ft
I
N°. 526.
Zondag 13 Juli.
1879.
fDBOUW,
n,
cd
uf
lie
I L
f 6
)RDH”.
i,
11FEKS
Gouda.
Sociëteit.
Weekblad voor Zuid-Holland en Utrecht
terug.
VERTH
oven.
7 ure,
tT,
'D JAGERS,
lR.
zitplaatsen.
:letelt.
WERK,
QUAST,
Secretaris.
Proletariaat
BUITENLAND.
U.’
7
BINNENLAND.
TIE.
S. W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven,
Uitgever*
Doze Courant wordt geregeld lederen Zaterdag-middag
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden 0,70.
Franco per post door het geheel® rjjk 0,80.
idsnaam
of wat
rm-
I. 8., (J
■ölfflOVMfflï COURANT.
m belangrijken
bio PAARDE»,
a eene inkoops-
moeten we
Romeinsche
Alle Binrienlandsche Advertentiënwaarvan
de plaatsing 3 maal wordt opgegeven, worden
slechts 2 maal in rekening gebracht.
ieteit,
EL, President.
Secretaris.
b Kajuit f 2,50,
Prijs der Advertentiën: Van 1 tot 0 regels ƒ0,50. Iedere
regel moer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzending
franco, en uiterljjk tot Zaterdags-voormiddags ten 10 ure.
f,
EIT,
mts per pakje
uur,
In onzen tijd, nu maatschappelijke verhou
dingen menigmaal in openbare bijeenkomsten
in periodieke geschriften en zelfs in particuliere
gesprekken worden behandeld, wordt niet zelden
van proletariaat gesproken, zonder dat men zich
behoorlijk rekenschap geeft van de juiste betee
kenis van dat woord.
Om den oorsprong te vinden,
terug naar het oude Rome. De
koning Servius Tullius, die in de zesde eeuw
vóór Christus over den nog vrij onaanzienlijken
staat, bestemd om eenmaal de beheersoher der
wereld te worden, den scepter zwaaide, verdeelde
do burgers naar hun vermogen in zes klassen
mot 193 afdeelingen; do zesde dier klassen be
vatte degenen, die niets bezaten, die van den
dagelijkschen handenarbeid moesten leven, en
buiten staat waren iets te besparen. Zij werden
proletarii genoemd, welk woord is afgeleid van
proles, kroost, omdat men aannam dat zij den
staat geen anderen dienst bewezen dan de be
volking te doen toenemen. Zij moesten echter
eenig hoofdgeld betalen, en reeds dit bewijst dat
de qualificatie niet uitmuntte door juistheid;
daarentegen waren zij van den krijgsdienst vrij
gesteld. Dit laatste kon echter geen voorrecht
genoemd worden; vooreerst was het recht tot
het voeren der wapenen een eer en uitsluiting
een smaad, dien men zich niet dan noode liet
welgevallen, zoodat later de consul Marius, die
tot versterking zjjner legioenen ook de burgers
der zesde klasse bij het leger inlyfde, door dien
maatregel een bijzondere populariteit verwierf;
in de tweede plaats was er in den oorlog altijd zij zijn,
buit te behalen, hetgeen gelegenheid aanbood sedert
om tot zekeren trap van gegoedheid op te klim
men. Het woord proletariër kan dus het best
worden teruggeven door „niets-bezitter”en in
dezen zin wordt het dan ook thans vrij algemeen
gebezigd. Men past het evenwel ook toe op
personen, die geheel of gedeeltelijk van de open
bare liefdadigheid leven; deze opvatting is his
torisch onjuist, omdat in het oude Rome zulke
menschen niet tot de zesde klasse van burgers
werden gerekend.
Onder dit voorbehoud willen we, met eer
biediging van het hedendaagsch spraakgebruik,
een paar woorden aan het proletariaat wijden.
Het spreekt van zelf dat meer dan óén maat
schappelijk vraagstuk daarbij aangeroerd moet
worden.
Niets te bezitten, proletariër te zyn, zou
op zichzelf zulk een ramp niet zijn, indien er
omtrent de toekomst eenige zekerheid bestond.
Wie zonder hulp van anderen in zyn onderhoud
en dat van zjjn gezin kan voorzien, is er zoo
slecht niet aan toe; beter in elk geval dan
menigeen die met het air van een welgesteld
personaadje langs de straten wandelt, maar door
de eene schuld op de andere te stapelen de beide
einden van het jaar aan elkander moet trachten
te knoopen. Ais zoo iemand tot liquidatie over
gaat, bljjkt het dat al wat hij het zijne noemt
en nog veel meet waarvan hij het genot reeds
heeft gehad, aan anderen toebehoort, zoodat
hij geen andere bezittingen heeft dan negatieve,
hetgeen -nog minder is dan niets. Wie iets van
I de wereld heeft gezien weet ook, dat die soort van
lui niet enkel in onze verbeelding bestaan; dat
zij menschen zjjn van vloosch en bloed, met
heuscheljjke magen en soms een niet geringe
dosis pretenties. Zij wanen hooger te staan
dan de eigenlijk gezegde proletariër, maar feite-
1 jjk staan zij vele sporten lager, ofschoon zij nog
niet hun toevlucht genomen hebben tot publieke
kassen van onderstand.
Maar het is noodig niet slechts voor het
tegenwoordige een bevredigend antwoord te kun
nen geven op de vragen: „Wat zullen wjj eten
en drinken en waarmede zullen we ons kleeden.”
Den ijverigsten en bekwaamsten kan het op een
gegeven oogenblik aan werk ontbreken, en dan
staat hij machteloosof ziekte kan hem tot wer
keloosheid doemen, en dan lijden de zijnen ge
brek. Of do kralen van don ouderdom kunnen
zjjn krachten ondermijnen, en dan zijn zjjn hulp
bronnen uitgedroogd. Daarom is eigenlijk het
proletariaat een orfhoudbaro toestand: wie niet»
heeft, is ook van niets zeker.
Het streven van eiken proletariër moet dus
zjjn, bezitter te worden.
Jawel, heel mooi geredeneerd, maar hoef
Als wij op die vraag een voor allen bevre
digend antwoord konden geven, dan zouden wij
o» haast verbeelden, Salomo mitsgaders doseren
wjjzen van Griekenland in helderheid van geest
te overtreffen. Ongelukkigerwijze zjjn wij daartoe
buiten staat. f
Trouwens, zij moet ook individueel worden
beantwoord. Elk voor zich moet overwegen.
I en als hij dat niet doet verzuimt hij een zjjner
dringendste plichten, wat hij persoonlijk kan
doen pm bezit te verkrijgen, ’t Meest voor de
Overzicht.
Waarschijnlijk is op dit oogenblik art. 7 van
Ferry’s onderwijswet, het beruchte artikel waarbij
aan de leden van alle niet door den Staat er
kende geesteljjke orders in Frankrijk het geven
van onderwijs verboden wordt, reeds door de
Kamer van Afgevaardigden aangenomen. Met
eene verpletterende meerderheid van 348 tegen
185 en van 381 tegen 78 stemmen zijn de beide
amendementen, die aan dat artikel en dus ook
aan do geheels wet alle beteekenis zouden ont
nomen hebben, verworpen. Hieruit mag men
opnïhken, dat de oppositie, die zich ook van de
zijde der uiterste linkerzjjde tegen deze bepa
ling deed verwachten, niet zoo ernstig gemeend
was, als sommige organen dit wel voorstelden.
De kansen voor de aanneming der wet zjjn
hierdoor zeer verbeterd on het laat zich aan
zien, dat de beraadslagingen nu spoedig zullen
ten einde loopen.
Vóór het recès zal dan waarschynlijk nog in
behandeling komen het bereids door den Senaat
goedgekeurd ontwerp, tot regeling der bijzon
derheden betreffende den tetugkefer van het Par
lement naar Parijs. Zooals vroeger de Senaat,
is thans do Kamer bedacht op het nomen van
voorzorgsmaatregelen tegen mogelijko wanorde
lijkheden. Do commissie, in wier handen het
ontwerp gesteld is, wil nl. dat de presidenten
der Kamers, zonder tusschonkomst van doa Mi
nister van Oorlog het recht zullen hebben, zoo
noodig, troepen te requireoron.
De tweedracht in den boezem dor Bonapar-
tisten duurt voort. Er worden nu reeds vier
pretendenten genoemd. De ware pretendent,
Jerome Napoleon, moot er, naar men beweert,
over donken, om eene verklaring af to loggen,
waarin hij do Republiek als rogeoringsvorm van
Frankrijk erkent, doch voor ’t geval dat deze
mocht blijken niet meer te voldoen, zjjne rechten
op den troon handhaaft!
De regoering heeft van de zjjde van Engeland
geruststellende ophelderingen ontvangen omtrent
de beteekenis der attenties, die men daar te
lande aan de ex-Keizerin bewjjst.
Een aantal Franscho officieren hebben don lust
te kennen gegeven aan de begrafenis-plechtig-
heden van don ex-koizerijjken Prins te Chislehurst
te gaan deelnomen. De regoering wil dit echter
alleen toestaan aan dio officieren, wolko behoor
den tot het militaire huis van den Prins. Ge
neraal Fleury hoeft om deze reden zjjn ontslag
gevraagd; wol een bowjjs hoe wonscheljjk en
noodig het is dat het voorste), door een lid van
den Senaat gedaan, strekkende om van do mi
litairen voortaan don eed op de Republikeinsche
grondwet te verlangen, wet werd.
Do do,od van den Prins oefende ook nog
eonigen invloed uit op den stand van zaken in
Zuid-Afrika. De Zula-kaffers zagen nl. den Prins
voor een voornamen Engeteeben Prins aan en
overachatton dus hot bohaaldo voordeel niet
weinig. Dit is misschien ook wel oen dor oor
zaken waarom de vredesonderhandelingen, die
in het begin dor vorige maand met Cetawayo
waren ^angeknoopt, nu gehool afgosprongen zijn,
ofschoon de hoofdooraaak dozor mislu’-L
handelingen
do ovordre-
gelachen, die niets minder dan volkomen onder
werping eischten. Volgons de laatste berichten
maakte nn de Engelscho troepen zich weder
gereed tot voorwaartsohe bewegingen.
Spoediger dan men verwachtte is de minia-
teriëele crisis in DuUschland geëindigd. Het
bljjkt zelfs niet dat er pogingen zjjn aangewend
om do ontslag verzoekende ministers op hun
besluit te doen terugkomen. De breuk moet
dus wel volkomen zjjn. Falk, de minister van
Eeredienst, is vervangen doorVon Puttkammer,
een bloedverwant van Bismarck en streng con
servatief; Hobert, minister van Financiën, wordt
opgevdgd door Bitter, die in den Frans-Duitsohen
oorlog verschillende hooge betrekkingen waarnam
en als financiëele specialiteit bekend isDr.
Lucius, liberaal katholiek, wordt minister van
Landbouw. Ook in Italië is weder een Kabi-
nets-crisis ontstaan. Het ministerie Deprotis is
afgetreden, omdat de Kamer eene motie van
vertrouwen weigerde. Cairolide redder des
Konings en voorsteller van de afschaffing van
de belasting op het gemaal, is door den Koning
met de samenstelling van een nieuw kabinet
belast, dat met behoud van een drietal der
demissionaire ministers reeds weder geboren is.
Vorst Alexander van Bulgarije isnadat hjj
te Constantinopeluit handen van den Sultan
de investituur ontvangen had, te Varna aange
komen en door de bevolking met gejuich ontvan
gen. In zjjne toespraak beloofde hjj at zjjne
krachten to zullen aanwenden tot bevordering
van het geluk zjjner onderdanen.
De nieuwe Onderkoning van Fgljpie doet wer-
koljjk veel goeds van zich verwachtenzoo door
de keuze zjjner raadslieden als door do bezuini
gingen die hjj allereerst op zjjne eigen inkom
sten invoerde. Do Mogendheden, beducht voor
den invloed der Porte, hebben bezwaar tegen de
intrekking der Armen van 1873. Zjj vreezen
en terecht, dat de meerdere invloed van den
Sultan op doorgang van zaken in Egypte, voor
de schatkist weF eens minder voordeehg kon zjjn.
Z. M. heeft bjj de dd. schutter}]
te Gouda, op verzoek, eervol ontslag verleend
aan C. G. Van der Post, als kapt.; voorts be
noemd tot kapt. A.i Van Reedt Dortlandt, thans
1ste luit.-adj.; tot /sten luit.-adj. P. Goodewaa-
gen, thans 2de lult.
Z. M. heeft benoemd tot heemra
den van den polder HeukelumA. Sprong en
C. Kleyntot vertegenwoordiger van het water
schap Stormpolder, gem. Krimpen a/d IJsel,
C. Van der Giosen.
Deverkiezing van een lid van de
Tweede Kamer in het hoofdkiesdistrikt Leiden,
noodig geworden door hot overljjden van jhr.
mr. J. L. Cremer van den Berg vart Heemstede
zal plaats hebben Dinsdag 29 Juli, en herstem
ming, zoo noodig, Dinsdag 12 Aug. e. k.
—Id de 11. Donderdag, 10 dezer, plaats
gehad hebbende vergadering der Prov. Staten
van Zuid-Holland is o. a. behandeld
Het Reglement op de uitwatering dor Lingo.
Do commissie om mot do commissie uit de Staten
van Gelderland de bezwaren te onderzoeken
verzoekt diligent-vêrklaring tot do horfstverga-
doringaldus besloten.
Verbetering van het vaarwater de Oude Rijn.
De commissie adviseert tot aanneming van het
voorstel van God. Staten, om daarvoor f3500
beschikbaar te stellengoedgekeurd.
Subsidie in de kosten der droogmaking van
plassen onder de gemeente Reeuwjjk. De Com
missie adviseert conform het voorstel van Gedep.
Staten aan do heoren Van Hallo en Montyn de
toogezegde subsidie van f 100.000 te bljjven toe
zeggen ook zondor rjjk» subsidiemits vóór 20
Februari 1880 het werk is aangovangen en de
onderneming Anancieel is verzekerd. Dit voor
stel wordt aangenomen met 57 tegen 8 stemmen.
Subsidie-aanvragen voor kosten van het lager
onderwjjs. Wordt besloten de volgende subsidiën
te vorleenen. Aan Schelluinen f300 'sjaars,
aan Leksmond f7200; aan Ottoland f 4390,79
aan Molenaarsgraaf f 11.500; aan Hardinxveld
f66.350; aan Streefkerk f 17.000aan Berken-
woude f16.612. Op dit voorstel is door don heer
v. Hou woningen voorgesteld, mede op grondvan
te zwaren druk voor de gemeente, haar aandeel
in plaats van op f8000 te bepalen op f4000.
Dat amendement wordt afgestemd met 37 tegen
27 stemmen on het voorstel van Ged. Staten,
waarmede de commissie ad hoe zich heeft ver-
eenigd aangenomen.
Verder werd aangenomen het voorstel om de
subsidie-aanvragen vanNieuw-Lekkörland, Lek-
korkerk on Hoornaar aan Ged. Staten te ron-
voieeren.
Bjj het voorstel om een subsidie te vorleenen
van f29.983,241 aan de gemeente Brielle, bljj-
vende alsdan ten laste dier gemeente f25.000,
wijst de hoer Haantjons Dekker er opdat Brielle
ou vaste eigendommen on inschrijvingen op hot Groot-
lukte onder- boek hoeft tot een reëel bedrag van f 80.000 en
wel zal gezocht moeten worden in dan gelooft hjj toch niet, dat die stad kan geacht
reven en hooghartige eischen dor En- worden te vallen in do termen van art: 86 der
kal verwachten.
Ten slotte moeten wij er nog op wijzen, dat
hei onderwjjs mede zal werken om het proleta
riaat' te verbannen. Tot op zekere hoogte doet
het zulks reeds, en menigeen, die door inspan
ning van alle krachten tot welvaart is geraakt,
zal erkennen dat hij aan do school zjjn succes
is verschuldigd. Wjj geven toe dat de school
niet het universeel en onfeilbaar geneesmiddel
ii voor alle maatschappelijke abnormaliteiten,
maar do quinine is zulks ook niet voor de koorts.
Zsl men daarom de laatste den lof onthouden
die haar toekomt?
Daarom, de schooldeuren wjjd open, en het
komend geslacht, zonder uitsluiting van een
enkel individu, er naar toe. Willen zo niet,
dan maar met dwang. De maatschappjj moet
op zelfbehoud bedacht zjjnzjj heeft het recht,
neon, zij is verplicht het bederf dat haar ont
wikkeling tegenwerkt en zelfs haar bektaan be
dreigt, tegen te gaan. Vinden sommige ouders
het verkieselyk, bun kinderen als bedelmaohines,
gewapend met drie doosjes Zweedsche lucifers
om do politie af te weren, langs de straten te
slepen, men neme hun die kinderen af; zjj zijn
niet waard, zij hebben geen recht, kinderen te
bezitten, en de maatschappjj mag niet lijdelijk
toezien, dat die stumperde zedelijk en soms ook
lichamelijk worden vermoord. Hier moet de
Staat de maatschappjj te hulp komen, en de
arme kleinen opnemen in verplegingsgestichten,
waar do meer dan twijfelaohtigo liefde hunner
ouders hen niet kan bereiken.
Ja, heel goed en wel, doch dat zou nogal
geld kosten!
Acöoord. dat zou ’t ook. Dan in go<
maar eenpaar regimenten of een stuk
nieuwmodels kanonnen minder.
hand liggend middel is beperking van behoeften.
Niet in de eerste plaats op onze voeding moeten
we 't zoeken; ik geloof dat in dit opzicht de
buitensporigheid zoo heel groot niet is, en het
zelfs wonscheljjk zou wezen dat de man en de
vrouw die Aink arbeiden, ook krachtige spijzen
nuttigden, al is het dan ook dat zjj voor andere
„behoeften” wat minder overhouden. Maar op
ons drinken kan wel wat uitgezuinigd worden.
De vele millioenen, die do schatkist jaarljjks aan
accijnsen opstrijkt, do mooie zalen en fraaie
gevols, de sierlijke tuinen met schitterende gas
verlichting die de eigenaars onzer nieuwere
jeneverpaleizen bouwen en aanleggen, de
weelde waarmede die hoeren zich omringen als
zjj hun zaakjes aan kant hebben gedaan, dat
alles komt voor een groot deel uit de zakken
der proletariërs, van de mannen, die bjj kris en
kras zweren dat zij niets sparen kunnen, en ons
wellicht op dit oogenblik uitnoodigen er maar
uit te scheiden, als wjj niets anders te vertellen
hebben. En dan de Weeding! Waarom schikken
wij ons zelven en vooral onze kinderen zoo op?
Is het, om ons schoonheidsgevoel te bevredigen
Echter vind ik, en ook gij vindt, veel van die
nieuwe modes precies het omgekeerde van mooi,
en gij zoudt, als gij do inspraak van uw eigen hart
durfdet volgen, aan een eenvoudig, rein kleed
verreweg de voorkeur geven. Toch laat gij u,
wat het u ook kosten mogemet den algemeonen
stroom voortsleuren; waarom? Gij wilt niet
van achteren blyven; gij verkiest niut dat lui
die minder zijn dan gjjin eenig opzicht u de
loef afsteken, ’t Is dus ten pleiziere van Jan
en alleman, dat gjj u soms zeer zware offers
getroost, en dat gij de eenige kans, om het
proletariaat te ontkomenverwerpt. „Niets kost
den menschen meer geld, dan de oogen van
andere menschen. Hoevelen zijn er reeds arm
gewordendoor iets meer te willen schijnen dan
zjj zijn.” Ruim honderd j aren zjjn voorbijgegaan,
de beroemde Amerikaansche burger,
Franklin, deze woorden geschreven heeft. Wat
zou hijde degelijkeeenvoudige manzich
vreeseljjk ergerenals het hem nu eens vergund
ware een blik te slaan op de hedendaagsche
maatschappjj! Het kan niet genoeg herhaald
worden, en wjj zullen hetbljjven doen op het ge
vaar of dat men ons beschuldigen zal afgezaagde
waarheden te herkauwenzoodra iemand iets
heeft gespaardal is het nog zoo weinig, houdt
hij op proletariër te zyn.
Doch ook in aansluiting bjj anderen kan men
zich aan het proletariaat onttrekken. Wie eenigs-
zins is verzekerd tegen de rampen die in de
toekomst wellicht treffen kunnenis bezitter.
Zijt gjj lid van een ziekenfonds, ’t welk u bjj
ongesteldheidwaardoor werkeloosheid wordt
veroorzaakteen deel of het geheel van uw
weekloon uitbetaalt, dan is dat fonds uw kapi
taal en dat uwer medeleden. Hebt ge wellicht
en ’t ware zeer te wenschon dat onze arbeiders,
voor zoover ’t hun krachten niet te boven gaat
dit beproefden, u bjj een solide levensverzeke
ringmaatschappij voor zeker bedrag aangesloten
zoodat ge op uw ouden dag pensioen, of in
geval van uw overlijden uw nagelaten betrek
kingen oen lijfrente bekomen, dan hebt go u
op kloeke wijze aan hot proletariaat ontwor
steld. 't Moet gezegd worden, do werklieden
konden voel moer doen, indien zjj algemeen de
handen ineensloegen; duizenden nauw merkbare
beekjes zouden een krachtigeu stroom vormen,
in staat de hindernissen van menigerlei sociale
ellende weg te dringen.
We moeten er bijvoegen, dat niet overal do
hooger geplaatste, inzonderheid de gunstelingen
dor fortuindoen wat zjj kunnen om het proleta
riaat de wereld uit te helpen. Waarom sluiten
zjj zich niet meer aan bij de arbeidersbeweging
om die in goede richting te leiden; waarom
verbloemen zjj het onwederlegbaar feit, dat de
toestand der werklieden vatbaar is voor velerlei
verbeteringen? Indien door gefortunoerden het
initiatief wordt genomen voor de oprichting van
spaarkassenziekenfondsenpensioen- of Ijjfren-
teka8sen,dan overtreft altijd de pitslag do ver
wachting. Het is daarom wel te betreurendat
in die richting niet nog veel meer wordt gedaan,
’t Is zoo, de tijden zjjn op dit oogenblik voor
zulke dingen niet bjj uitstek gunstig te noemen
maar voor een goede daad zijn do tijden altijd goed.
Wat boven alles in staat is om het proleta
riaat te overwinnen, is het stichten van arbei
derswoningen, ‘die verhuurd worden op zoodanige
voorwaardendat de bewoner na ‘’eenigen tijd
eigenaar wordt, of, zoo hjj dien termijn mot
kan bereiken, oen gedeelte van zjjn gestorte
huurpenningen gekapitaliseerd terug krjjgt.
Van het eerste uur af aan, dat de eigenaar der
toekomst zjjn woning heeft betrokken, is hjj
geen proletariër meer. Wezenljjk, daaraan is
zeer dringende behoefte. Zjj die in kleine ge
meenten wonenkunnen zich moeielijk verbeelden
in wat ongelukkige krotten eöms oen werkman
zjjn levensdagen moet slijteneen gevolg daarvan
is, dat alle énergie bjj hem verloren raakt, en
hij een ras van kinderen aankweekt, dat sloot
water in de aderen hooft in plaats van bloed,
en waarvan do maatschappij al bitter weinig