I s
s>
MOLENVIERGANG: LUST VOOR HET OOG
Hart van Holland: dé krant voor de Zuidpias 15 augustus 2007
pagina 3
w
ïawc aan de motenó
door Natasha Qualm
In de maand augustus veel aandacht voor de molens in het
Hart van Holland. Deze week deel 3.
Zevenhuizen - Midden in de polder van Zevenhuizen staan
naast de Hotte en midden tussen de gewassen vier unieke
molens. Het is de enige nog resterende en complete molen
viergang ter wereld. De vier molens samen zorgden er
vroeger voor dat de Tweemanspolder droog gemaald werd en
droog bleef. Hoewel de bemaling van de
polder sinds 1954 mechanisch gebeurt, zijn de molens dank zij
de 'Stichting tot instandhouding van de molenviergang van de
Tweemanspolder' intact gebleven. De molens zijn bewoond en
tweemaal per maand draaien de wieken van de molens en dra
gen ze nog steeds bij aan het droog houden van het Hollandse
polderlandschap.
Nat
In de zestiende en de zeventiende
eeuw werd er ijverig turf gesto
ken. Het halfverrotte restant van
de vroegere veenmoerassen was
de brandstof van de Gouden
Eeuw. Het gevolg van de groot
schalige turfstekerij was dat
grote delen van het land onder
water kwamen te staan en er
grote plassen ontstonden. Deze
verveningpiassen vormden een
serieuze bedreiging voor de dor
pen en wegen. De oevers
kalfden continu af. Droogmakerij
was de enige oplossing.
Dat gebeurde in de achttiende
eeuw dan ook op grote schaal
door het gebruik van windmolens.
Ook rond de Rotte was veel veen
te vinden wat leidde tot grote
watervlakten. Om deze reden
werd er een waterhuishoudings
plan opgesteld waarbij vele
molens het water uit de polder
wegpompten. De polder naast
de Rotte was zo diep uitgeveend
dat een enkele poldermolen het
water niet genoeg kon opmalen.
Om deze reden werden er meer
dere molens achter elkaar gezet
die in etappes het water omhoog
brachten. Johan Ottevanger is
bewoner en molenaar van de
bovenmolen aan de Rotte: "Het
is duidelijk te zien dat er een
hoogteverschil is tussen de
molens. De molens bij de Rotte
staan hoger. De Rotte ligt op een
hoogte van 1 meter onder ANP
Het diepste punt van de polder
ligt op 5,5 halve meter onder
ANP Dat houdt dus in dat de
molens het water 4,5 meter
omhoog moeten brengen." De
molens van de molenviergang
zijn allemaal 8-kantige grondzei-
lers. Het zijn watermolens die
met een scheprad het water
ongeveer 1,2 meter omhoog
brengen. De ondermolen heeft
een schroefpomp waarmee het
water maximaal 2 meter omhoog
gebracht kan worden.
Mechanisch
In 1954 verloren de molens van
de molenviergang hun functie
toen men in de Tweemanspolder
overging op mechanische bema
ling. Ottevanger: "Het gemaal
wat de functie van de molens
overnam kon 25 kuub water per
minuut verwerken. De molens
hadden echter een capaciteit van
ruim 45 kuub per minuut. De
capaciteit van het gemaal lag dui
delijk lager dan dat van de
molens, maar omdat het gemaal
dag en nacht kon draaien, in
tegenstelling tot een molen,
kwam men uit op dezelfde
capaciteit als dat van de molens.
Bij een heftige regenbui kwam
het gemaal echter tekort. Later is
er een nieuw gemaal gebouwd
dat op volle sterkte 100 kuub
water per minuut kan verwerken.
Dat is de laatste tijd met al die
fikse regenbuien wel van pas
gekomen."
Reddingsactie
Nadat de molens hun functie
hadden verloren bestond het
gevaar dat de molens door
afbraak verloren zouden gaan.
"Drie ingelanden die land in de
Tweemanspolder bezaten, heb
ben zich destijds lange tijd verzet
tegen het stopzetten van de
molens door de komst van het
gemaal. Toen dat echter toch was
gebeurd hebben zij zich ingezet
om te voorkomen dat de molens
afgebroken werden" vertelt
Johan Ottevanger. Op initiatief
van de provincie Zuid-Holland is
uiteindelijk de 'Stichting tot
instandhouding van de molen
viergang van de
Tweemanspolder' opgericht.
De stichting kreeg als doel het
eigendom van de molens te ver
werven en in het onderhoud van
de molens te voorzien.
In 1955 slaagde de stichting erin
om de molens aan te kopen voor
het symbolische bedrag van
1 gulden. De toekomst van de
molens was hiermee
veilig gesteld. Met tomeloos
enthousiasme en grote betrokken
heid is het de
stichting
gelukt om
de viergang
in goede en bedrijfs-
vaardige staat te behouden
Draaipremie
Eens in de twee weken en op
molen- en monumentendag
draaien bij vol
doende wind
de vier
molens. Het is
een lust voor
het oog om de
molens te zien
draaien, zowel
voor toeristen
als voor de
inwoners van
Zevenhuizen.
De molens
worden op
vrijwillige
basis bediend en onderhouden
door de molenaars die in de
molens wonen. Om deze reden
zijn bezichtigingen in de molen
ook niet mogelijk. Ottevanger:
"De molens
worden bewoond om ze te
beschermen tegen onder andere
vandalisme. Daarnaast worden
gebreken aan de molen zo ook
vlugger waargenomen." Het
laten draaien van de molens
helpt ook bij het voorkomen van
gebreken. Een molen slijt het
meest als hij stilstaat, dus ook
voor de onderhoudstoestand is
het draaien van de molen van
belang. "De molens maken per
jaar gemiddeld 60.000 omwente
lingen" vertelt Ottevanger trots.
Dit aantal is belangrijk om in aan
merking te komen voor de pro
vinciale draaipremie. Een verze
gelde toerenteller in de molen
houdt het aantal omwentelingen
bij. Het valt niet altijd mee om de
noodzakelijke omwentelingen te
halen om zo voor subsidie in aan
merking te komen.
Johan Ottevanger weet nog goed
dat een paar jaar geleden
het even span
nend was of ze
het zouden
halen.
"Het was toen
een warme zomer
met weinig wind.
Daarnaast konden
we vanwege de
geringe regenval
die zomer niet
vaak draaien om te voorkomen dat
we het weinige noodzakelijke
water uit de polder in de Rotte
zouden malen. Na de zomer heb
ben we extra dagen gemaald om
de achterstand in te halen en dat
is gelukt!" Het is deze instelling
die maakt dat de molens van de
molenviergang er nog steeds zo
mooi bij staan. Dankzij de inzet
van de molenaars en de stichting
kunnen we nog elke dag genieten
van deze molenpracht in de
Tweemanspolder.
Vereniging Molenvrienden
Sinds de oprichting 17 september
1991 van de vereniging
Molenvrienden in het
Rottemerengebied kan gesteld
worden dat de molens er nog
meer op en top bij staan omdat
de vereniging gelden bij elkaar
probeert te halen via sponsors en
leden zodat het nodige onderhoud
zo goedkoop en degelijk mogelijk
plaats kan vinden. Zo wordt er nu
gekeken naar de fundering van de
ondermolen die door de inklinking
van het landschap vervalt. Op
korte termijn wordt deze klus aan
gepakt zodat ook deze molen voor
het nageslacht bewaard zal blijven.
Wilt u deze vereniging steunen,
neemt u dan contact op met
M. Splinter, Klaverkamp 3,
2751 CA Moerkapelle of via
Johan@bovenmolen.nl.
c
Tfc, 'J
