s
HG
SMITS,
>ïcr
isfein^fbu
r
HES VOOR
KREEN.
Me Jaargang.
Eerste Blad.
jpEN
ter
onwater.
baar.
nhaniel.
biedingen
Courant
^Tie-vu-ws- eafc- ^.d.-v-erteaxtieTolsud. voor Grovtd.su en. Oncxstrelsezx.
3
tu.
behalve Zon
en
I
bderlanden
FEUILLETON
Moeder en Zoon.
I
J.
Feestdagen.
tïr-
48. Gouda.
Verschijnt dagelijks
Van hut abonnemen’t?
Telefoon ïnterc. 82.
H
Telefoon latere. 82.
Brieven uit de Hofstad.
Uitgevers A. BBDfKMAN EN ZOON.
ld aan het Bureau.
ook
ve-
Ie
een
vroeg
Is de commandant
^oning te Berlijn aankwam, trad
rinkman Zo., Gouda.
bood-
Dit nummer
laden.
vloed moet oefenen,
duidelijk, dat de, Kamer me0d<
ling van dergelijk bodrij| dw.
f 1.25
1.50
jaar duren, eeri
ik sneuvelen.,
van ons huwoll
f 0.55
n 0.10
te Tilburg.
If. BELOtfJEJr.
48, Gouda.
lerlei
waar
1
vooral
Het
gan
der
ten
blad
Het an-
i ohder-
is
noo-
Wat
richt 1879.)
in de
racer..
ulHn kosten slecbts
Itbeialing:
35, voor elke regel
Rating
J, b‘J
„ij-
“"‘j’
mzicht^'
mi et lie-
fy onze
(illl IMIIE (Hl RA NT.
pers,
voo|
laten,
des middags te 2 nur.
van ów -
<n
wetgeving géén J st|
der drukpersvrijheid^
heerscht door aft*
dende „Niemand»
van wie zelf In zekeren zin de zorg
’s lands belang in dezen is overge-
een Zware verantwoordelijkheid
*van zij zich in tijden als dezen niet
I bewust blijkt. K.
meen en zid in tijden van
gevaarlijk kunnen worden,
preesief werkend' art. HM) van hot
book van Strafrecht, dat elko opzettelijke
handeling, waardoor de onzijdigheid van
den Staat in gevaar wordt gebracht, straf
baar stelt, kan, als te algemeen gestold,
zulke algemeene persuitingen niet altijd
voldoendé achterhalen.
Is dus de drukpersvrijheid stevig ge
noeg gewaarborgd, dit legt juist aan de
1 dagelyks aangenomen
'enten, de^i Boekhandel en
PRIJS
Per kwartaal
Idem franco per post.
Met Geïllustreerd Zondagsblad
Idem franco per post.
Abonnementen worden
Markt 31, bij onze ffic
PRIJS DER ADVERTENT 1 KN
Van 1—5 gewone regels met bewijsnummer.
Elke regel meer
Bij drie achtereenvolgende plaatsingen worden deze tegen twee berekend.
Dienstaanbiedingen per plaatsing van 15 regels f0.35 bij vooruit
betaling, elke regel meer 6 ets. Reclames f0.25 per regel.
Groote letters en randen naar plaatsruimte.
een krachtig optrejtei
tegen j wens elite, hjeft onwillekeurig
aandacht gevestigd op de» vrijheid
drukpers ook in tijden van oorlog
oorlo&8gl>vaa|ri en 1—1
zet, dat de* verkeerd begrepen j uUlc
van iljt Rotter<tamsAhe l»|ad ujtio||tff,
sou^iiien dé i vrees 1 gewekt, dat
heid, door dtfj regednng gemakkd
|ium|!n worden onderdrukt.
nJ.,i;.> X», .zeker tei
grafcMag
erlaijdlscb, al vinden wij
;Sen 16en Grondregel
vUi 1798 neergelegd,
Drukpersvrijheid intijden
w«n Qo**,oz*yei,*MI‘*
)n eon| ter laatste v^gaderin«on van
lens de be-
Istel, dat de
gezantschap
h d’|) minister Cort
voorzit-
ten onzent
ZESDE HOOFDSTUK.
Toen Eduant Von Altenbrak in zijne
"J J zijn
bestaat uit twee
I
H)
De opzichter zwaaide zijn njuts en
i riep Jongens, er komt oorlog, oorlog
tegen de Franschen. Hoerahoera nog
een» hoera.
Juichend stemde de menigte daar mee
in, en de echo weergalmde tot het graf,
waarin eenige dagen geleden de oude
baron was bijgezet. Als hij op dat oogen-
hlik nog geleefd had, zou hij naar bui
ten gegaan zijn en met de juichende
schare ingestemd hebben. Nu wachtte de
menigte te vergeefs, dat een heer van
Altenbrak- zich aan hun hoofd stelde.
Willy wilde wel op het halcon gaan
maar zijn vrouw hield hem terug met de
hoosaardige woorden Laat de meu-
schen stilletjes begaan, gij zijt hun heer
niet, gij zijt slechts gast op het slot
van uw voorvaderen»
En onder den duivelachtigen invloed1
van zijn vrouw bleef Willy besluiteloos
*ai* het venster staan en keek de me
nigte aan, die onder luide juichkreten af-
een aardige kwinkslag. Een opgeruimde
geeril bezielde officieren en soldaten, im
mers de oorlog gold Frankrijk, den erf
vijand van Dultschland.
Ah, ritmeester, riep de commandant
hem toe. Het is goed, dat ge bereids ge
komen zijt.
Met deelneming heb ik deh dood van
uw grachten vader vernomen maar
laten wij nu de dooden rusten wie
weet, ritmeester, hoe spoedig wij ook tot
heii behooren. Er staat ons een zware
strijd ie wachten. Eu. nu heb ik iets
voor u te doen Ge zijt de jongste rit
meester van het regiment, daarom heb ik
«bergen de ro
die ons re-
Ue-
iw UVUUlg, U1II uvuij uc tjvv ui
lens of gedachten te openbaren, behou
dens iedere verantwoordelijkheid voor de!
dat mefi IfW Wel?” Het beginsel, dat aan dit voor-
schrift ten grondslag ligt, is niet eigen
aardig Nedierlaijalsch, al vinden wij het
al, zij liet in (Aen 16en> Grondregel der
Staatsregeling fpn 1798 neergelegd, maar
van cosmopolitlschen aard1. Uitwerking en
toepassing droegen niettemin een natio
nale kleur en onder de landen, die het
beginsel het minst huldigden en in wer
king brachten, staat Nederland vooraan,
zoodat alles wat naar censuur der druk
pers zweemt, zich met de Nederlandse he
opvattingen niet verdraagt.
Hot bovengenoemde Grond wet-artikel,
dat de drukpersvrijheid uitsproekt, heeft
natuurlijk alleen betrekking op normale
tijden. Voor abnormale omstandigheden
als die wij ook thans beleven, is door
art. 187 van de Grondwet een afwijking
mogelijk gemaakt. Die afwijking moet
echter door een wet geschieden en de re
gelen daarvoor zijn dan ook vastgelegd
in do wet van 23 Mei 1899.
Voor ons onderwerp hebben
twee artikelen uit die wet belang.
zucht moest hij zjchzelven bekennen, dat
alles op regeling moest blijven wachten
tot de oorlog voorbij was.
Immers, zonder zijn ontslag gekregen
te hebben, kon hij zijn verbintenis met
Margherita» niet laten wettigen. en
toch, nu de oorlog voor de deur stond
kon hij geien ontslag vragen, zonder zich
in zijn burgerlijke en militaire eer te be-
nadeolen. Ook was hij te veel soldaat
om een oogenblik ernstig aan zulk een
ontslag te denken. 4
Het kan toch slechts een kort uit
stel zijn, dacht hij. De oorlog kan ón
mogelijk lang duren, daarvoor heeft de
kunst van oorlogvoeren te groote vorde
ringen gemaakt en al loopt liet met een
zomerveldtocht, zooals in 1861» in Bo-
hemert, het zal1 toch niet langer dan een
•I ik terug kom. En mocht
non liggen de bewijzen
lijk in» het fanrilie-archief
dus de recliten van mijn vrouw en
kirwk'ren zijn verzekerd.
In de kazerne heergöhte groote drukte.
Bijna alle officieren waren daar bijeen,
ook de commandant. De paarden werden
gemonsterd en die voor den velddienst
ongeschikt waren, werden aangewezen om
in het garnizoen den dienst te blijven
verrichten. In de magazijnen van Wee
ding en w opening werd het benoodigde
te voorschijn gehaald en aan de man
schappen uitgereikt. Ieder was druk bp-
zig, Van den commandant tot den jorig-
sten soldaat. Bij het werk ontbrak het
natuurlijk niet aan een vroolijk lied1 en
vestiging
bij den
van der
ter van
niet bpstt
ter vorjrulttó -
ijler regeerittg) r
iiewoqrding<wi de handelwijze
kan 'die Peïi» dlb »ln dezen 1
lande^n kunstmatige ooflc
kracht U kiipiekeh en. daanjiei
land in] geiWr van ‘‘oorlog J
De miRlsterjAvoegde er wei
lijk aan toed’ 'dat hij te zeei
bloedigheid e# verstandjghei
volk Hertrouwde, om dit ge
ei
I CCLXXIIL
Tempora niutantur t
iify tijden veranderen en wij met hen.
rtii' het oude dat onwrikbaar leek, dat
pcicii verheugde in de sympathie van hon-
dbMjn, ja duizenden, blijft vaak niets
mtra' over.
Jn ee® simpel drieregelig berichtje heb-
bitóde Hsagsehe bladen het va^ de week
genlnldLinke verdwijnt. Ieder weet wat
Linke h» of thans wits. Linke was een-
inaal h e t café vfm dten Haag.
I Z»U slechts wat Johan Gram, die den
Haag door en door kende, ervan zegt.
Na' verschillend» nieuwe cafu’s opgesomd
te hebben, schrijft hij
iMM^h populairder dan ai deze koffie-
huiA‘11 is Linke in de Vcenestraat, het
sinfltye, onaanzienüjh|, pijpcnlade-achtigo
Biqihuis, dat sindir^jaar en dag, ook
zelfz door de deftigsten en aanzienlijksten
bezocht wordt.
yan dit bierhuis getuigen zelfs de
preeieux ridicules van onzen tijd. Linke
helaft een zenr groote reputatie eu de ge"
wdzen Kamerdienaar van den Duitechen
gezant, de knappe, vriendelijke kastelein
met een prestance, alsof hij heel Mün
chen in dien Haag vertegenwoordigde, heeft
met groote diplomatie zijn naam geves
tigd. Op de eenvoudigste wijze heeft hij
zijn klein bierhuis geopend, en dit lang
zamerhand, door werkzaamheid en zorg
zoodanig zien toenemen In bloei, dat hel
nn zijn klanten bij duizenden telt.
Op sommige lijden van den dag» kan
men hier corypheeën uit do Tweede Ka
mer, beroemdheden uit de hoogste Staats-
colh-giën, als een eenvoudig burger zien
binnenwippen, om een glas koel, lekker
bier |e drinken. Tusscben twaalf en een
uur legt hier de jonge ambtenaar, die
het goed stellen kan, heelag op de sap
pigste en meest maïsolie roasthief uit den
hielen Haag of smult er aan versdie
garnalen, want Linke heeft van alles het
heste on dlAgelljkstP, on waakt met een
Argus-oog, dat zijn bezoeker» niets wo'rdt
voorgezet, hetwelk niet aan de hoogste
tjischon voldoet.
Des avonds blijft daar geen zitplaats
onbezet en tegen het shiitingstijdstip moet
Linke, zeker i^et: zondcr eefi gevoel van
trots over zulk een atynhankeiljkheid
zihio klaiüen met gewold de deur wijzen...
Dat Argusoog Irf allang gesloten en
hoe goed het oog was dat daarna' waakte
do klanten, die eerst bij duizenden wor
den geteld, daalden tot honderden en ein
digden wellicht bij dozijnen.
schap willen brengen, dat nu de tijd
van baar geduldig wachten voorbij was,
dat zij nu spoedig in het volle genot ha-
rewfcrechten zou komen, en» nukon
hij ren vluchtig uur bij haar doorbren
gen om haar te zeggen, dal die pijnlijke
toestand nog langer moest duren, dat hij
voor langen lijd weg moest, ja, misBchien
nooit zou terugkeeren.
Eduard liad al zijn plichtsgevoel
dig, om niet mo<>deioos te worden.
betis'kende de strijd' tegen den vijand des
vaderlands vergeleken bij het neerdruk
kende gevoel, dat hij zijn vrouw en kin
deren In geen beteren toestand kon» bren
gen. Den» vijand ging hij onversaagd te
gemoet; voor de verwonderde blikken van
zijn kinderen, voor de betraande oogen
van zijn vrouw stond hij beschaamd, ja,
hij vreesde die. Hoe berouwde het hem
nu, dat hij niet n-edis lang den moed had
gehad, zijn huwelijk publiek te maken
juist, toen hij ta Rome Margherita
leerde kennen, had hij dadelijk zijn ont
slag moeten nemen en. zijn geliefde vrouw
nidt in oen dubbelzinnige positie moeten
brengen. Nu was het te laat.
De avond viel reeds, toen Eduard1, ge
volgd door zijn oppasser Hendrik, in snel-
lop den straatweg naar Friedrichs haven
langs' reed'.
t— Alles is in de beste orifr, had de
eerlijke Hendrik gezegd. Ik hen eiken
dag naar de villa geweest. Kleine Fduarrf
was verzot op de paarden. Dat zal een
flink ruiter worden.
(Wordt vervolgd.)
de Onderstand»-
Armenzorg.
ken wij geregeld tijdig
nogen ontvangen
oncerten, vermakelijkhe-
ze dan In onze agenda
n bestemd om uit Koningsl
servenianschappen Ie halen, die ons
giment daar heeft. Ge moot reeds
denavond daarheen reizen.
- Hedenavond treed», commandant
Een uur geleden ben ik van de rei» ge-
kon*ep, on hel» nog het een en ander te
regelen.
Ja, mijn waarde, daar helpt niet»
aan, de dienst gaat b»ven alles. Ik kan
u nog wei verlof geven tot morgenoch
tend, maar dan moet ge gaan. Uw schrlf-
lastgeving ligt reeds bij u thuis.
Zeer goed commandant. Ik z»l mijn
orders stipt uitvoerm.
Best ritmeester I Ik verwacht van
n niot anders en ga nu eens naar
uw escadron zien.
Met een bezwaard gemoed deed Eduard
zijn plicht. Hoe geheel anders had hij
zich het wederzien van zijn vrouw voor
gesteld. Hij had haar de blijde
Het was dan
Ie veroor-
doör den mi
nister haar instemming betuigde en zich
dus eveneens daartegen kantte.
In de pers heeft depie uiting tot
opmerkingen aanleiding gqgeven
ook reeds tevoren óp deze handel
wijze vap een dee.1 dor pers de-
dacht was gevestigd'. Een uitlating
Nieuwe Rotterdam&hc ©ourant, die
onrechte vermoeden deed, dat dit
in d|ér regeoring hier-
-■4- dc
der
en
kniesbhien doör hel ver-
dat verkeerd begrepen I
<ljt Rolterttauisibe l»|ad u/tltn.r
Hon|piien dé vrees J gewekt, dat «e
eid( door d«| rogecljng gemakkM^
onlJrdrukl. Mj
D<|ze vreé^^io W® .zeker teiW|P:
vap een Nederlöndirhe regeering >i
vindt ook ipu
un. ^{ot vraaj
i wordt' ten onzent be-1
i der Grondi^a, lui-
k'e<t voorafgaand ver
lof noodig, oA> dooij, de drukpers» gévoe-
i 150 YAVH I
L90
aan 1 on.4Bureau
de Postkantoren. t4jLJnspt:B.A
18, geldt voor den staal van
ee|i deel
het grondgebied dos rijks in .staat
oorlog is verkjaard, het mil Hal} ge-
bovoegld is hot door middel vap He
pers oi op andere wijze heke^id ina-
nf nnnuirL'injVon lu.tri.f.
De corypheeën uit de Tweede Kamer
kwamen er niet meer een enkele poli
tieke tinnegieter at er zijn broodje met
kaas nog. De grooië kletatafel was reeds
lang verloopen. Waarom Wie zal het
zeggen Het jongere» geslacht wil vaak
overal loopun, mits niet op het platge
trapte paadje van de voorvaderen.
Linke Is doodgedrukt door de andere
in zijn omtrek verrezen café’s, aldus luid
de in hot drieregelige bericht de opgave
van zijn doodsoorzaak. Niet geheel juist.
1 .inke paste eenmaal precies in hot ka
der van den tijd. Dat kader is veran
derd en Linke moest dus verdwijnen.
Indien Johan Gram thans zijn, boek
over don Haag moest schrijvw zou hij
geen pagina meer aan Linke en drie re
gels aan Gentraal wijden. Wellicht om
gekeerd.
Linke ging heen. Requiescat In pace
De gemeenteraad naan van dé week een
beslissing, Aio verdient in 'broederen kring
Ixkond te worden. Het gold een princi-
pieole beslissing, die niét weinig stof
hooft opgejaagd. Besloten word, dat allen,
die werkzaam zijn bij het onderwijs, op
65-jarigen leeftijd hun ontslag moeten ne
men. Doen zij zulks niet, dan ontvan
gen zij het ongevraagd. Voor alle go-
meente-ambtenaren is reeds in de betrek
kelijke verordeningen een dergelijke be
paling opgenomen. Alleen moesten de
onderwijzers daar buiten vallen omdat de
rijkswet een zoodanige bescherming geeft
aan de»ze ambtenaren, dat de gemeente
raad niet bevoogd is een algemeene ver
plichting op to leggen. Echter heeft dp
raad do lievoogdheid hen te ontslaan
wanneer daar termen voor aanwezig zijn.
Het eerste geval is gevonden en hei voor
beeld gesteld. De andoren weten nu waar
zij zich aan te houden hebben.
Ons dunkt dit een goede maatregel.
Wanneer de wet als algemeene» regel
aanneemt dat iemand op 65-jarlgen leef
tijd ongeschikt 1» voor verderen arbeid,
dan dient men ook ala algemeenen régel
te stellen, dat hij heengaat. De beöor-
deeling over het al of niet heengaan, over
te laten aan dé betrokken personen zelf,
zou er licht toe ledd»ep dat de beslissing
vhn andbre öm%'tamNgHedPh afhankelijk'
word dan van het belang van het' on
derwijn.
De gemeente neéft' allereerst te vragen
wat in het l»elang van het onderwijs en
de kinderen is en de zeer bevoorrechte
positie dio de onderwijzers in onze sa-
menlwing Innemen wettigt toch «teling
het besluit, dut zij zullen heengaan als
zij „op” zijn.
Dat onderwijzers zoo’n zware betrek
king hebben, is in alle toonaarden ge
zegd en wordt nog dagelijks beweerd.
Mei te hetoogen dat gij op 65-jarigen leef
tijd nog niet „op” zijn, wordt die be
wering wel eenlgormate gelogenstraft.
Onlangs heeft de raad zoo-waar-eena
brengen, hoeft te koperen,
mr dade-
dek«el-
ran Uns
o-tft’ a'8
‘ruptig te duqhten. Maar zijné.) Setoor dec-'
ling zelve, van die plaats uitgesproken
wijHt er niettemin op, dot dat |lgevaar niet
geheel dehkbot-ldlg is en
goed zou doen hét al te zeer te ondetf-
sohaitten. Het publiek in het algemeen
is zeer afhankelijk van de meening der
bladen. En die meening en de wijze
waarop zij wordt voorgedragen en ver
dedigd, bepalen voor het grootste deel de
meening en de stemming der lezers. Waar
nu een enkel persorgaan, dat vooral in
onze hoofdstad tot de veel gelezene be
hoort, zijn lezers voortdurend tegen een
der oorlogvoerende mogendheden tracht op
te zetten, fe het begrijpelijk, dat in ver
band met de houding van enkele andere
bladen speciaal in Amsterdam een stem
ming ontstaat, die zich fel togen die mo
gendheid keert. En al zal nu, als dé mi
nister terecht opmerkt, ons volk zal zich
L niet lot werkelijke oorlogszuchtighoid la»-
I ten prikkelen, het ia niettemin mogelijk,
dat door oen onbezonnen daad onze on-
I zijdigheid wordt in gevaar gebracht en
F onze verhouding met die mogendheid ge-
spannen raakt, wat ook op onze hetrek-
kingen na den oorlog een slechten in-
eene, att.
oorlog en bepaalt, dat; 'wanneer
van
van
zag
drukpers ol
ken van befrichton of opmerkingen betref
fende militaire maatregelen, in dit (grond
gebied gekomen, t| verbieden. 1*
dcrl artikel (87), dat vopr ons
wiyp i van ineeri directe heteekenis
geWt Voör >den («iaat van heleg en goofl^
wabneer oen streek in staat vkn beleg
vefteon, het militair gezag de bevoegd-
ho4 beporkwule bepalingen te stellen
mi^rent het drpkken, uitgeven, versprei-
d|‘n, aanplakjken of in den handel bren-
d-n van] geschrifteil of teekeningen, of dit
gteheel te4 |verb|edén. t
1, Uit aclfalt dus de mogelijkheid vandiet
ahsolunt onderdrukken vpn de persvrij
heid niet uit té sluiten- Maar waar aan
het militair gdpag deze bevoegdheid Ver
leend wordt, is de veronderstelling
wettigd, dat alleen om» redenen va» mi-
ïftair belang dat belang dan in zeer
i a’lgemecnen zin genomen van die ibe-
voogdheid magh worden gebruik gemadkt.
De wet geeft dan ook geen enkele bepa
ling «mtrent Ae wijze, waarop een der-
geljjke consuu^ zou kunnen worden toe
gepast, noch Omtrent dé, wejklng van,oen
censuur of dv vraag, wie censbr zou
zijn, on schijnt- dus aan een zoo alge-
incenc censuur! niet gedacht hebben. Waar
bovendien bij de uitdrukkelijke beper
king tot eene hepanide plaats of streek
ook do gedachte voorzit, dat alleen met
de behoeften van dat betrokken gedeelte,
waarover dit militair gezag te bevelen
heeft, moet rekening gehouden worden, is
daarmee reeds de mogelijkheid van
algemeene censuur bulten gesloten.
Kent oqze wetgeving geen enkel pre
ventief middel tot het weren van die
persuitinge», die voor ons land in alge-
oorlogwgevaar
ook het re-
Wet-
.hediende Johan hem te gemoet en zeidie
opgewekter, dan anders gepast zou ge
weest zijnHeer ritmeester, de oor
log is verklaard, de wachtmeester
heeft reeds een telegram naar u afge
zonden.
Ben je dol geworden
Eduard verbaasd. Met wien
Met Frankrijk, heer ritmeester
- Geef me mijn uniform Ik inoel
dadelijk naar het regimentsbureau.
Do regimentsadjudant verzekerde hem,
dat elk oogenblik het hevel - tot mobilisa
tie verwacht werd». AUe officieren met
verlof zijn terug onibodop, ook aan u
is een telegram onderweg. Ge zijt uit
eigen beweging vroeger gekomen, dat zal
den commandant hoogst aangenaam zijn.
Wat komt me die oorlog slecht te
pas, waarde heer.
De adjudant keek Eduard verwonderd
aan en zei Ik begrijp u niet, ritweestcr!
Nu, liet is duidelijk genoeg. Na mijn
vaders dood moet ik het majoraat waar-
hemen, ik kwam eigenlijk om mijn ont
slag aan te vragen en nu oorlog
Ja, maar van ontslag kan nu geen
sprake zijn!
Natuurlijk
•e spreken?
Hij zal wel in de kazerne zijn.
Eduard nam een rijtuig dat hem naar
do kazerne voerdto. Tijdens den rit over
dacht hij, wat hem nu te doen stond.
Eensklaps waren zijn plannen omtrent
zijn eigen toekomst en (Me van Marghe
rita geheel in duigen geworden. Met een
on# Tnijfcte KaniA Koel fa*
ImutelinKÏ lw»! wou.’ t>Hsl'
J van) oen tijd* ijlfj I
Ranselen dool
jpnden, dié als tijftelijk
ilpH mlnisterraaf
taanAe functie va^ljllesident-minis-
-■'* 'en dps als1 zoodanig hoofd
j ié, ip krachtige en «rnstilpe^
i-k
jd in ons
isstetnining
Hreigtl ons
L dié» iln
