NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
Roosevelts ingewikkelde spel
iluitend een kwestie, die
inkrijk en Engeland
aangaat, aldus Bellijn
J
I
ion en Maan
II
jag 10 Juni 1941
jgjiganc» No. 20650
De strijd in Syrië
zwijgen omtrent de houding van Turkije
wige strijd ten Noorden van
Syrische
ns
De gevechten.
li ünïa iSerwagens *s vernieW-
Dar/afeza/ ratfio-
toesprindk houden.
Fransche ambassadeur
by Cor dell Hull.
De Turksche pers en de
gebeurtenissen.
V redesgeruchten.
DE BESPREKINGEN
TE BATAVIA.
Geen mogelijkheid voor
overeenstemming?
HORE BELISHA
GEALARMEERD.
Over het verlies
van Kreta.
Onderhoud tusschen
Sjigemitsoe en Eden.
Hij wil een „verklaarden"
oorlog zoo mogelijk vermijden
Het Congres wordt zooveel mogelijk omzeild
c.
t en-
OUDSCHÉ
Bureau: MARKT Jl, TEL. 274S
Postrekening 48490
Hoofdredacteur: F. TIETER, Gouda.
N. P. meldt d.d 9 Juni ui
Duitschland slaat met buitenge
rise belangstelling de militaire ge
teurtenissen in het Nabije Oosten
pit en registreert met nog meer
belangstelling den politieken ach
tergrond der acties, die door de En
gelschen tegen-Syrië zijn aangevan
gen, naar vandaag in de Wilhelm
ftrasse werd meegedeeld. Er bevon-
i en er bevinden zich nog steeds
i Duitsche troepen in Syrië, zoo
tervolgde men van Duitsche zijde.
Dit is uitsluitend een kwestie die
Frankrijk en Engeland aangaat.
I DeFraLsclie houding w^rdt op grond
ndeuit Vichy ontvangen uitlatingen
volgt opgevaUjFrankrijk is door de
bgelschen als rooiers overvallen en
weert zich zoo goedhals de omstan
'igheden zulks veroorloven op de
liaits, waar het aangevallen wordt.
1 to politieke kringen van de Duitsche
ofdstad. heeft men algemeen den ïn-
dat dit een nieuwe Engelsche
mweloosheid is, die in de lange Brit
ie geschiedenis haar weerga zoekt
Jwetenloos. pogende Efngelscheti in
q strijd met den gewezen bondgenoot
e catastrophale nederlaag van Kreta.
I te maken door met aanzienlijke
|uchtsm ld delen den voormaligen bond-
?noot m zijn ejgen huis te overvallen
)ok de gebruikelijke moreele garnee-
Irmg met de zoogenaamde bevrijding
de Arabische volken helpt Enge
lland hier niet. Als Frankrijk thans dat.
Ifene heeft gedaan, wat Duitschland als
lnjn heilig recht erkent, namelijk naar
■ie wapenen te grijpen en zich tegen de
ladriijgers te Verweren, dan is dat
lir.eer dan een louter verstandelijke'
(reactie.
Men verklaart te Berlijn, dat df in-
linngers in weerwil van alle Er.gel-
|*ctie berichten ruet zoozeer uit Fran-
■schen als wel uit Britten bestaan. Het
lui interessant zijn. aldus werd van
Invoegde /yde verklaard, de reactie
Ittn de wereld op deze inbreuk op de
|pnnutiefste zedewetten gade te slaan.
vraag of de Duitsche wapeostil-
■•hndscom missie zich bezig houdt met
|if situatie, die in Syrië door den En-
■(tisehen aanval is ontstaan, bleef van
Jhitsche zijde onbeantwoord, evenals
|fc vraag naar de houding van Turkije.
Uit Rome meldt het D.NB
In toonaangevende kringen alhier
|*ordt medegedeeld, dat Italië den aan.
Jhlvan Engelsche troepen in het Fran-
I*he mandaatgebied Syrië mét terug-
Iwudendheid. doch ook met groote be
langstelling volgt. Het betreft hier. zoo
l*ordt verklaard allereerst militaire
|W*urtenissen, waarvan het verdere
|rwloop moet worden afgewacht.
Uet officieele Italiaansche standpunt
|Mt de
'idk
strekking, dat h'et 'thans de
ts van de Fransche troepen in
Ij71® om den Engelschen aanval af te
■Ü?1' ver<*ere ontwikkeling van
Ijstoestand in Syrië moet echter af-
wwacht worden.
J '''"Toefde Fransche kringen spreekt
l'" let Amerikaansche bericht vol-
IJ* ketwelk de Fransche vloot naar
ij *ou zijn uitgeloopen, tegen.
|L?l<cns tegengesproken wordt het in
l^^tenlaud verspreide bericht, até
4000 Fransche soldaten in Dzje-
D*oes naar de Engelschen zijn
*Ntopen.
L? ^ransche ministerie van Oorlog
•listeren te 20.25 uur het volgende
«oiffiiqué over de militaire opera-
l jsJ ®ynë gepubliceerd:
L °ritsche en Gaullistische troe-
T' aie gisteren over de Syrische grens
lebben hun aanval in den
KJ I van den 8en en in.den ochtend
Jjj" uen 9en Juni versterkt. In de
few:,, 'sschen den Dsjebel Droes en
Pto d* Pers van Hermongebergte
«.aanvallen ondernomen door
•«Iijke strijdkrachten van alle wa
aronder een groot aantal pant-
T®ns. Onze dekkingsafdeelingen
met stepn van artillerie en
e^en meter grond verde-
- den tegenstander ernstige ver-
pii] *oegebracht. Een aanzienlijk
io<S ^ust van ^en Zuide'ijken
fciï» a^e€^n8en cavalerie en
f »ji f strijdkrachten over de
jj® Litoni teruggeslagen. Een
strijd duurt voort langs de
ipofdlinre LitoniMerdsjAjoem
jCóeneitraSjeik Meskin. Enkele Brit
sche vliegtuigen hebben de vliegvelden
van Aleppo. Rajak en Damascus en de
basis van Merdsj Ajoem gebombar
deerd. Onze jagers hebben drie Hur
ricanes neergeschoten. Onze eskaders
bommenwerpers zijn in volle,, actie ge
komen tegen vijandelijke strijdmach
ten. die in gevecht zijn met onze plaat
selijke afdeelingen.
Tijdens een gevecht tusschen onze
vlootstrijdkrachten en een sterkers vij
andelijke vlootmacht bij de Libaneesche
kust een Britsche torpedobootjager
ernstig beschadigd. Getrouw aan hun
militèircn plicht bieden onze strijd
krachten overal een hardnekkig verzet
tegen de numeriek sterkere en krach
tig gewapende vijandelijke strijd
krachten."
In bevoegde kringen te Londen ver
luidt volgens Reuter, dat de Engelsche
strijdkrachten in Syrië binnengerukt
zijn te Derra aan de overzijde van <jle
Syr-ischTransjordaansche grens. Zij
zijn ook binnengedrongen te Mariyoen.
een zestig kilometer ten Zuid-Oostën
varfc Damascus en te Soer.
De militaire correspondent van de
Exchange Telegraph bij de Britsche
trqepen in Palestina meldt, dat de inyal
in Syrië door vijf afzonderlijke colon
nes is ondernomen. De eerste colonne,
die wordt gesteund door sterke gemo1
toriseerde afdeelingen. dringt naar
Beiioet op. de tweede valt uit Palesti
na aan in de richtnig van Damascus
Verder naar het Zuiden rukt een kleine
afdeeling uit Transjordanië door de
woestijn op. Een andere colonne nadert
van'een basis in Irak largs de Eufraat.
De plaatsvervangende Ffahsche mi
nister-president, Darlan. zal heden
avond een 'radiotoespraak nouden. Ir»
politieke kringen te Vichy neemt men
aan. dat hij een verklaring zal afleg-'
gen over den toestand, ontstaan door
den Britscher aanval op Syrië.
De Fransche»ambassadeur te Madrid,
heeft gisteravond den Engelschen am
bassadeur te Madrid. Sir Samuel Hoare.
een bezoek gebracht er. hem het pre
test van de Fransche regeering tegen
den aanval op Syrië overhandigd
Naar uit Beiroet wordt gemeld kwa
men Ta het bekend worden van der.
Bntseften aanval de menschen in de
Syrische en Libaneesche sleden bijeen
en getuigden zij van hun sympathie
voor dé Fransche autoriteiten. Talrijke
Arabische persoonlijkheden richtten
telegrammen aan den hoogen commis
saris generaal Dentz, waarin zij de ver-
zekenng\ geven van hun trouw op dit
ooger.blift.
De Synische en Libaneesche regee-
rir.g hebbe/ het Fransche hooge com
missariaat opgeroepen maatregelen te
nemen ter verdedidmg van den
Levant. Tevens gaven zij de ver»ke-
ring. dat de inheemsche bevolking on
verdeeld steun zal verleenen. Te
Dzjebel Droes heeft de leider der
Dróesen, sultan Pasja Trasji. een pro
clamatie uitgegeven, waarin de steun
der Droesen zonder beperking wordt
toegezegd tegen den Britschen aanval.
De zenders van Jeruzalem en "Cairo
hebben Zondag bijna ononderbroken
oproepen uitgezonden van den gede-
serteerden Franschen' generaal Ca-
troux en van. de Britsche regeering
aan de Syrische bevolking, waarin ge
tracht wordt den Britschen aanval te
verontschuldigen en te verklaren.
Britsche vliegtuigen werpen vlug
schriften met den tekst van deze op
roepen uit boven alle Syrische en
Libaneesche steden. In talrijke steden,
bijvoorbeeld Beiroet. Damascus, Horns.
Ham^ en Aleppo heeft de menigte deze
vlugschriften verzameld en in brand
gestoken. In aansluiting hierop werden
straatbetoogingen tegen Groot-Brit-
tarnie gehouden.
Zon op 5.18, onder 22.01.
Maan op 23.33, onder 7.40,
Men is verplicht te verduis
tert van zonsondergang tot
zonsopkomst
Laotaarns van voertuigen
moeten "i om na. zonsonder-
dar«rt worden.
De Fransche ambassadeur te Was
hington heeft gistermiddag met staats
secretaris Huil een langdurig onder
houd gehad. In aansluiting hierop ver
klaarde hij, dat hij den staatssecretaris
uitdrukking had gegeven van -de ver
ontwaardiging van het Fransche volk
over den niet-geprovoceerden aanval
van Engeland op Syrië. De ambassa
deur sprak opnieuw de bewering tegen,
dat in Syrië en den Libanon troepen
der« spilmogendheden stonden. Ten
aanzien van de betrekkingen tusschen
Frankrijk en de Ver. Staten verklaarde
de ambassadeur, dat naar zijn meening
niets wees op een voor de deur staande
verbreking der diplomatieke betrek
kingen tusschen beide mogendheden.
In ieder geval zal Frankrijk in deze
richting niet den eersten stap doen.
De Turksche dagbladen ruimen, vol
gens het N.B., veel plaats in aan de
gebeurtenissen in Syrië overeenkom
stig de groote belangstelling die de
Turksche openbare meeping voor liet
uitbreken der vijandelijkheden op Sy-
risch grondgebied koestert. De gebeur
tenissen in Syrië hebben Turkije niet
verrast. Turkije heeft, sinds langen-tijd
met het oog hierop zijn veiligheids
maatregelen genomen en volgt de ont*
wikkeling met dezelfde kalmte als des
tijds bij het einde van den veldtocht
op den Balkan.
Een gedeelte der pers pleit voor de
onafhankelijkheid van Syrië en den
Libanon. Er worden geen voorspellin
gen gepubliceerd over het verloop van
de krijgsverrichtingen.
De naar Beiroet gezonden correspon
dent van de P o p o 1 a meldt
zijn blad. dat h^i'gftferen in weerwil
van den Engelschen aanval overal in
Syrië rustig was en dat het leven zijn
gewonen gang gaat. De eerste gevan
genen zijn reeds door de straten van
Beiroet getransporteerd
WHEELFR KAPITTELT ROOSEVELT.
De Amerikaansche democratische
senator Wheeler heeft, naar uit Was
hington gemeld wordt, kritiek uit
geoefend op de opmerkingen van
Roosevelt ten aanziep vap de steeds
,weer opduikende vredesgeruchten. Als
Roosevelt aldus Wheeler allen,
die aan-rdie geruchten geloof hechten,
..nazidwazen" noemt, moet opgemerkt
worden, dat alle vredesgeruchten uit
Engeland afkomstig zijn of in omloop
gebracht zijn door publicisten, die in
nauw contact met de Amenkaaftsche
regeerir.g staan.
VOLKSCOMMISSARIS VOOR DE
WAPENINDUSTRIE AFGEZET
Naar officieel verluidt, is de huidige
volkscommissaris voor de wapenindus
trie der Sovjet-Unie. Janniköf. r.a meer
dan twee jaar in functie te zijn ge-
wees*. wegens onvoldoende prestaties
van zijp. functie ontheven. Als opvolger
van Jar.nikof is Dimitri Ustinof be
noemd.
In de gemeenschappelijke conferen
tie der verschillende Japansche depar
tementen is het antwoord van Batavia
besproken. Naar de Tokio Nisji-
Nisji meldt, is men na beraadsla
gingen, die eenige uren duurden, tot
de slotsom gekomen, dat onder de
tegenwoordige omstandigheden er geen
mogelijkheid voor overeenstemming
met Nederlandsch-Indie bestaat.
Volgens een officieuze mededeeling
verwacht men, dat de leider der
Japansche handelsdelegatie te Batavia
spoedig zal worden teruggeroepen.
NOGMAALS: „ZEER
ONBEVREDIGEND"
Een woordvoerder der Japansche
regeering heeft het antwoord van
Batavia opnieuw „zeer onbevredigend"
genoemd. Het wordt op het oogenblik,
aldus zeide hij, zorgvuldfg bestudeerd.
Men heeft nog niet beslist, of de
onderhandelingen zullen worden voort
gezet, men kan ook nog niet zeggen,
wanneer Japan een beslissing zal
nemen.
DE JAPANSCHE VICE-CONSUL
TE BATAVIA.
De Japansche vice-consul te Batavia.
Norisjide Ikeda, is gisteren aan boord
van de Haroer.a Maroe te Kobe aange.-
komen. Journalisten trachtten van
Ikeda inlichtingen uit de eerste hand
te verkrijgen over de economische
onderhandelingen tusschen Japan en
Ned.-Indië ,dit op het doode punt zijn
aangekomen. Zij slaagden er echter
niet m^van den Japanschen consul een
concrete verkiaring te kriygen over de
besprekingen.
JAPANSCHE PERSSTEMMEN
Terwijl de Japansche regeering nog
geen beslissing heeft genomen ten aan
zien van haar verdere houding tegen
over NederLandsch-Indië, zet de ge-
heele Japansche pers haar aanvallen
op de houding van Batavia voort, aldus
het D.N.B. Zij verlangt opnieuw de
terugroeping der Japansche delegatie.
Verscheidene bladen richten in dit
verband heftige verwijten tot de Ver-
eenigde Staten en Engeland ën dringen
er op aan, dat de Japansche regeering
tegenover deze beide landen de noodige
maatregelen za! nemen. De afwijzing
van den Japanschen eisch door Neder-
landsch-Indië beteekent op dit oogen
blik. aldus de Kokoemin Sjim-
b o e n, meer dan het afbreken van han
delsonderhandelingen, zij is een be
dreiging van de Japansche politiek en
bovendien het begin van den oorlog
om de hegetronie in het Westen der
Stille Zuidzee tusschen Japan en het
EngelschArr.ènkaansche kamp. Het
blad verlangt, dat de onderhandelingen
or riddellijk worden afgebroken en dat
doeltreffende maatregelen worden ge
nomen, die tevens een antwoord aan
de Vereenigde Staten en Engeland moe
ten zijn.
EN. DE ACHTERUITGANG DER
/BRITSCHE BEWAPENINGS-
PRODUCTIE.
De vroegere Britsche minister van
Oorlog. Hore Belisha, heeft vol^fens
de Times in een redevoering in
Edinburg onder meer verklaard, dat
het verlies van Kreta een zware slag
is voor het Engelsche prestige en ook
voor de militaire positie van Enge
land in het Oosten van de Middel land-
sche Zee. Groot-Brittannië lijdt de
eene nederlaag na de andere en steeds
moeten de nederlagen geweten wor.
den aan dezelfde redenen: miskenning
van den waren toestand, gebrekkige
voorbereiding en onvolledige uitvoe
ring van een vastgesteld plarK Iedere
tegerslag is in -officieele Engelsche
kringen gecommentarieerd met de
zelfde reeks onbegrijpelijke verkla
ringen en met hetzelfde onjuiste ver
trouwen op de toekomst. Een vol
komen nuchtere beschrijving van
hetgeen de op Kreta strijdende
Australische en Nieuw-Zeelandsche
troepen bij den aanval der Duitschers
hebben meegemaakt zou niet alleen,
aldus Hore Belisha, ïederen Engelsch.
man ten diepste schokken, maar
eveneens in de allerhoogste mate ver
ontwaardiging inboezemen. Van offi
cieele zijde vis voor den aanval der
Duitschers op Kreta gezegd, dat dit
eiland een verdedigingspositie vorm
de, die onder alle omstandigheden,
het koste wat het wilde, door de En
gelschen gehandhaafd moest worden.
Zeven maanden zijn de Engelschen op
dit eiland geweest en desondanks was
een aanval van twaalf dagen voldoen
de om Kreta in handen van de Duit
schers te brengen en de Engelschen
van dit voor hen zoo buitengewoon
belangrijke eiland te verdrijven.
Thans, 'nu Kreta voor Engeland ver
loren is, mag mer. irt Engeland zelfs
een „sophistische propaganda" niet
dulden, welke de Engelschen zou wil
len wijs maken, dat de slag op Kreta
op eenigerlei wijze voor Engeland
loonend is geweest. Er wordt onder
meer ook beweerd, zoo constateerde,
Hore Belisha. dat de Engelsche tegen
stand op het eiland de Engelschen in
staat heeft gesteld een gevaarlijken
toestand elders, vóbral in Irak. mees
ter te worden Een dergelijke be
wering is voorbarig. Men giag die be
wering eerst uitspreken, wanneer ge
heel Irak werkelijk onder Britsche
heerschappij staat.
Vervolgens sprak Hore Belisha over
de Britsche oorlogsproductie en per-
klaarde, dat de Britsche bewapenWs-
productie „op alarmeer er de wflee"
achteruitging. Dit blijkt heel duidelijk
uit het rapport van een speciale
Lagerhuiscommissie omtrent de Brijt-
sche vüegtuigproductie. evenals uit
verklaringen. d:e afgelegd zijn op de
Londensche parti.iconferentie van La
bour. Wat gezegd is over de productie
der bewapeningsindustrie in het land
geldt in gelijke mate ook van d
werkzaamheden in d? Britsche havens
er docks Wanneer deze zwakke plek
ken. in het bmneniandsche Engelsche
front opgeteld worden bij de zwakke
plekken, die de Britsche strategie tot
dusver heeft getodnd, is het vol
komen duidelijk, dat de z.g. Engelsche
oorlogsinspanning een nieuwe aan
sporing noodig heeft. Men moet er
zich in JSngeland van bewust zijn,
aldus Hore Belisha ten slotte, dat men.
den oorlog in 1941 niet kan winnen
met methodes, die in 1914 geschikt
zouden zijn geweest.
Het ministerie van Voorlichting
Naar de Daily Herald schrijft,
heeft het Britsche ministerie van.
Voorlichting, om de Engelschen over
den nederlaag te troosten of hen in
„een weldadigen slaap" te sussen, een
nieuwe oorlogsleus uitgevonden: ..Wij
wenschen geen onderzoek". Zoodra
Engeland een nederlaag heeft ge
leden, zoodra er reden is om aan te
nemer, dat iemand bedrog heeft ge
pleegd, zoodra de schijn wijst op on
bevoegdheid of gebrekkige voorbe
reiding, heft men de leuze aan: „Wij
wenschen geen onderzoek". Op die
leuze volgt steeds onmiddellijk de
fraze: „Laat ons voortgaan met den
oorlog".
De Daily Herald dringt er op
aan, dat de Engelsëhen hun vrees voor
het onderzoek van fouten en tegen-"1
slagen afleggen. Zeer binnenkort zal
h^t parlement de ineenstorting van
dén Britschen tegenstand op Kreta te
behandelen hébben. Indien, aldus het
blad. ooit het onderzoek van een lijk
gerechtvaardigd is. dan is het bij deze
gebeurtenis Het blad stelt voorts een
aantal pijnlijke vragen, zooals: ..Is hetd»
waar. dat het commando der Britsche^
luchtmacht niet geloofde, dat Kreta
uit de lucht veroverd kon worden?"
AMBASSADEUR ZOU OOK
CHURCHILL BEZOEKEN
Naar Domei meldt, heeft de Japan
sche ambassadeur te Londen, Sjigemit
soe. gisterem^dens een maaltijd in het
Savoy-hote/ een langdurig onderhoud
piet minister Eden gehad. Vermoede
lijk. zoo vervolgt Domei, zal Sjigemit
soe nog deze week een bezoek aan
Churchill brengen en waarschijnlijk
zal hij op 16 of 17 Juni naar Tokio ver
trekken om verslag uit te brengen.
Dp BETREKKINGEN TUSSCHEN
ZUID. EN NOORD-AMERIKA
„De best ingelichten in Argentinië en
andere Zuid-Amerikaansche landen
voorspellen een des te gfootere crisis
in de betrekkingen tusschen Noord
en Zuid-Amerika. naarmate de Vereen.
Staten de neutraliteit minder bewaren"
zoo schrijft de correspondent van de
New York Times te Buenos Aires
in een speciaal bericht. In Zuid-Ame
rika. zoo meldt hij. wijst men in breede
kringen de bewering betreffende de
noodzakelijkheid van de verdediging
der Atlantische kusten van het Weste
lijk halfrond af Velen ontkennen
rondweg, dat van den kant van Duitsch
land een grooter gevaar dreigt dan
van Amerikaansche zijde. Vele van
deze liedeyi bekleeden hooge militaire
of maatschappelijke posities met groo-
ten invloed, in zekere kringen vreest
men de Vereen. Staten meer dan
Duitschland. Men vreest, dat Noord-
Amerika onder den dekmantel van de
defensie zijn macht te ver naar het
Zuiden zal uitbreiden
Paul Scheffer wijdt in>het weekblad
Das Reich een belangrijken brief
aan de situatie, die door- Roosevelts
laatste rede is ontstaan. Deze rede is
als „een keerpunt in de wereldgeschie
denis" aangekondigd. Deze beteekenis
wer^l haar ook, nadat zij was uitgespro
ken, door de pers van het geheele land
toegekend. Zij liet geen twijfel bestaan
over het feit. dat „Roosevelts procla
matie het land in den onverklaarden
oorlog brengt." (Evening News).
De schrijver begint met het aanhalen
van een aantal Amerikaansche bladen,
die geconstateerd hebben, dat de „pre
sident onze natie op de- basis van een
oorlog heeft gezet" (Post Denver
Colo rade), om vervolgens stil te
staan bij de terughoudende en afwij
zende perscommentaren.
Zoo schreef The Times Union
Vochester. dat de president zijn
bevoegdheden overschreden heeft, om
dat zijn rede in werkelijkheid een oor
logsverklaring yas, welke alleen door
het Congres kan worden gegeven. Weer
andere bladen, zooals het' tijdschrift
New RepublicNew York meent
dat het beter is „nu wapengeweld te
gebruiken om Engeland het voortzet
ten van den oorlog mogelijk te maken
als ons nog een beetje langer afzijdig
te houden om daarna gedwongen te zijn
alleen tegen een aau het fascisme on
derworpen wereld te vechten." Na deze
citaten uit perscommentaren vervolgt
Scheffer zijn beschouwing als volgt:
Intusschen is een groot raden ont
staan naar de bedoelingen van den pre
sident en daar hij op den morgen na
zij*n rede zelf „koud water op zijn uit
een-zettingen goot", is men het er over
eens, dat die rede voorloopig slechts
een psychologische uitwerking heeft.
Stemmen uit Washington beweren dan
ook. dat de president^ niet resoluter
doorzet omdat hij in het Amerikaan
sche volk nog niet de gewenschte een
stemmigheid en de noodzakelijke geest
drift aanwezig-vindt Roosevelt speelt
een 'igewikkeld spel. Hij stuurt niet
voluit op oorlog aan. Ook wanneer zijn
'militaire raadgevers hem vertellen, dat
er nu moet worden gehandeld omdat
het anders geen zin meer heeft en zelfs
wanneer'zij aan anderen kunnen ver
klaren. dat de president dat inziet,
blijft het toch zijn bedoeling een „ver
klaarden" oorlog, indien maar eenigs-
zins mogelijk, te vermijden. Hij wil
zich de handen vrijhouden, hoewel hij
zich aan zijn belofte Engeland te helpen
volkomen gebonden voelt.
Met die bedoeling bedient hij zich
van de uitvoerende macht van zijn
ambt, die onder de huidige buitenge
wone omstandigheden zeer groot is. Hij
omzeilt zooveel mogelijk het Congres.
Hij heeft terstond na zijn rede gewei
gerd van het Congres opheffing van de
neutraliteitswet te verlangen evenals
hij strijd om de konvooieering verme
den heeft. Inplaats daarvan* vertrouwt
hij op het houvast, dat de grondwet
hem geeft omn zelfstandig zijn weg te
gaan, en dat is niet gering. Daarom
trent zegt een bekend leerboek ..Essen
tials of Americas government" van de
professoren Frederic Ogg en Orman
Rax: ,.De president karf*zel& het land
m een oorlog betrekken, wknf^tij kan
wel geen oorlog verklaren mlleen het
Congres kan dat), rnaar cfoor - zijn
houding (in een crisis)' kan hij hem
onafwendbaar maken dan wel dooc£
eeft bepaalden toestand te scheppen^"
b.v. doordat hij troepen ter bescher
ming van Amerikaansche burgers op
vreemden bodem doet landen". Deze
zinnen werden geschrdven lang voor
de huidige verwikkelingen. Zij toonen
de elasticiteit van de Amerikaansche
grondwet m dit opzicht en Roosevelt
kan zich op Lincoln beroejfèn. die van
die. elasticiteit, evenals aLdere presi
denten. heeft gebrchk gemlfcakt.
Wannere de presidenten s»aat is een
oorlog onafwendbaar te maken indien
hij dat wil, dan is hij met voldoende
handigheid ook in staat^het land alle
moderne of door hem bedachte stadia
tusschen neutraliteit, onverklaarden en
verklaarden oorlog te doen doorloopen.
Het is dus heël natuurlijk, dat de hui
dige president wenscht zijn weg '.e
gaan zonder het Congres als deelnemer,
om daardoor tijdroovende, afleidende
en verzwakkende debatten en teveni
onthulling van zijn uiteindelijke be
doelingen tegenover den vijand te ver
mijden.
Roosevelt kent het temperament van
zijn 'landslieden. Zij bezitten niet het
stoïcisme van de Engelschen in het
aangezicht van een lange rij van
nederlagen zonder lichtpunt. Roose
velt laat*-echter liever zijn ongeduldige
Amerikanen op den oorlog wachten
dan op de overwinning, die hij nog
schijnt te hopen. En omdat hij, ook
afgezien daarvan, ten gevolge van zijn
vroegere beloften en formuleeringen
van het Amerikaansche vredespro-
Bleem een oorlogsverklaring wil ver
mijden, heeft hij er minstens zooveel
belang bij. eiken 6tapi voorzichtig te
doen en dien te doen in overeenstem
ming met de middelen die aanwezigN
zijn, als dat hij moet wenschen in het
volk voor zijn initiatief altijd de noo
dige rugdekking te hebben; steeds de
niet te koud", en tijd^te winnen.
Niettemin zou het mogelijk zijn, dat
toch bepaalde handelrigen als gevolg
van de rede te wachtyi zijn. Leger en
vloot, hoezeer zij geneigd zijn open
bare rhetoriek te wantrouwen, hebben
jn de rede van Roosevelt een mobili
satiebevel gezien. Daartegen"'heeft de
politicus Roosevelt geen bezwaar, zoo
lang dat maar niet met oorlogsverkla
ring wordt gelijkgesteld. Voortdurend
worden passagiersschepen van hun
lijndiensten teruggeroepen om als
transportschepen dienst te doen. Waar
heen? Moeten de Phihppijnen ver
sterkt worden? Of is het Suezkanaal,
is Egypte voor de Ver. Staten het
leven van een Pennsylvanischen gre
nadier waard? In ieder geval wordt
door welingelichte lieden aangenomen,
dat de leer-van de vrijheid deT zee,
waaraan de president in zijn rede een
geheel nieuw, universeel kleurtje
heeft gegeven en een activistischen zin,
ook Nederlandsch-Indië evengoed als
Singapore en alle andere. Britsche be
zitting, in den Pacific omvat.
Roosevelt zwerft ver weg' op* een
scherpen bergkam. Zoolang Engelandn-
nog overein staat, zal hij zich tot het
•buerste inspannen om aan Duitsch-
lanchdfi laatste schreden over t« laten.
Maar het ?ou denkbaar zijn. dat hij
die schrede zelf zet,' wanneer hij Enge
land ziet vallen.
De oorspronkelijke formule van
3 Januari 1939 heeft in deze 17 maan
den een d;eperen ondergrohd gekre
gen. Zij luidde indertijd; alle hulp aan
Engeland „behalve oorlog Dit was
toen het absolute doel, nu is het ver
wisselbaar met „onverklaarden oor
log'. De oude beteekenis was zeer ge
compliceerd. De nieuwe beteekent'een
ongehoorde eisch aan het politieke
aanpassingsvermogen van het Ameri
kaansche volk. Het schijnt, dat het ?ich
aan den eisch begint te wennen. Maar
alleen <je bekwaamste, door geluk en
toeval begunstigde hand zou kunnen
bereiken, dat het ze.r kunstig gecon
strueerde gebouw, dat president Roo
sevelt in anderhalf jaar heeft opge-
juiste temperatuur, „niet te heet enjrcht, niet op zekeren dag toch instort.
9
