K
TEN
I
INTANT
'oard 123
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
bergambacht, berkenwoude, bodegraven, boskoop, gouderak, haastrecht, moordrecht, moercarelle, nieuwer-
No. 14895
Zaterdag I April 1922
Bl* Jaargang
1
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op.Zon- en Feestdagen
uw u»
Nitm t»
rat M n
utligzakn
ilcboudlngaa
gels
et
sten
EEK.
60UDSCHE COURANT
Bsbureau
«vragen
1179 40
GOUDSCHE COURANT.
UraMidM
EERSTEBLAD.
KERK a. d. D.‘, OUDERKERK a. d. U„ OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
rssntrasxïs: .Su
1185 «0
der
9^
1662 1 APRIL 1922
GOlILSI11E COURANT.
im*. nare» te*
-12 uren,
an 10—2 uren:
LRD:
3t houden vu
Mqar reeds den 23sten Januari verschijnt het
opschrift Vrüheid-Geljjkheyd-Broedersch^p en
wordt plaats gegeven aan een corresponden
tie, die op deze wjjza aanvangt:
pit nummer bestaat uit drie bladen.
BfflKMMBtEE
DE GOUDSCHE COURANT VAN
2 AUGUSTUS 1799 ER UIT ZAG.
ken aan eigen overtuiging en vaste beginse
len. Met onbeschroomde vrijmoedigheid zul
len wü onze overtuiging voorstaan en met be
scheiden ernst handhaven, maar wü wenschcn
geen doellooze strijd te voeren tegen afwil
kende meeningen, daar wtf niemand de vrij
heid misgunnen, waarop wij voor one zelven
regt hebben en nimmer den eerbied te ont
zeggen aan anders gewijzigde overtuiging,
waarop wty voor de onze aanspraak maken."
il_ al
r o a
zorgvuldig te onthouden van partüzuchtige
bitsheid, want het wil eensgezindheid en vre
delievende bedoelingen aankweeken, vooroor
het Stadhouderlijk Hof van hier vertrokken.” deelen wegnemen, onkunde en dwaling tegen
gaan. maar zich daarbij wachten voor oor-
deelzieke hatelijkheid en onvruchtbaar twist
geschrijf.
Bij die matiging zal het echter niet ontbre-
CtiT/VtfUD
•ouoascHe
Huges, in „een terugblik" eenige historische „Geluk, Ttnijn waarde Vriend met de Ver
bijzonderheden uit de eerste periode van het
bestaan der Goudasche Courant, waarvan
wij thans, na 10 jaren, het volgende over
drukken
„Het is bekend, dat het Courantwezen zich
het eerst goed heeft ontwikkeld in de 18de
eeuw, den tijd, der democratische begrippen,
die in de pers een zoo machtig middel tot
uiting vonden. Gelet op het aanwezig zijn van
een sterke patriottische partij in Gouda
getuige Goejanverwellesluis zouden we er
ons dus niet over verbazen, wanneer hier een
blad als De Politieke Kruyer of een dergelijk
periodiek geschrift was uitgegeven. Maar
Gouda behoorde slechte in naam tot de zes
groote steden van Holland en wat in Amjjfer-
dam en Haarlem mogelijk was, was het daar
om nog niet hier. Toch zou de 18e eeuw niet
^ten einde gaan zonder aan de toen reeds ver
maarde püpenstad haar publiek orgaan te
hebben gegund. Den 8sten September 1791
komt b« de Vroedschap der stad een verzoek
schrift in van Matthijs Koon te Amsterdam
en Hanzo Lemstra van Buma te Sneek ,^mnu
vergunning aan hun mitsgaders derzelver wet
tige descendenten met uytsluyting van alle
anderen tot het zetten, mitsgaders drukken
en uitgeven \an een Goudasche Courant” De
vroede vaderen beseffen het groote gewicht
van deze aanvrage en ze stellen haar in han
den van Burgemeesters tot het uitbrengen van
rapport Dit advies komt den 4den October
bij de Vroedschap in, het luidt gunstig maar
daar de vergadering incompleet is wordt de
beslissing uitgesteld tot een volgende zitting.
Dan eindelek, den llden October 1791, wordt
het gevraagde verlof verleend. Op bepaalde fungeerd hoeft
voorwaarden krijgen de adressanten het oc
trooi voor het uitgeven van een Goudasche
couyant voor den tijd van zes jaren, deze ter
mijn ingaande den Isten Januari 1792. Maai
de beide courantieis kunnen in hun ijver de
zaak voortgang te doen hebben ze beschik
ken immers over een volledige drukkerij met
toebehooren zoo lang niet wachten. Woens
dag den 26sten October 1791 verschijnt de
eerste Goudasche Courant. Voortaan zal ze
driemaal in de week, op Maandag. Woensdag
en Zaterdag haar licht laten schijnen. Want
verlichting, vergrooting van kennis, ontwikke
ling is haar doel. Men hoore de redacteuren
uitgevers in den aanhef van hun aanbeveling
aan het publiek: „De lof waardige zucht onzei
Landgenoten tot het deelnemend kennen der
Geschiedenissen, die op het groot Toneel der
Waereld daaglijks plaats hebben, van dag tot
dag, als ’t waare, toeneemende, kan niet an
ders dan het verlangen doen geboren worden
naar de opening van zoodanige bronnen als
dier billijke begeerte kunnen voedzel geeven.
’t Is deese waarheid, die ons reads sedert
eenen geruimen tijd deed bedacht zijn om die
middelen aan te wenden, welken ter noch
meerdere aansporing eener zulke zoo alszins
geoorloofde begeerte onzer Landgenooten kun
nen strekken.”
Een politieke kleur heeft het blad voorloo-
pig niet: „Afkeerig van alles wat naar Een
zijdigheid zweemt, zullen onze Staatkundige
berichten, uit welk oord der Waereld dezelve
ook komen, niet dan het merk der Onzijdig
heid, der Waarheid en der goede trouwe dra
gen."
De inhoud rvan deze eerste courant te Gouda
gedrukt is zeker belangwekkend, maar ons
bestek gedoogt niet er uitvoerig by stil te
staan. Over het algemeen legt de Goudasche
Courant zich vooral toe op het verzamelen
van buitenlandsche berichten, de Fransche re
volutie leverde stof genoeg, gaf zelfs aanlei
ding tot het uitgeven van extra-ordinaire cou
ranten. Vooral het lot van Lodewjjk XVI trekt
de aandacht, een buitengewoon nummer van
5 Januari 1793 bevat diens verdediging, een
ander van 31 Januari d. a. v. zijn testament,
met zekere uitvoerigheid wordt zijn terecht-
Na een rustpoos van 56 jaren is de Goud
sche Courant uit haar asche herrezen, omdat
de behoefte aan een -liberaal orgaan, dat te
vens nieuwsblad zou zijn, werd* gevoeld. De
nering, die er was op het politieke staatstoo-
rcel na de Grondwetsherziening van 1848, gaf
daar alle aanleiding toe. En de wijze waarop
door het van 18501856 hier verschijnende
Goudsch Kronykske, een orgaan van
calvinistischen huize, de gemoederen werden
opgezweept, heeft zeker daartoe medegewerkt
In het eerste nummer van 1 April 1862, uit
gegeven door Adrianus Brinkman, leidde de
redactie der courant het blad bjj zijn lezers
met deze woorden in:
„Onder de middelen, die belangrijken in
vloed oefenen op de volksontwikkeling beklee-
den de dagbladen geen onaanzienlijke plaats
en het mag daarom niet onverschillig geacht
worden, hoe veel of hoe weinig zorgvuldig
heid besteed wordt om ook de mindere meer
plaatselijke bladen te doen medewerken tot
de algemeene volksverlichting en volksbescha
ving. Zjj bieden toch de geschikste gelegen
heid aan ter voorlichting op het gebied der
algemeene en plaatseljjke belangen, ter open
baarmaking en ter wegneming van bezwaren.
Ongegronde klagten worden teregt gewezen,
vooroordeelen opgelost, werkelijke misbruiken
in het licht gesteld en daardoor de weg ge
stelling geschilderde Inmiddels zijn de gebeur- baand om die op te heffen en uit te roejen.
Daartoe wenschen wjj in ons blad de ge
legenheid open te stellen voor elk, die met
gepaste bescheidenheid bedenkingen of be
zwaren wil mededeelen.
k Het blad zelf wenscht den weg van zaaht-
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal 2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt
Franco per post per kwartaal ƒ3.15, met Zondagsblad ƒ8.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
bij onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zijn dagelijks geopend van 9—6 uur.; Administratie Tel. Int. 82;
Reductie Tel. 545.
courant verschijnt thans geregeld in acht pa
gina's. slechts enkele malen in ses, andere ma
len in tien of meer pagina's, xooals heden.
De inhoud biedt een zoodanige verscheiden
heid, dat ieder lezer en leaeres, daarin buiten
het gewone nieuws, altijd iets van zijn en haar
gading vindt, dat interesseert of eenigen tijd
aangenaam bezig houdt. Ook in dat opzicht
tracht de Goutteche Courant de wenschen ha
re r lezers te voorkomen.
Dat de inhoud der courant veelzijdiger la
geworden, dat de redactie, buiten datgene wat
de richting der courant bepaalt en het dage
lijkse hc nieuws hare zorgen kan uitstrekken
over allerlei bijzondere rubrieken, waarin de
lezers belang stellen, dankt zij aan hare me
dewerkers en medewerksters en corresponden
ten, maar ook aan het steeds toenemend aantal
lezers, dat van hunne belangstelling voor be
paalde rubrieken geregeld doet blaken.
Het ligt voor de hand, dat met de toeneming
van het lezerstal en de uitbreiding der courant
ook het aantal advertenties belangrijk is ver
meerderd; daarin is steeds wisselwerking waar
te nemen; de adverteerders van hier en elden
hebben begrepen, dat daardoor de waarde van
hunne reclame stijgt. De adverteerders hofcbon
deze courant noodig, maar ook de courant heeft
de adverteerders noodig, zij dienen elkanders
belangen.
De Goudsche Courant, die in 1869 na aan
vankelijk tweemaal 's weeks te zijn versche
nen, later driemaal per week werd uitgegeven,
werd in 1889 tot een dagblad gemaakt. Het
formaat werd toen nog wat vergroot, waardoor
dagelijks een feuilleton kon worden opgenomen.
In 1893 werd het formaat opnieuw vergroot
en in 1911 werd aan de courant een Zondags
blad toegevoegd.
De laatste wijziging van het formaat dateert
van 1 October 1981, toen werd de courant op
nieuw belangrijk grooter gemaakt en de in-
houd beduidend uftgefrrtid.
In dat vergroote formaat verschijnt de
Goudsche Courant thans dagelijks in tenminste-
vier pagina's, vaak met een klein bijvoegsel,
meermalen ook in zes pagina’s, wanneer be
langrijke verslagen uit Gouda en omgeving of
bijzondere bijdragen meer ruimte vereischen,
dan die daarvoor gewoonlijk beschikbaar kan
worden gesteld, teneinde den anderen inhoud
der courant niet tekort te doen. De Zaterdag-
De dag van heden is een gedenkdag, die niet
met feestelijk vertoon wordt gevierd, maar
die toch niet geheel en al ongemerkt mag
worbügaan. Tot feesten noodt de huidige tild,
met hetgeen aan dezen is voorafgegaan, al-
It rmlnat, integendeel, stemt h(j meer tot eraat
dan tot uitbundige vroolijkheid.
Zestig jaren zijn voorbijgegaan, waarvan
de laatste tien wel dubbel kunnen tellen. Want
in deze laatste periode heeft het klein dag
blad vooral tijdens en na de oorlogsjaren,
moei'ükheden ondervonden, zooals nooit te vo
ren zooals niemand ze ooit heeft kunnen dén
ken, moeilijkheden van financleelen, techni-
.chen en redactioneelen aard. Met het uitbre
ken vim den oorlog verdwenen als met een
to overslag nagenoeg de advertentiën uit de
bladen en hoewel geleidelijk daarvan weer
terugkwamen, toch bleven in de crisisjaren,
teen tal van artikelen van dagelükseh gebruik
•an de markt verdwenen, de advertentiën
langzaam vloeien. Alleen één soort kwam zéér
overvloedig nagenoeg dagelijks terug, de dhh>
tributie-aankondigingen, waarvoor het ge
meentebestuur onzer stad echter, tegen alle
billijkheid in, ondanks verzoeken, geen ver
goeding heeft willen geven. Papiemood joeg
ue prijs tot een fantastische hoogte op en
noodgedwongen moest herhaaldelük tot ver-
hooging van den abonnementsprijs worden
ove. gegaan. Gelukkig is later door daling van
den papierprijs ook weder verlaging van het
abonnement mugelijk geworden. Door de on
mogelijkheid van aanvulling van allerlei be-
noodigdheden namen de technische moeilijk
heden geregeld toe, maar ook daaraan is een
eind gekomen. En wat de redactioneel* moei
lijkheden betreft, ook de kleine, zoowel ala de
groote bladen hebben ernstige zorgen gehad
om uit den stroom van berichten die geduren
de de oorlogsjaren toevloeiden, datgene te
kiezen wat een juist oordeel over de gewel
dige gebeurtenissen geven kon. Het voorrecht
om te kunnen beschikken over een draadloos»
station van flinke capaciteit, waardoor de oor-
log.’feiten het vlugst konden worden gepubli
ceerd, bracht ook groote zorgen met zich, daar
lang niet alles wat uit de lucht ons toekwam,
kon en mocht worden medegedeeld. Maar
naast deze moeilijkheden gaf het one de vol
doening de meest marquante feiten onmid-
dcllijk ter kennis te kunnen brengen van het
publiek, dat vaak in drommen zich verdrong
voor ons bureau en eldeni waar onze bulle
tins een plaats vonden. I5 de meest spannen
de momenten verschenen extra-edities van
onze courant, «He bjj duizenden gretig hoo
pers vonden.
De oorlogsjaren »ijn zware jaren voor de
Goudsche Courant geweest Weliswaar zijn
die voorbij, maar ze zjjn niet vergeten, en
zullen nooit vergeten worden. En al zijn nieu
we tijden gekomen, waarin de wreedheid van
den strijd nirt meer is het onderwerp van
den dag, toch werpt, wat achter om ligt, fljn
schaduw nog, waarin we hebben te gaan.
Daarom is de dag van heden geen dag vah
feesten, doch van gedenken alleen.
rimve/n. sMMLDMmwnn
COURANT,
lossing van de Slavernij! Welk eene geregen
de Omwenteling! eene Omwenteling niet be
vlekt met het bloed van z|jne Medeburger!
zonder spooren van eenige belediging zelfs
aan diegenen, welke de haat en wraake zich
op den hals gehaald hebben door Roof en
Plundering in den Jare 87 neen - een
waar Patriot kent zijne waarde, beoogt alleen
het heil van zijn Vaderland en zijne Mede
burgers en Is ver verwijderd van alle wraak
zucht - hoe schoon kenschetst deze gebeur
tenis het caracter van een Patriot Je! van
een zeven jaren gefolterd Nederlandschen Pa
triot!"
In dezen tijd was Koon waarschijnlijk niet
meer in de redactie, aan het slot der courant
staat: „Ter drukkerij van H. L. van Buma op
de Haven te Gouda.” En ook Buma zou zich
eraan onttrekken, hetzij omdat zijn couran-
tierschap hem langzamerhand genoeg finan
cieel voordeel had opgeieverd, hetzij omdat,
zooals hij zelf zegt, de publieke zaak hem te
veel in beslag nam. „De Oodergeteekende door
de vernieuwde Keuze zijner Medeburger en tot
al te veelvuldige absentien verpligt, dan dat
hij zijne eigene zaaken met dezelfde zorg en
oplettendheid als voorheen zou kunnen be
hartigen, ziet zich zijnes ondanks genood
zaakt zijn Dagblad, de Goudasche Cou
rant, aan een anderen af te staan en heeft
daartoe een geschikte gelegenheid en be
kwaam Persoon gevonden" met deze woorden
draagt Buma den 2den Augustus 1799 zijn
blad over aan de goede zqrgen van zijn vroe-
geren boekhouder Mfcolaa» Brinkman, „die
bü hem reed» Iange4. tijd .als Boekhouder ge-
J. Tï M- sbMtwor zeer ten zijnen
voordeele is bekend geworden.” Waarop de
nieuwe uitgever aan het geëerde publiek be
kend maakt: „dat hij thands seedert den Isten
oeezer maand Augustus 1799 is eigenaar van
hetzelve Dagblad en zulks seedert dien dag op
zijnen naam en rekening is loopende. Dezelvde
liefde voor Recht, Waarheid, Vrijheid en Va
derland, die dit bleul altoos kenmerkt, zal ook
zjjne pen voor t vervolg bestuuren en hij zal
zich even zeer gereed toonen om alle onwil
lige dwaaling te herstellen.” Zoo is de Gouda-
sche Courant gekomen in het geslacht Brink
man. Nog zes jaren heeft deze Nicolaas Brink
man de uitgave voortgezet Dan doen waar
schijnlijk de benarde tijden zoo ook de con
currentie van de officieele Staats-Courant
(Vgl. R. v. d. Meulen, De Courant I, 87 vlg.)
haar staken.”
Het is heden 60 jaren geleden dat de
Goudsche Courant werd opgericht. Op
gericht is eigenlijk niet het juiste woord, im
mers reeds op 26 October 1791 verscheen de
Goudasche Courant, welke toenmaals
werd uitgegeven door Matthijs Koon te Am
sterdam en Hanzo Lemstra van Buma te
'Sneek, die daarvoor te Gouda een volledige
drukkerij hadden ingericht Deze uitgave is
echter niet van bovenden aard geweest; na
een bestaan van 15 ^aren, in^!806, werd de
uitgave der courant gestaakt.
De toenmalige uitgever Nicolaas Brinkman,
die op 2 Augustus 1799 de Goudasche Courant
van H. L. van Buma had overgenomen, heeft
zeker niet kunnen bevroeden, dat na een stil
stand van 56 jaren de oude Goudasche Courant
zou worden herboren en dat aan deze nieuwe
uitgave een lang leven zou zijn beschoren.
■SZSyiMSK SJ-JgaiitSW.
HET EERSTE NUMMER VAN I APRIL 1882
Uit deze inleiding blijkt dat deze courant
denxelfden geest ademt als die van 't begin
der 19e eeuw: het vrijheidsbeginsel is het
richtsnoer. In talrijke artikelen kopt dit tot
uiting. Zoo schreef de redactie van 1869:
„De weg ligt vooruit; wij trachten naar het
volmaakte. Volmaking is het doel. Twee we
gen geleiden naar dit doel, de een is die vaiy
dwang en geweld, dat is de weg van dèn ziy
nelijken onontwikkelden mensch, 'die tot h/-
den meest algemeen is gevolgd; de tweede i«
die van den tot rede ontwikkelden mensch, de
weg der vrije overtuiging, van eigen inzien
en vreedzame hervorming. Op dezen wag ligt
stilstand noch teruggang, het is een gedurig
naderen tot een nimmer te bereiken ideaal
Van het gebrekkige tot het betere, voortdu
rend streven naar waarheid en kennis, naar
reiniging des gevoels en heiliging das harten.
„Geen vastklemimm aan bekrompen voor
oordeelen noch in het stoffelijke, noch op het
gebied der wetenschap, geen onveranderd
vasthouden aan verouderd leerbegrip, geen
eenbiediging van tijdelijke opvattingen voor
den ook in het zedelijke vooruitstrevenden
mensch.
„Begrippen wijzigen zich in den tijd;
de voorstellingen van kerk en staat, opvoe
ding, regten, plichten, verwachtingen en uit
zichten z|jn begrepen in een gedurig proces
van nimmer eindigende ontwikkeling. Begin
selen z|jn onveranderlijk en eeuwig, niet zoo
als wij die voorstellen en opvatten door het
telkens veranderend gezond verstand, maar
zooals die in het eeuwig wezen der dingen
gegrond zijn en als idealen in ons leven.”
Zoo is het nog. En in de huidige maat
schappij ooit noodig de toepas
sing van dat beginsel. De weg van dwingende
eischen, zooals die meer en meer wordt ge
volgd, leidt tot ondergang, instede van tot
opbouw.
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken behoorende tot den bezorgkring):
15 regels 1.30, elke rggel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
15 regels 1.55, elke regel meer 0.30. Advertentiën in het Zaten lag nummer 20
bijslag op den prijs. Liefdadigheids-advertentiën de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels ƒ2.05, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeel ingen bü contract tot zeer gereduceer-
den prys. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van «oliede boekhan
delaren, Advertentiebureau» en onze Agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Bureau zijn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te »ü“-
1912 d^oudsche
- - -o herafcht, gaf
toenmalige gemeente-archivaris, Dr. J.
tenissen van den tijd bljjkbaar niet zonder in
vloed gebleven op de neutrale gezindheid der
Heeren Kooien Buma. In dit opzicht merk
waardig is de houding der courant in Januari
1795, wanneer Willem V door de Franschen «.r -
uit den Haag wordt verjaagd en de democra- "moedige bescheidenheid te bewandelen en zich
ten eindelijk triomfeeren.
Woensdag 21 Januari 17fl[5 heet het lako-
niek onder Hage, 19 Januari.' „Gisteren ie
Zestig jaren heeft de Goudsche Courant
thans weder bestaan. Eerst in 1862, verschpen
ie tweemaal ’s weeks, des Donderdags en des
Zondags, in klein formaat, later, toen met in
gang van 1 Juli 1869 het dagbladzegel werd
afgeschaft, werd het formaat vergroot en de
uitgave tot driemaal ’s weeks uitgebraid.
Vanaf dat oogenblik kreeg de Goudsche Cou
rant gelegenheid zich krachtig te ontplooien.
£n ze deed dit ook. De .inhoud der courant
^ok steeds meerdere belangstelling, tot in
den verren omtrek der stad, waar het het
eenige orgaan was. Later verschenen er in
Gouda en ook in andere gemeenten nieuwe
organen, die elk een eigen lezerskring zoch
ten op het breede terrein dat de Goudsèhe
Courant vele jaren alleen bestreek. Niettegen
staande de toenemende concurrentie en vaak
heftige bestrijding door bladen van andere
richting, heeft de Goudsche Courant zich niet
alleen weten te haneftkaven, maar heeft zü, die
v*n den beginne af de algemeen liberale be
ginselen heeft hooggehouden en verdedigd,
zich ook als nieuws- en publiciteits-orgaan een
Plaats verworven, waaraan belangrüke betee-
aenis niet kan worden ontzegd.
De Goudsche Courant heeft evenals zoovele I
andei-e bladen, perioden van up en down mee
gemaakt, de algemeene slechte economische
omstandigheden lieten ook haar bestaan niet
“‘beroerd, maar de stormen, die over haar
Pngen, hebben haar kracht niet kunnen bre-
en 200 8taat thans deze 60-jarige op den
8 van heden, toegerust met veler wai^ne
•ympathie en steun, gereed een nieuwe pe-
node in te gaan.
Met moed gaat zü de toekomst in, in het
’«rtroiiWK, dat tij bare vele vrienden hier,
e dws blijvend zal zien vermeerderen.
T«m op den len April ISIS
y»«n» hu, so-jarig heataan
HOE
