat
schappij brengt.
Bjjv. Wjj ontvingen eenige kinderen uit een
gezin waar wjj, ja 't klinkt wel wat ongelooflijk, bjj
een avondbezoek, 4 kinderen geheel naakt zich
over den grond zagen wentelen; hetwelk niet alleen
van armoede getuigt maar ook van onbeschaafdheid.
Doch niet alle kinderen waren als bovengenoem-
deo, velen waren uit huisgezinnen waar alles heel
net en zindelnk was, hoewel een bezoek ons over
tuigde, hier heeraoht waarljjk armoede, moeder
heeft niets om 3 of 4 kinderen eenig voedsel te
maar vergenoegde zich met over alledaagsche zaken
te schrijven, waar Clara Digby voor een groot deel
was ingeweven.
Dewijl du Barry en Emily Ferris als broeder en
zuster waren opgevoed, Schatte zij hem niet over
dreven hoog; het tegendeel is waar. Bovendien was
zij meer dan half verliefd op onzen vriend Gastleton.
Dit benam haar echter niet den eetlust, hetgeen bjj
haar trouwens wel nooit het geval zou zijn, want zij
was er het meisje niet naar om van liefde, voor
wien dan ook» te kwijnen.
De brieven van du Barry waren voor Clara juist
geschikt om er haar ideaal op te bouwen, waaraan
zij met allen ijver begon. Een photografie-portretvan
hem uit den tijd toen hij zjjn voetreisje zou maken,
met zijn knapzak, zijn alpenstok, zjjn weelderig haar
en zwaren baard,* zijn welgevormde gestalte in eene
achtelooze houding, die eohter zeer bestudeerd was:
zulk een photografie-portret vim du Barry, zeg
ik, was in een der brieven aan zijne nicht gesloten.
4» Clara bezag het met verbazing. Welk een slank,
knap jongeling! Zag men ooit ielnand zoo veranderen?
«Ja, zeker. Iedereen verandert zoo van zeventien
rtot een en twintig jaar," zeide Emily korta%
«Ik zou hem niet herkend hebben," sprak Clara.
«Niet? Ik voor mij geloof dat zijn gezicht weinig
veranderd is, als hij die knevels niet had; niet half
zooveel als dat van Castleton."
(Wordt vervolgd.)
V p
geven, want vader heeft sinds eenige weken niets
kunnen verdienen, en bepaald bedelen had men
nooit geleerd.
Nog vermelden wjj, dat op zekeren avonden
meisje bjjzonder de aandacht trok, doordat naar
jurkje zoozeer 'gescheurd was. Des avonds nam
een der helpeten genoemd ineUje mede naar huis,
om het 'van een beter te voorzien, en kwam tot de
treurige ontdekking, dat dit gescheurde jurkje, haar
geheele kleeding uitmaakte.
O! welk een waar genot is het voor ons, heter
bedeelden, zulk een kind van het noodigste te mogen
voorzien. Wie dit genot wil smaken, begeve zich
met een liefhebbend hart onder de arme kleinen.
Het zal niemand bevreemden, dat bovengenoemd
geval .ons deed besluiten, allo kinderen van een
hemd te voorzien. Dus ruim 200 hemden en ja,
waarlijk, zij liggen gereed.
En zult gjj vragen: ook nog van dat geld?
Ja, stelligMaar merk op, wij kochten zoo voor-
deelig mogeljjk een flink stuk katoen. En de Vrou-
wenkrans en de Jongedochters-vereeniging wilden
zeer bereidvaardig en geheel kosteloos het stuk om
zetten in zooveel jongens- en meisjeshemden als onze
opgaven luiden. Alzoo maakten vele handen lioht
werk en trachtten wjj elk dubbeltje voor twee te
doen gelden.
En vraagt ge met belangstelling, wat er toch ge
geten is, zoo willen wjj gaarne een ieder in onze
pot laten kjjken. 2 Avonden in de week vergasten
wjj hen op rijst met zoete melk en die het begeerde
verkreeg ook nog een boterham en de meesten ge
bruikten er nog wel twee.
De overige 3 avonden gebruikten or.ze gasten
boterhammen, met boter en kaas, met melk.
Het was dus iederen avond een overheerlijke
maaltjjd, waarbjj de kleine snuiters toonden een
maag te bezitten, die door velen Dwer zou zjjn
benjjd geworden. Met dankbaarheid zjj nog ver
meld, dat een vriendelijke gever ons verblijdde, door
te zenden ruim 200 krentebroodjes, het zou voor
zeker menigeen zoo'n broodje waard zjjn geweest,
om te zien met welk een verassing de kinderen
ze gebruikten.
De oorzaak waardoor dit alles door Uwe gaven
kon geschieden, kwam ook hierdoor, dat de ver
eeniging „Tot Heil des volks' ons lokaliteit be
schikte en voor de veel omvattende taak vonden
wjj genoegzame hulp bjj de leden der jongedoohters-
vereeniging, die zeer handig werden in het klaar
maken van boterhammen, als wjj voor een genoeg
aantal broaden zorgden en dit geschiedde geheel
belangloos. Dank zjj die jjverige en onmisbare
hulp I
Ons speelgoed werd, door ons zelf vervaardigd of
zoo goedkoop mogelijk gekocht, eenige ongekleede
poppen werden door onze eigene kinderen in orde
gebracht. En toeh erkennen wij als wjj letten op de
vrij aanzienlijke onkosten voot ons tafelgereedschap
noodig, dat het ons verrast, zoovele kinderen menig
maal rust en genot te hebben versohaft.
En nu als Commissie zjjn wjj gereed verantwoor
ding to doen voor onze afd.
De kwitantiën van brood, boter, kaas, melk, enz.
enz. met onze lusten te overleggen, en wjj verzekeren
allen belangstellenden, die het mochten hegeeren,
het recht om daarvan inzage te doen, want wjj
houden ons aan het woord «Laat alle dingen eerljjk
en met orde geschieden."
Nogmaals betuigen wjj onzen harteljjken dank aan
allen, die in welk opzicht ook» ons in staat stelden
ons plan aanvankelijk te verwezenlijken, vooral niet
te vergeten de geaohto Kedactie dezer Courant, die
door opname dezer regelen ons bjj uitstek een
grooten dienst bewees.
En ten slotte nog medegedeeld, dat wjj op aan
staanden Donderdagavond te 7 uur de ruim 200
kinderen voor het laatst hopen te voeden in het
lokaal „Tot Heil des Vqjks" in de Peperstraat; om
ze daarna met een nieuw hemd en een vrooljjk lied
huiswaarts te laten gaan. Als wjj ons yoorstellen
200 kinderen in de zaal om te eten, en het helpend
personeel, zoo schrijven wij bedeesd„Alle belang
stellenden vriendelijk uitgenoodigd, hierbij tegpn-
wobrdig te zjjn, maar weest hi'ervan verzekerd, dat,
tegenwoordig of niet, 200 kinderen roepen met
bljjden mond C allen hartelijk'dank toe en niet het
minst de Commissie
G. Dg EAADT, Peperstraat,
B. BÉLONJE, Turfmarkt.
B. PUNSELIE, Noodgodsteeg.
H. A. TOEN, Boelokade.
VIII.
Wanneer mon er getuige van is hoe tot zelfs
sprekers en schrijvers van eenigen naam dikwerf
Vgetpeen kiesreoht met alghmeen stemrecht ver
warren door van het laatste te spreken of te schrijven
Sas zjj het eerste bedoelen, dan kan het niet ever-
bodig en ook niet aanmatigend toeschjjnen, hier,
ten behoeve van de velen of de weinigen die zich
aan dezelfde begripsverwarring schuldig maken,
met het kont mogeljjke woord het verschil uiteen
te zetten, opdat men, waar ik ga spreken over de
partjjen onder de Botterdamsche werklieden, niet
geloove dat ik telkens over hetzelfde spreek, waar
in het wezen der dingen van iets van geheel anderen
aard de rede is.
Algemeen kiesrecht en algemeen stemrecht zjjn
twee versohillende begrippen, die zelfs ten deele
ljjnreoht togen elkander overstaan.
Onder algemeen kiesrecht verstaat de werkman
die aan het zoogenaamde vereenigingsleven deel
neemt, het recht aan elkeen geschonken om deel te
nemen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer,
enz. Er zijn schakeeringen. De een wil den leeftjjd
van 18, de ander dien van 23 jaren tot voorwaarde
stellen. De derde eischt dat men zal kunnen
lezen en sohrjjven. De vierde wil elkeen van het
kiesrecht uitgesloten zien die onderstand geniet van
diaconie of Burgerljjk Armbestuur, èf die een ont-
eerend vonnis tot zijn laste heeft. Allen willen
vooralsnog het kiesrecht aan de vronw onthouden.
Maar in welke mate en eenstemmigheid of verschil
van gevoolen moge zjjn, zeker is het, dat onder
algemeen kiesrecht niets anders wordt verstaan, dan
het recht om de volksvertegenwoordigers door het
gansche volk te doen kiezen, een recht dat, zoo
bewdren de menners, niet langer tan een beperkt
aantal Nederlanders mag worden toegekend.
Algemeen stemrecht is geheel iets anders, want daar
mede bedoelt men het recht voor eiken Nederlander
om zelf te stemmen over alle belangrijke maatre
gelen van in- en uitwendig bestuur. Vandaar dat
ik hierboven gemeend heb te mogen beweren dat
algemeen stemrecht ljjorecht, althans tot zekere hoogte,
tegen algemeen kiesrecht overstaat. Immers, met
het eerste wordt de macht woder uit handen ge
nomen aan hen, aan wje zij door het tweede was
toevertrouwd. De volksvertegenwoordigers, die aan het
algemeen kiesrecht het aanzjjn zullen hebben te
danken, zullen hoogstens slechts over ettelijke onbe
duidende zaken te beslissen hebben. Zoodra er gewich
tige aangelegenheden aan de orde komen, ontzegt de
kiezer alle vertrouwen aan de volksvertegenwoordigers,
door hem zelf met behulp van het algemeen
kiesrecht gekozen, en neemt de tengels van het be
wind zelf in handen. Over alle gewichtige zaken
moet nameljjk eene volksstemming worden gebonden
en wat dan bjj zulk een plebiscit door de meerder
heid wordt beslist, daaraan h,ebben het ministerie
en de volksvertegenwoordiging zfeh te onderwerpen.
Ziedaar het kenmerkend verschil tusschen alge
meen kiesrecht en algemeen stemrecht. Het eene
schenkt vertrouwen aan den afgevaardigde. Het
andere ontneemt hem fluks alle vertrouwen om
namens het volk, dat hem koos, over gewichtigo
zaken uitspraak te doen. Ik gaf het versohil aan
zonder de twee begrippen in hun eigen waarde ter
toetse te brengen, wat voor heden buiten het bestek
van dit sohrjjven ligt. Ik kom liever aanstonds tot
mijn onderwerp: «de partjjen onder de Botterdam
sche arbeiden" die ik daartoe in vjjf groepen ver
deel.
Groep I. Zjj is stellig moer dan 10,000 man
sterk en vertegenwoordigt alzoo de overgroote, de
verpletterende meerderheid onder het werkvolk
maar zjj vormt geen partij en stelt zich geen party
Het is de groote massa der onverschilligen. Er is
door de andere groepen gedaan wat mensoheljjk mo
geljjk was om die massa in beweging te brengen.
Men is gekomen met Christus en hot Kruis, met
verbetering van stoffeljjke welvaart en verhooging
van het peil van kennis en beschaving, alles met
behulp van het Veroenigingsloven, d. t. door zich
aan te sluiten bjj de eene of andere vakvereeniging
eindeljjk zelfs met verdeeling van alle aardsehe
goederen, met socialisme en met communisme
doch niets heeft gebaat. De hier bedoelde werk
lieden lietpn praten en leefden qjtrt, rustig en
kalm, als voor dezen. Men zou het recht hebben
die onverschilligheid voor de publieke zaak te
veroordeelen. Maar zou er geen plaatslzjjn voor
eene andere opvatting? Misschien wel! Groote
ontwikkeling valt bjj de meeste leden van Groep I
niet op te merken, maar aan natuurlijk gezond ver
stand wil het hun niet ontbreken. Zjj zien voor zich
zelf en voor hun gezin weinig heil in het zich men
gen in ingewikkelde vraagstukken van maatschappe-
ljjken, staatkundigen yn kerkdijken aard. Het eenige
wat naar hun oof<Ml voor de hand ligt indien zij
een werkdadig aandeel in hot openbaar leven finnn
nemen, is veel tjjdverlies door het bijwonen van aller
lei vergaderingen, meetings ën congressen en
tevens eene extra uitgave, door het betalen van con
tributie in allorlei vorm. Liever bezien zjj het leven
van yjjue goede zijde, vordiengn door hun arbeid
zoo veel geld als zij maar eenigszins kunnen, en
sljjten hun dagen met vrouw en kinderen zoo rustig
mogelijk, de behandeling der publieke zaak aan de
liefhebbers overlatende. Ik herzeg: daar zjjn er die dat
stil zitten afkeuren, maar er zjjn weer anderen die het
zich best kunnen begrijpen dat de' werkman liever
zjjn vrijen tijd in zjjn gezin doorbrengt, dan naar
de zotteklap en den geleerden onzin te gaan luis
teren, die maar al te raak op volksvergaderingen
schering en inslag zjjn.
Groep II. Het zjjn de mahnen van Patrimonium,
de leden van de Christelijke volkspartjj. Deze werk
lieden willen nog algemeen kiesrecht, noch algemeen
stemrecht, en wel om de doodeenvoudige reden dat
zij zjjn tegen de volkssouvereiniteit. Zij erkennen
in alles en'dus ook op gemeentelijk, gewestelijk en
staatsgebied de souvereiniteit Gods en nemen met
dat beginsel eene vijandige houding aan tegenover
alle partjjen en fractiën van partjjen, die den vrjjen
wil mede als eene gare Gods beschouwen on van
dat geschenk een nuttig gebruik wenschen te maken.
Groep III. De smidsgezellen-vereeniging St.
Ploy volgt in rangorde op Patrimonium. Ook hier
eene kerkelijke kleur. De vreeze Gods is grondtoon
van het Statuut, maar reedB is het met de souve
reiniteit Gods op politiek gebied gedaan. Deze
smidsgezellen eischen met nadruk algemeen kiesrecht.
De meesten hunner zijp nog afkeerig van algemeen
stemrecht, doch er zjjn ejt ohk onder die zich daar
over hunne eindbesliwjjjftyporbehouden totdat alge
meen kiesrecht aal zijn verkregen en men zich van
zijne werking proefondervindelijk zal hebben kunnen
overtuigen.
Buitengewoon groot is het aantal leden van de
proepen II en III in geenen deele. Dit is evenmin
het geval met:
Groep IV, de Botterdamsche Afdeeling van het
Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond. Het
geheele Verbond telt over het ganschei land,
slechts een drie duizend leden. De Botterdamsche
afdeeliug kan derhalve niet zoo buitengewoon talrijk
zjjn. Deze Botterdamsche werklieden nu zetten het
clericalisms zonder plichtpleging buiten de deur en
dulden niet dat de godsdienst zich op het gebied
van den Staat begeve. Naar het voorbeeld van den
liberaal eerbiedigen zjj God, maar zjjn zeer terecht
van oordeel dat vooral in een land met zulk eene
gemengde bevolking als de onze, het vermengen
van wat des Heeren en wat des Konings is, niets
dan jammer en ellende, twist, tweedracht en bur-
gerkrjjg in het leven zou kunnen roepen, met den
val van 's lands onafhankelijkheid in het verschiet.
Deze groep^Hn werklieden volgt voor het overige
don weg van St. Ploy. Ook zij verlangt dat het tot
algemeen kiesrecht zal komeu en is ten aanzjen
van algemeen stemrecht verdeeld, wil daarmede
althans wachten totdat algemeen kiesrecht zal zjjn
verkregen.
Een groote dunk van het onbaatzuchtig inzicht
van de hoofdleiders der groepen III eo IV kan men
niet hebben na hetgeen ter gelegenheid van de
jongste verkiezingen plaats had. Nauweljjks toch
was het tot het meer uitgebreid kiesrecht gekomen,
of de voorziters van beide groepen, de heeren de
Klork (smidsgezel) en de Bot (letterzetter) stelden
zich candidaat voor het lidmaatschap der Tweede
Kamer! Dat zjj dit deden niettegenstaande de libe
rale partjj met mannen van beproefden naam en
groote bekwaamheid in het strijdperk trad èn
dat zjj het deden op een oogenblik dat de verbonden
kerkelijken alles op haron en snaren kwamhn zetten
ten einde ook het liberale Botterdam om te krjj-
gen zie, dat heeft een zeer ongunstigen indruk
gemaakt, niet om de einduitkomst, die aan de
liberalen een schitterende zegepraal bezorgde, maar
om het streven om, hoe gering dan ook, versnip
pering van stemmen in het leven te roepen en om
de verregaande overschatting van eigen bekwaamheid
en krachten,' die hen zich deed plaatsqn in het
politieke strijdperk tegenover liberalen als Verniers
van der Loeff, Mees en Levyssohn Norman. Die
hoofdleiders 'van de groepen III en IV bezaten
kenneljjk niet eens het inzicht te doorzien dat iij
aan hun eigen lievelingsdenkbeeld een knak gaven.
Als men nu toch zag hoe de Heeren huis hielden
bij de invoering ven het meer uitgebreid kiesrecht,
wat had men dan zoo al niet te verwachten bij
de invoering van algemeen kiesrecht
Groep V. Ik heb de oer den lezer de Botter
damsche socialisten voor te stellen, evenmin sterk in
ledentel als de drie voorafgaande groepen, en van
nog minder invloed dan deze. Daar was een tijd
dat zij veel van zich deden spreken. Zij belegden
meetings die door veltfffiouwsgierigen bezocht werden
en zjj stichtten of najjren deel aan wanordelijkheden.
Bovendien liepen zjj op uitdagende, uittartende, voor
andersdenkenden kwetsende wijze to met hun
orgaan Recht voor Alifin. Dat alles ging een poosje
goed totdat zij zioh aan Oranje en aan den Koning
vergrepen. Het verbitterde volk joeg hen met hun
blad van de straat, vernielde hun vereenigingslokaal
en sloeg in de door sociajfsten bewoonde perceelen
de glazen stuk. Daar is wel niemand die deze
manier van rechtspleging niet ton sterkste afkeurt,