1872.
r. 176.
ZONDAG 1» NOVEMBER.
WEEKBLAD VOOR DE KRIMPENER-, ALBLASSER- EN LOPIKERWAARD EN OMSTREKEN.
“7..
04/,
8’7»
88
”7.
851/,
BUITENLAND.
OVERZICHT.
Een Maatschappij tot Nut van
’t Algemeen in Duitschland.
8»7.
O*
H—n.
I.
1.
1091
115 «/4
StMMinEHSCII (SHUNT
U-,-
9’7.
”7»
86*/,
75*/,
«37.
109
66’/,
«’7.
987.
47
»«7.
31 Ort.
80*/,
25’/,
40’/,
98’/,
’87.
245
60»/„
60’/.
64’/,
647,
572
160
927.
91’/.
Dm. Courant trordl geregeld iederen Zaterdag-middag NOHTWY
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per driemaanden ƒ0,70.
Franco por post door het geheele rijk 0,80. Uitgevers.
gedeelte in kerkelijke scholen; het schooltoezicht
en het onderwijs zelve zijn nog hoogst gebrek
kig. Voeg daarbij dat een ontzettend groot aantal
onderwijzersplaatsen openstaat, dat verreweg de
meeste onderwijzers gebrek lijden, daar zij nog
slechter bezoldigd worden dan bij onsdat de
schoolgebouwen en onderwijzerswoningen op
vele plaatsen verre beneden ’t middelmatige zijn,
dan zult ge niet meer zoo verheven denken om
trent de vruchten van het onderwijs. Eu zoo is
het in Pruisen, ik las ’t nog onlangs in een
zeer betrouwbaar tijdschrift in andere Duitsche
staten is het nog erger.
Nu sprak ik nog niet eens van den invloed
der geestelijkheid op ’t volk, waarvan een ze
kere partij bij de Protestanten en de Katho
lieken, die speculeert op de domheid en stel
selmatig alle ontwikkeling tegenhoudt om zelve
des te beter te kunnen heerschen, sterk ver
tegenwoordigd is in Duitschland.
Daar is das een ruim arbeidsveld voor ware
volksvrienden. Dit is in den laatsten tijd be
grepen geworden. Nadat in Januari 1871 in
een Leipzigsch weekblad een artikel verschenen
was over den tegenwoordige!) toestand van ’t werk
der volksbeschavingwaarin de vijandige houding
van de overheden in Pruisen tegen de genoot
schappen voor volksbeschaving die hier en daar
bestondenduchtig aan de kaak werd gesteld,
ontstond er spoedig een beweging ten voordeele
der goede zaak. Eenige volksvrienden zonden
een oproeping door ’t land tot het vormen van
een algemeene maatschappij tot bevordering van
volksbeschaving, die ten doel zou hebben 1°.
vereenigingen te stichten op alle plaatsen waar
d(ze nog niet bestonden2’. de reeds bestaande
op te nemen in de algemeene maatschappij;
3°. de uitgave van een tijdschrift, dat uitslui
tend de belangen der maatschappij behartigt;
4’. de uitzending van reizende leeraars en 5°.
de verspreiding van goede volksboeken.
Een schoon doel voorwaar I Natuurlijk werd
deze oproeping van de zijde der clericalen en
behoudsmannen met hevigen tegenstand begroet
welke echter niet verhinderde dat zij door heel
Duitschland een krachtigen weerklank vond. In
Juni 1871 kwam de maatschappij tot stand,
met Schulze-Dehtsch, den ijverjgeu volksvriend,
aan T hoofd. Spoedig breidde de beweging zich
uit, en thans heeft de maatschappij reeds in
Noord- en Zuid-Duitschland op verschil'ende
plaatsen afdeelingen. Terwijl het tijdschrift de
gedachten over volksbeschaving openbaart en de
oprichting van afdeelingen door zijn raadgevin
gen steunthouden verschillende commission zich
bezig met de bevordering der afzonderlijke tak
ken, waarin de werking der maatschappij zich
splitst. Zoo is er eeue commissie voor volks
bibliotheken; eeue voor scholen van voortgezet
of meer uitgebreid lager onderwijs; eene voor
de reizende leeraars enz.
In 1873 zal de maatschappij een volksalma
nak uitgeven; reeds nu verspreidt zij goede
volksboeken voor genngcn prijs of geheel gratis.
Vooral heeft de maatschappij de stichting op
*t oog van scholen voor meer uitgebreid onder
wijs; zij heeft te recht ingezien dat de lagere
school alleen te weinig geeft, vooral wanneer
de leerling haar vroeg verlaat en het geleerde
niet onderhoudt; zij verlangt dat er scholen
zullen opgericht worden, waar hij verder zal ge
vormd wordenen dat: vin alle gemeenten
met verplicht schoolbezoek.” Daartoe
zal zij de noodige stappen doen bij den Duit-
schen rijksdag.
De instelling van reizende leeraars verdient
nog even onze opmerkzaamheid. Bekwame man
nen worden uitgezonden om districten of pro
vinciën rond te reizen en openbare volksvoor
lezingen te houden over onderwerpen van allerlei
aard, zoo op wetenschappelijk als zedekundig
gebied. Deze instelling werkt reeds zeer gunstig,
niettegenstaande de hevige tegenkanting van ze
kere geestelijke heeren.
H’/i.
M'7»
1497,
«9’7»
99’/!
22»74
221
93
Zooals te voorzien was bij de discussie over
de rKreitswet” in het PruisisollO Heerenhuis
is de regeeringsvoordracht, dank zij den onverzet-
telijken tegenstand der Jonkerpartijdoor eene
groote meerderheid verworpenen alzoo een
conflict ontstaan met den Keizer-Koning, die
zich persoonlijk vóór het ontwerp verklaarde.
Hoe vreemd nu een zoodanig verschil van
gevoelen ook moge schijnen, als men let op
de samenstelling van het Heerenhuis, welks
leden door den Koning benoemd wordenen dus
zeer zeker, voor het groote meerendeel eenmaal
geestverwanten van hun vorst waren, laat
bet toch zich verklaren, 1°. door den aard van
het wetsontwerp, waarbij aan de rechten en pri
vilegiën dier grafelijke heeren een [geduchte stoot
wordt toegebracht en 2°. door het feit dat, waar
de Keizer en zijne regeering, hetzij uit vrije
beweging, hetzij door omstandigheden gedron
gen, langzamerhand eene meer vrijzinnige,
constitutioneele politiek volgden en in toepassing
brachten, de leden van het Heerenhuis, waar
van velen als zoodanig voor hun leven benoemd
zijn, de reactionaire begrippen bleven toegedaan,
als meer overeenstemmende niet hunne positie en
hunne belangen.
De houding der regeering in deze zaak is
reeds bepaald door de vroeger afgelegde verkla
ringen door den Keizer en zijnefi Minister. In
eene vereenigde zitting van bet huis der afge
vaardigden en het Heerenhuis is de zitting ge
sloten, en in eene nieuwe, die spoedig zal ge
opend worden, zal een gewijzigd ontwerp, doch
in hoofdzaak met het oorspronkelijke overeenstem
mende, aan de orde gesteld worden. Om zich dit
maal van de goedkeuring van het Heerenhuis te
verzekeren, zal de Keizer van zijn grondwettig
recht gebruik maken, door het benoemen van
een aantal nieuwe leden, die zeker meer sym
pathie zullen betoonen voor eene gewichtige her
vorming van liet binnenlandse!) bestuur, als
doer het genoemde wetsontwerp bedoeld wordt.
Sinds het vraagstuk van herziening der bonds-
constitutie in Zwitserland aan de orde kwam
wordt elke verkiezing daardoor beheerscht. Bij
de hernieuwing van den Nationalen raad of de
Tweede Kamer der Eedgenootschappelijke Repu
bliek, hebben de voorstanders eener herziening
eene belangrijke overwinning behaald. In 9
kantons werden uitsluitend voorstanders, m 7
deels voor-, deels tegenstanders en slechts in 6
uitsluitend tegenstanders eener grondwetswijzi
ging verkozen. Van meer beteekenis nog wordt
deze uitslag, met het oog op de ciencale be
weging dieeven als eldersook in Zwitser
land, voorziening van staatswege vereischt.
Ik ga u waarde lezer 1 met een verblijdend
teeken des tijds bekend maken. Duitschland
heeft eene Maatschappij tot Nut van ’t Alge
meen opgericht! //Nu eerst?” zoo vraagt gij
1 wellicht, en gij denkt daarbij stellig: wdanzijn
wij Hollanders toch ver vooruit op 't stuk van
volksbeschaving.” En gij hebt gelijk. Oorlog
voeren, landen annexeeren, door de macht van
*4 geweld een eerste plaats innemen in Europa’s
statenrij, kunnen wij niet. Maar een Maat
schappij oprichten tot nut van ’t algemeen
die het waarachtig volksbelang beoogtdht
deden wij reeds in de vorige eeuw. En ofschoon
er op T punt van volksbeschaving nog veel te
doen overblijft, kan men niet zeggen dat wij
daarin ten achteren zijn.
Wilt gij wel gelooven, dat er in het groote
machtige Duitschland tot heden toe betrekkelijk
weinig gedaan is voor ware volksbeschaving?
Wel bestonden er hier en daar plaatseluka ge
zelschappen en vereenigingendie de volksbe
langen behartigdendoch deze hebben niet veel
uitgewerkt; eerst in den laatsten tijd is er eene
krachtige vereeniging ontstaandie alle kinderen
des lands wil bevrijden van 't juk der onkunde
en vormen tot nuttige menschen in de maat
schappij. Hoe groot Duitschland in vele op
zichten ook zijn mogein ware volksontwikke
ling is ’t nog klein. Trouwens waar macht voor
recht geldt, daar moet eerst en meest stoffelijke
kracht verkregen worden daar luistert de ze
delijke ontwikkeling zoo nauw niet. Geld, doel
treffende wapenen en manschappen die onder
den duim staan, zijn daar de hoofdvereischten.
Het is wel heel goed, ’t volkje dan maar dom
te houdenals de mindere man zoo vooruitgaat
en zoo geleerd wordt, heeft hij veel te veel
in te brengen en volgt hij zoo gedwee niet
meer I De adelijke, heeren en deze vormen
nog een sterke macht in Duitschland kunnen
dan hun onderhoorigen niet zoo commandeeren
en er zooveel niet van trekken, ’t Spreekt van
zelf, als de menschen beginnen in te zien dat
zij eigenlijk allen kinderen van ééneii Vader
zijn en gelijke rechten moeten hebben dat
voor de wet en voor de rechtbank een officier,
die een misdaad begaan heeftprecies zoo laag
moet staan als een boosdoener iff burgermans-
kleeren dat een graaf of baron (die zoo’n groot
heer is, omdat zijn overoud grootvader graaf of
baron was, en geld heeft, omdat hij ’t heeft
geërfd) naar verstand en hart niets meer en
dikwijls veel minder is dan een eenvoudig bur
ger, die door vlijt en overleg zich een fatsoen-
delijk bestaan heeft verworven als de men
schen deze dingen beginnen in te ziendan
verliezen de groote heereu hun macht en invloed
over bet volk, Vreeselijke gedachte voor ’s lauds
grooten I Zij zijn immers z/van ouds” de
heeren’t Volk is er immers om hunnent
wille 1 Hun //bestaande rechten en privilegiën”
moeten gehandhaafd wordenen als die menigte
zoo ontwikkeld wordtdat zij in kennis en
beschaving hen boven ’t hoofd groeit!.... dat
denkbeeld alleeni zou iemand de koorts op ’t
Hjf jagen.
Maar is het Duitsche volk nog zoo verstandig
niet om dit alles in te zien Eu dan de scho
len Is ’t land er niet meê bezaaidis het
onderwijs niet verplicht, en werkt dat niet be-
schaveml op 't volk?
Mijn goede vriend, maak u daarvan geen over
dreven voorstelling. Dat verreweg de meeste
Duitschers kunnen lezen 'en schrijven is voor
zeker een voorname zaak. Maar die Duitsche
school en zijn meester zijn wat over *t paard
getild! De voet, waarop het onderwijs is inge
richt is hoe langer zoo meer gebleken onhoud
baar te zijn. De opleiding viin den onderwijzer
j> onvoldoende zij geschiedt voor ’t grootste
t.
2e Sectie. 7
18Ö9. 7
j. .3
1869. 5
7
6
6
8
3
3
ECHTEN.
lennep, schil, prijs f ISA
kilogoeboter 70 A 73 et.»
ilo; vette varkens 28 A 30
urdappelen f3,00 A 3,50,
f4,50 A 6; peren f 6 A 7
iracht 52 stuks rundvee.
Aangevoerd 8 partijen;
icht en qual. Op 6 No-
ismarkt gehouden worden.
wei- dito f 1,30 A 1,40
biggen voor Engeland 26
5 dito f 10 A 16.
tober. Aangevoerd: 1012
alveren10 nuchtere dito,
[51 varkens, 232 biggen
1. 80 ct., 2de qual. 65 ck;
!de qual. 80 ct.; schapen
69 ct., alles per kilo.
2de qual. f72 en 3de
Zeeuwsche, Flakkeesche
50, mindere f11,00 A 19,00,
dito f 14,00 A 15,00, Bia-
che en Zeeuwsche, f7,20
laseche en Noord-Brabant-
6,50 A 6,90.
f 225 A 230, per 9100 kilo.
Zeeuwsche, Flakkeesche
0, mindere f 6,30 A 6,90,
imergerst f 5,40 A 6,40.
D, lange f 3,00 A 4,30.
7,50, Jarige f6,95 A 7,95.
euwsche Jammen f 3,00 A
sche Ronde Wolkammers
50, Pruisische f9,60 A 9,70.
Ingeveer 200 stuks vee.
koeien f 240 A 815, min
kanen f150 A 210, pinken
75nuchtere dito f 18 A 24.
ilo 63A 05 ct., die van 120
die van 70 A 80 kilo 47 A
van 6 A 8 weken f 8 A 11
week meer.
dboter f 1,90 A 1,94,
5 26 stuks.
e. Puike jarige Zeeuwsche,
f 13,50 A 14,20ordinaire
ieuwedito f 12,20 A 12,70,
sen blauwe f9,00A 10,00,
A 19.00.
bd Vlaamsche f 6,50 i 7,50,
en Vlaamsche Winter tak*
1,00 A 7,40, Overmaaseebe
seize Zeeuwsche on Vlaaa»-
*,70, gestort f6,00 A 6,90,
sche f 5,50 A 5,90, Over-
.60 A 5,70.
van Nooteafcebwajwps.
Het nut van volksvoorlezingen blijkt ten on-
zeit hoe langer zoo meer. Misschien zou 't
niet kwaad zijn, als onze maatschappij tot N.
v. *t A. ook eens zulke rondreizende sprekers
uitzond, naar die plaatsen waar zij geen depar
tementen heeft of waar deze geen volksvoorle
zingen doen houden. Nevens hare uitstekende
volkiilaadjes zouden deze mannen groot nut
kunren stichten. Het is toch ontegenzeggelijk
waar dat het gesproken woord veel meer
indrik maakt dan het geschreven woord;
en diar is nog op zoo vele plaatsen een groote
behoefte aan licht, kennis en beschaving!
Wit dunkt u waarde lezer heb ik n
niet gewezen op een verblijdend teeken des tijds
Voorzeker als daar in u een echt Hollandsch
hart kopt,dat de waarheid, de vooruitgang en
de beschaving der volksklasse liefheeft, dan
stemt ge met mij inwanneer ik die Duitsche
maatschappij toewensch dat ’t haar goed moge
gaan zoo goedja beter nog dan onze maat
schappij tot N. v. *t A.; maar laat ons oppassen
dat onze naburen ons ook in deze zaak niet
boven ’t hoofd groeien
Prijs der Advertentiën Van 1 tot 5 regels 0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en uiterlijk tot Zaterdags-voormiétósg* 10 ure.
Naar aanleiding der Geneefsche bisschope-
quaestie, heeft de staatsraad van dat knnton
in eene proclamatie te kennen gegevendat zij
voornemens is tot eene afdoende regeling der
kerkelijke aangelegenheden over te gaan. Daarbij
zou o. a. vau bet begiuse! worden uitgegaan
dat de pastoors rechtstreeks door de parochiën
zullen verkozen wordenzooals nu reeds in
verschillende kantons het geval is, en niet ge
lijktijdig eene hoogere kerkelijke waardigheid
zullen mogeu bekleeden, terwijl de eed van ge
hoorzaamheid aan de wetten en overheden zoo
danig zou worden opgesteld, dat hij voor 't
vervolg geen aanleiding kon geven tot misver
stand of verkeerde uitlegging.
De commissie uit het ItaliaanSOhe
parlement, belast met de beoordeeling der mi
litaire regeeringsvoorstellenheeft een over het
algemeen voor de regeering gunstig rapport uit
gebracht, en het laat zich aauzien dat ook de
groote meerderheid der volksvertegenwoordiging
zich voor de nieuwe legerorganisatie zal ver
klaren.
Naarmate de tijd nadert, dat de zittingen
van de Nationale vergadering in Frankrijk
eenen aanvang zullen nemen! komen de verschil
lende partijen met hunne voorstellen en plannen
voor den dag. Tegenover de gematigd repu-
blikeinsche partij, die, bij monde vau den ge
neraal Chanzy, zich vóór eene definitieve be
vestiging van den republikeinschen regeerings-
vorm verklaart, en een votum in dien geest
van de Nationale vergadering verlangthebben
de monarchale partijen zich verbonden, om
nogmaals eene poging aan te wenden tot her
stel der Monarchie, van welke zij, in na
volging van het manifest van den Graaf van
Chain bord, alleen rust en heil voor Frankrijk
wachten. Voorzeker zal de quaestie van den de
finitiever! regeeringsvorm in de aanstaande zitting
wel aan de orde komeu, en zoo niet vóór goed,
dan toch wel voorloopig geregeld worden.
Intusschen gaat Frankrijk steeds voort met
aan zijne verplichtingen te voldoenvóór het
einde van het jaar zullen 3 milliards der oor
logsschatting afbetaald en voor het vierde mil
liard zal reeds eene aanzienlijke som in kas zijn.
De toestand der landverhuizers uit den Elzas
en Lotharingen in Algerië moet niet zeer
gunstig zijn. De voor waar de, dat zij, die gou-
vernements-gronden in eigendom zullen verkrij
gen 5000 francs baar geld moeten bezitten
vindt een groot bezwaar iu de armoede der
emigrantendie reeds door den oorlog zooveel
geleden hadden en voor het meerendeel niet tot
de gegoeden behooren. Ook moet de ontvangst
en verpleging bij aankomst veel te wenschen
overlaten. Hunne vaderlandsliefde wordt aldus
op eene zware proef gesteld.
Het handelstractaat met Engeland is nu
toch eindelijk ondecteekendeu de ouderliaude-
lingen over de tractateu met België eu Italië
zullen nu ook weer opgevat worden.
De herkiezing van Grant, als president van de
V ereenigde Staten vanN oord* Amerika
is volkomen verzekerd. De repubiikeinsche partij
heelt, bij de stemming voor kiezers, die op hunne
beurt een president en vice-president zullen moe
ten kiezen in verreweg de meeste staten eene
volkomene overwinning behaald; slechts iii zeer
enkele gelukte het den democraten (voorstanders
der canditatuur van Greeley) hunne candidaten
te doen zegevieren.
Wat al te voorbarig meldde de Times, waaraan
het bericht in het vorige nummer werd ontleend,
dat de Laurium-quaestie was bijgelegd. el heeft
Engeland zijne bemiddeling aan Griekenland
aangeboden doch tut eeue regeling htt nog
niet gekomen-
In Rusland heeft de Minister van onderwijs
ua de regeling van het middelbaar- en gymnv
siaalook het lager onderwijs tot een onder
jrerp van zijne zorg gemaakt, eu eeu wetsont
werp tot regeling aan den Rijksraad ingedieud.
Het onderwijs zal nu ook daar te lande
CHTXN.
PO
24
8
4
8
3
3
3
en 1816. 5
820 .5
5
6
162. 6
IA/ 1000. 5
I ƒ10004 5
I 2e leen. 4>
769. 4
.8
s. 100.
—Nov. 5
r.—Aug. 5
.—Juli. 5
.—Oct 5
00, 1860.
1864. r
5
5
5
6
7
6
6
6
5
<1
8
3
kandeel.
..•.5
000. 5
4.4.5
4.4.5
.st. 100. 5
isk. .5
3
