luh*°*VnVei"
Teekenschool
flinke Dienstbode,
Een BoeronÉistMe.
AFRIK» PAKSIROO
WEI-, HOOI- en
Nawei te huur
KONINGINNEFEEST.
Oproeping.
H. Smorenburg,
Korenmolenaar,
Steenfabriek.
GRONDWET a 10 Cll
Aanbesteding.
H. LAMBERT dc ZONEN.
Vervolg der Nieuwttijdingefl.
Advertentiën.
25-jarige Echtvereeniging j
VERHUISD:
Stenografie-Pont,
Privaat- en Corres-
pondentielessen
J. BOER Mz.,
KENNISGEVING.
C. SCHOUTEN,
WONING met ACHTERHUIS,
Openbare Verhuring.
De Notaris A. BALLOT
'10 Hectaren, 62 Aren, 61 Centiaren
te Laag-Blokland.
Stoom-Oliefabriek „DE NIJVERHEID",
Stolwijkersluis bij Gouda.
Rotterdam, Kolkkade Ho. 9.
te vernietigen dat aanspraak maakt op be
houd èn oiti z'n schoonheid èn om z'n
historie.'.'
Vier zeer fraaie foto's van^den schryver
geven te zien een detail van den heer en-
stoel in de kerk, deu westelijken hoofdin
gang van den toren, toren en kerk (gezicht
van de haven af) en.een panorama van
Schoonhoven.
De heer C. Vreedenburgh Jr. verzoekt
ons mede te deelen dat de redactie van
„Ruiten" abusievelijk, de mooie foto val den
Bartholoniertstorcn, die op de voorpagina
van het weekblad prijkt, aan hem toeschreef;
zy werd genomen door den'heer T. VV.van
den Houten, fotograaf alhier.
In het ziekenhuis aan den
Bergweg te Rotterdam is overleden aan de
verwondingen, by de ontploffing aan boord
van de stoomboot „Qutenberg" bekomen,
de monteur J. Exel.
Dinsdag werd het ljjk per spoor naar
Dusseldorf vervoerd om daar ter aarde be
steld te worden.
Tusschen Hekendorp en Oude
water is naar een spoortrein met steenen
en dakpannen geworpen, gelukkig zonder
een der reizigers te raken.
De politie doet onderzoek.
Te Heiligerlee waren de smids-
i«ecrls Hut uit drieborg, en Mein uit
Westerlee, ten huize van den heer Saaihof,
by wyze van tydverdrjjf, met een buks aan
het spelen. Terwyl Mein spelenderwys op
Hut aanlegde, ging de buks, die naar zij
meenden, ongeladen was, af, en Hut viel in
het hoofd getroffen neer.
Geneeskundige hulp was spoedig ter
plaatse. De jongeman is echter, nog voordat
hy ter verpleging naar Groningen kon worden
vervoerd, overleden. Hy w;as twintig, Mein
zeventien jaar. Do laatste is zenuwlijder.
De politie stelt een onderzoek in.
Van andere zjjde wordt bericht, dat de
buks afging zonder dat Mein had aangelegd.
Men schryft ons uit Dalem:
'Hoewel de thermometer in de laatste dagen
20 30 graden F, lager staat, en de warmte
heel wat dragelijker ia, J>lyft liet nog maar
immer droog, en wordt reikhalzend naar
regen uitgezien.
Sedert St. Margriet (20 Juli) ia hier geen
regen gevalleh, dan op 28 Juli en 6 Augusr
Vts, in beide gevallen nog weinig van i»e-
teekenis. Ofschoon alles, mensch en dier,
daaronder lüdt, heeft voorzeker bet vee bet
leeuwenaandeel te dragen. Immers, er
komt volslagen gebrék in de weiden, en
vele veehouders moeten hier reeds aan
merkelijk bijvoederen.
Ook ten opzichte van het nagras, is bet
treurig gesteld.
In één woordhet moet spoedig regenen,
of veel zal bly ken bedorven en reddeloos
verloren te wezen.
De droogte en de vogels. Men
8chr(jf^ uit Ruurlo aan de Zutphensche
Courant:
't Is wel eentonig te schrijven over de
droogte, maar bg myn weten heeft nog
niemand er op gewezen, boe onze vogels
moeten lyden onder deze plaag. Er zyn
verschynselen, die ons zeggen dat hun
nood nypend wordt.
Al voor meer dan een week bliezen onze
zwaluwen verzamelen; eiken avond kwamen
een paar honderd op een schuur achter
myn huis samen om plannen voor den trek
te bespreken en nu zyn ze nagenoeg alle
verdwenen. Dat is ongehoord, een zwaluw-
trek in midden Augustus.
Daar onze beken en laken zyn uitgedroogd,
zoeken de schuwe bewoners der lage broek
landen de door raenschen bewoonde plekken,
Eiken dag komt een zwerm kieviten hun
dorst lesschen aan de drinkplaats in een
wei, vlak bij het dörp; gisteren zag ik er
een dertigtal. By de Witte brug zaten een
zevental waterhoentjes aan de kolk. Lysters
en meerlen komen geregeld bij de kippenf
hokken om aan den drinkbak hun dorst te
lesschen. Allerlei bruin- en geelgetint
kleingoed, zooals roodborstjes, roodstaartjes,
bastaardnachtegalen, grasrnusschen, fluiters,
spotvogels en tjiftjafs, ziet men als dol op
de pomp los gaan, als de zwengel in beweging
wordt gebracht.
Het ongelukkigst er aan toe ajjn de
musschen. Deze standvogels schynen^zoo
f'checkt aan hun woonstêe, dat ze er niet
oe kunnen komen, elders water te zoeken.
Op vele plaatsen in het Broek vindt men
in grooten getale verdorste musschen langs
de wegen liggen.
Laten we voor den wildzang drinkbakjes
buiten zetten, als er geen stroomend of
ander water in de buurt isl
-^"ft'ötfgfeve'er öl/g uur Zaterdag
avond ontstond brand op het, station Gilze-
Rjjen, welke zoodanig toenam, dat in een
minimum van tyd het geheele station in
brand stond, pn niets kon worden gered.
Door gebrek aan water was blussching uit
gesloten.
De treinen, welke tydens den brand stopten,
en daarna weder doorreden, moesten ter
uitsluiting van gevaar voor de reizigers,
met gesloten raampjes passeeren.
PersoOalyke ongelukken hadden niet plaats.
De ware kunst van bet rooken.
Op de hygiëne-tentoonstelling te Dresden!!'
heeft Dr. Rehfeld een rede gehouden ovóH
de ware kunst van het rooken.
Volgens spreker is het rooken geen mo
de- of nabootsingszucht, maar heeft het wel
degelijk een gunstigen, eigenaardigen kal
meerenden invloed op het geheele zenuw
systeem, vooral op de smaak-, reuk- en
spysverteringszenuwen. In tegenstelling
met den alcohol kan de tabak duurzaam de
werkkracht van spieren en zenuwen
gunstig prikkelen.
Een oude opvatting dat pyprooken on-
schadelyker zou zyn dan sigaren rooken,
deelt hy niet. In een pypekop krygt de
tabak maar weinig lucht tot verbranding
en daarom vormt zich daarin kool-oxyd. By
de pyp verdwijnt maar 8 percent van
den rook in de lucht, bij de sigaren 40 per
cent De pijprooker zuigt dus 92 percent
van alle stoffen op.
Spreker geeft de volgende regels voor het
pijprooken; men verwydere de korst in
den kop niet; deze,als slechte warmtege-
leidster, beschermt den kop voor te groote
verhitting en absorbeert rookgassen, bene
vens nicotine. Het gat in den. steel zy zoo
groot mogel(fk. Men röoke de pyp niet
neelemaal uit. Ook voor het sigaren rooken
geeft spr. regels. Men snyde de punt zoo
ver mogelijk af; opdat de rook gomakkelyk
kan uittreden; mey rooke nooit „nat"; men-
schen, die de gewoonte hebben bun sigaren
te bekauwen, moeten zich direct één pypje
aanschaffen. Meii rooke nooit vóór het
ontbyt noch fn bed en voere nooit rook
door de longen. Kalm, langzaam en gelyk-
matig rooken doet altyd goedEen gedeel-
telyk uitgegane sigaar moet men nooit
aantrekken, doch door een vlam weer doen
branden.
Van groot belang acht spr. het kalm
rooken. Men rooke niet bij levendige
lichaamsbewegingen, zooals roeien, loopen,
ryden.
Van gezondhefidsstandpunt acht spreker
tegen een matig rooken niets in te brengen.
Men doe het alleen niet te veel. De quaestie
van te veel is zuiver individueel. Ieder
rooker moet en kan het zelf aan zyn lichaam
voelen. Doch men zy voorzichtig, want bet
is een bekend feit, dat twintig jaar lang,
zonder schade schijnbaar, nicotine-genot
verdragen wordt, tot op zekeren dag, meest
tusschen 40 en 50 jaar, plotseling hartJüden
optreedt. Tabaksmisbruik tast vooral de
aderei^ aan en doet deze verkalken.
_J|jfn ambtenaar die zich voelde.—
In bW „Album der Posteryen" van J. Eggink
komt onderstaand staaltje van ambtelyke
courtoisie uit do 19e eeuw voor:
Do VVeJEdele Gestrenge Heer en Mr. Ber
nard Vichers, Advocaat by het geregtshof
van de Provincie Groningen, Ontvanger van
de Directe belastingen en accynzen in de
emeente Bnflo vindt zich verpligt om aan
e ingezetenen bekend te maken:
Navolgende bepalingen ten zynen kantore.
1. Het zal niemand geoorloofd zyn, om
het kantoor binnen te treden alvorens aan
de deur geklopt to hebben en van binnen
horende roepen mét luider stemme: BINNEN.
3. Zal men de deur mogen openen en met
ongedekten Hoofde, binnen treden, zonder
te rooken of op eenige andere wyze tabak
te gebruiken, vermits het zwakke caliber
van dén ondergetekende zulks niet gedoogt.
3. Een ieder zal verplicht zyn1' om den
ondergetekende' in deze wyze aan te spreken,
namelyk: Uw dienaar Mynheer Ontfanger,
Hoe vaart Uedele.
Kan ik geholpen worden?
4. Evenmin zal iemand de stoutheid mo
gen nemén, op veen stoel te gaan zitten,
alvorens hem zulks worde gepresenteerd en
eindelyk ten
5. Heb ik gemeend als een man van op
voeding deze bovenstaande wellevendheid
aan een onbeschaafd ptlbliek onder 't oog
te moeten brengen, en ik vertrouw, dat
niemand my zulks ten kwade zal nemen,
aangezien ik het van ganscher bartémeene.
Baflo, dert 21 February 1826.
B. W. WICHEBS.
Het origineele stuk werd gevonden inde
archieven van het ministerie van financien.
Een pendant hiervan vormt het volgende
voorschrift, thans nog in het Raadhuis te
Schaesberg (Limburg) hangend:
„Het publiek wordt verzocht de Amb-
tcnaren niet tot in de dichtste nabyheid
te naderen en zyne aangelegenheden
staande op gepasten afstand aan den
Burgemeester voor te dragen."
STADSMIEU WS.
Schoonhoven, 22 Aug.
t B y Kon. besluit van 17 dezer
zyn, met ingang van 1 September, benoemd
tot aide-essaieur van den waarborg en de
belasting der gouden en zilveren werken:
tydelyk te 's-Gravenhage, P. H. A. Schepp,
wonende te Rotterdam, en
tydeljjk te Schoonhoven, J. J. Borger-
hoff Mulder, wonende te Leiden.
t Met ingang van 2 October a.s.
is de eerste-luitenant L. P. Schmidt, van
de Instructie-Compagnie alhier,overgeplaatst
by het 2e regiment veld-artillerie en gede
tacheerd by het 3e regiment veld-artillerie
te Bergen-op-Zoom.
Op 25 September a. s. komen de tweede
luitenants D. de Leeuw en J. D. W. Kalk
man, van het 3e, regiment vesting-artillerie;
te Schoonhoven in garnizoen.
t Het personeel van de Instructie-
Compagnie is Zatèrdag 19 dezer met verlof
voor één maand vertrokken.
t Eenigen t'yd geleden hebben>w0
reeds melding gemaakt van het succes
waarmede de firma Gerrit Greup D.U.zn.,
zilverf'abrikante alhier, op de iqternationale
tentoonstelling te Roubaix (Frankryk)
exposeert.
Haar zilverwerken werden algemeen ge
roemd om de mooie en zuivere afwerking,
terwyl ook de medaille, vervaardigd ter
gelegenheid van het laatste jubileum der
firma, zeer de aandacht trok.
De fraaie inzending is thans met een
„diplome d'honneuK' békroond geworden.
Mag de firma Greup op deze hooge onder
scheiding met recht trotsch gaan, ook onze
gemeente deelt in de eer die een harer
fabrikanten buiten de vaderlandsche grenzen
te beurt valt.
Toen de stad der ziJ versmeedkunst op de
wereld-tentoonstelling te Brussel als zoo
danig niet vertegenwoordigd was, hebben
we daarover, zeker niet ten onrechte, ons
leedwezen uitgesproken.
Een plaats als Schoonhoven moest geen
gelegenheid laten voorbygaan om haar
naam, die op het gebied der goud- en zil
verindustrie zulk een goeden klank heeft,
verder d«n het kleine Holland te verbreiden.
Daardoor wordt onze stad genoemd, later
geroèmd en eens wellicht beroemd.
Er is Over het algemeen onder de be
oefenaars van het edele vak te dezer stede
te weinig zelfrespect, of en dót werkt
óók demo ral iseerend te enghartig begrip
waar het concurrenten bèlreft. By ruimere
opvatting ware nog veel te bereiken, dat
thans onbereikbaar lijkt.
Ook te dien opzichte ligt voor „Schoon-
hoven's belang" nog zulk een groot terrein
braak.
Een heugelyk verschynsel mag het in
elk geval worden genoemd, dat een firma
j te..dezer stede de risico heeft aangedurfd
om in het buitenland te exposeeren.
Haar succes moge 'anderen opwekken om
mede te streven in die richting, welke niet
anders kan leiden dan tot bloei van den
handel in het algemeen en tot dien van
onze gemeente in het byzondér.
f Onze vroegere stadgenoote
raej. H. de Hoog, thans onderwyzeres aan
de openbdre lagere school te Dubbeldam,
is Maandag te 's-Gravenhage geslaagd voor
het akte-examen Fransch lager onderwijs.
t Op 1 September a.s. treden in
werking de wet van 14 Juli 1910, no, 203,
houdende bepalingen ter bescherming van
trekhonden (Trekhondenwet), benevens de ter
uitvoering daarvan vastgestelde Koninklyke
besluiten.
Krachtens voornoemde bepalingen is het
verboden een hondenkar, waaronder te ver
staan is ieder voertuig met één of meer
honden bespannen, te gebruiken, tenzij onder
meer de geleider voorzien is van het nura-
raerbewys, bedoeld b(j artikel 2 der wet.
De gemeentepolitie alhier heeft, namens
Burg. en Wëth. dezer gemeente, gisteren
een aanvang gemaakt met de vereiscbte
inschrijving en de afgifte van nummer-
bewijzen.
Omtrent de v-oornaanrete'voorschriften
van deze wet zal men elders in dit blad
nadere byzonderbeden kunnen vinden.
t De heef J. Lasonderalhierbeeft
aan de Rotterdamsche diergaarde vijf steen-
uiltjes ten geschenke aangeboden, die in
dank zyn aanvaard.
t By de serie-wedstryden van
„T. O. P.", Zondag te Gouda gehouden,
zette de Schoonhovensche club „Voorwaarts"
haar voetbalseizoen niet mooi in, door met
4-^-0 te verliezen van „Xerites III" van
Rotterdam.
„Voorwaarts" onderschatte haar tegen
partij en speelde nogal laks; vooral de
voorhoede, welke niet volledig was, toonde
niet veel fraais.
Xerxes" speelde zeer goed.
t Zooals nog in een gedeelte
der oplaag van het vorig noramer kon wor
den gemeld is onz,e gemeente Vrydag-avond
te kwart voor elf plotseling in beroering
gebracht door het angstwekkend geklep van
de brandklok en het geschetter van hoorn-
signalen.
In het perceel no. 3 in do Stadhuis
straat, eigendom van den heer A. C. Fyn
van Draat, bewoond door den heer N. C.
Simons, die boven zyn woon- en winkelhuis
een sigarenfabriek heeft, was door onbekende
oorzaak een felle brand uitgebroken, welke
ontstond op de tweede verdieping, naast de
werkplaats, en niet in de droogkaraer, zoo
als algemeen wordt beweerd. Het vuur
vond overal voldoende voedsel, zoodat de
vlammen weldra uitsloegen.
De bewoners, die zich reeds tér ruiste
hadden begeven, konden het aangetdste
perceel intyds verlaten.
De gemeenteiyke brandweer was, ortder
leiding van den opperbrandmeester, den heer
H. W. Versteeven, zeer spoedig ter plaatse
aanwezig en deed op het brandende pefceel
een stroom van water nederdalen, terwül ook
de inmiddels aangerukte militaire brandweer
krachtdadige hulp verleende! Nog geen
kwartier na het uitbreken van den brand
werd het vuur voor en achter het pand
met een achttal slangen, waarvan één op de
waterleiding geplaatst, kloek bestréden.
De gasten hebben niets allerminst zich
zelf ontzien om de vlammen zoo'snel
raogelyk te blusschen. Somwylen moesten
enkele hunner, die. toet een slang het
perceel waren binnengedrongen, dit wegens
de vreespljjke hitte weder verlaten.
Dank zij dit lofwiuirdige optreden bleqf
de brand tot het aangetaste' pand beperkt
en hebben de aangrenzende perceëlen (het
waardevolle stadhuis en de j:hemicaJifin-
bereplaats van de firma Hartong van Ark
en Van Son) niets geleden.
Gelukkig kwam geen wind het vuyr aan
wakkeren.
Omstreeks half twaalf was men dep brand
meester, alhoewel het ook toen nog geraden
was met één slang waler te biyven goven.
De bovenverdieping brandde nagenoeg ge
heel uit, terwyl het beneden-woon» en
winkelhuis veel waterschade bekwam.
Van betgeen qen pfooider vlammen werd
is schier alles verzekerd, doch niet hoog.
De burgemeester, dje. secretaris, officieren,
eenige raadsleden van andere autoriteiten
waren op het afgezette terrein aanwezig.
Daarbuiten, aan de zijde van de Korte
Weistraat en op dé Stfeenenbrug was teen
compacte raenschenipassa samengestroomd,
van wie velen uit hun eerste riist waren
opgeschrikt.
Nadat gaandewegde meeste nieuwsgie
rigen 'weer huiswaarts waren gegaan, heeft
te half drie in den nacht nog eenig bedde-
goed, dat op de jweede verdieping lag,
vlam gevat, zoodat de spuitgasten, aie ae
wacht hielden, opnieuw water moesten ge
ven. Het beddegoed werd daarna naar
buiten gebracht.
Ten slotte nog een enkele opmerking.
Wie gezien heeft hoe veel kostbare tyd
verloren ging met het balen en plaatsen
van de groote ladder,'teneinde den brand in de
bovenverdieping sneller te kunnen blusschen,
zal choeten erkennen, dat een mechanische
reddingsladder hierin veel zqu kunnen tege
moet komen!
De thans flink georganiseerde brandweer
zal dan ook zeker haar verlangen daarnaar
nog wel eens doen hoeren.
De bedreigde toren en kerk te
Schoonhoven.
De heer C. Vreedenburgh Jr., van Rot
terdam, schryft in het laatste noinmer van
het geïllustreerd weekblad „Buiten" het
navolgende artikel f
„Kr is de laatste weken in de leden van
oudheidkundige genootschappen en bouw
kundige vereenigingen, in ieder, die' wat
voelt voor de bouwkunst uit vroeger eeuwen,
die de schoonheid ervan weet te waardee-
ren, een hevige beroering gewekt. Adres
sen en verzoekschriften, sommigen in for-
schen vorm gefeteid, zyn verzonden; een
levendige actie is begonnen.
Schoonhoven ia daarvan de oorzaak;
Schoonhoven's kerk en toren in 't bijzonder.
Eeuwen al staat in het oude plaatsje het
massale bedehuis; met het stadhuis behoort
het tot de oudste overblijfselen uit een
roeruryke période; de middeleeuwen, toen
Schoonhoven als ii -stad wedijverde met
Dordrecht en Gonda. Eeuwenlang zyn er
de bewoners ter kerke gegaan; de stoere
toren herinnert aan den tyd dat de toren-
bouwkunst op hoogden trap stondeen prach-
tig-gesneden gestoelte; voor de overheid-
herinnert aaa het kunst»nólg karakter van
onze gouden eeuw.
Plotseling is er een voorstel ingediend om
dezen toren, deze kerk af te brekenom ter
plaatse een marktplein te stichten en een
nieuwe kerk te bofiwen. Motief daarvoor: de
hellende toren (1.38 M. uit het lood) levert ge
vaar op.
Dat laatste geldt als „het" motief. Maar
er wordt by genoemd dat men een markt
plein zou winnen, dat men (in verband
met minderend kerkbezoek) een „gezelliger"
kerk zou kunnen bouwenT En dan: er zyn
weinig pogingen aangewend om den toren
te benouden en te restaureeren. Wel zyn
er plannen gemaakt en becyferd, maar men
heeft zich door die raming al heel gauw
laten afschrikken, geen steun verzocht aan
rijk of provincie; «Is oplossing voBd men
afbraak het bestel Zóó beschouwd gelyken
de leidende motieven meer op berekening
eto speculatie dan op èllernoodzakelyke af
braak wegens gevaat.
Dat is als een teruggang te beschouwen.
Gehechtheid aan de kerk, waar men zooveel
jaren reeds den dienst bijwoonde, sprak
maar by 'n enkele; piëteit tegenover het
geen honderden jaren geleden onze voor
ouders zoo stoer en stijlvol hadden opgericht,
kwam slechts by dezen en genen op; eer
bied voor de schoone en kunstige meubelen,
eerbied, die getuigt'van ondergane ontroeJ
ring door bet schoone; eerbied, die boog
gaat_ boven alle berekening, bang is voor
verlies en strydt vóór .het behoud ''n
enkele in het kerkbestuur, die dat voelde,
getuige het ingediende voorstel tot afbraak.
Dat zou te begryperi-zyn wanneer het een
waardeloos, plomp 'bouwwerk betrof; ik
hoop echter i»Vt volgende het besef te ves
tigen dat foren «n kerk zeef zeker behoud
èn restauratie waard izyn.
Zooals van veel cnjjte kerken is hét juiste
stichtingsjaar niet mè| zekerheid te bepalen.
De groote brand, die ih 1375 b(jkans de
helft van Schoonhoven, toen reeds „stad",
vernielde, had onder pyn offers géén kerk.
Doch in 1390 gaf de toenmalige heer van
Schoonhoveh Guido van Bloys de keur van
haar parochiekerk aan' de Duitsche ridders
te Utrecht. De kerk en toren moeten dus
vóór dat jaar, d.i. in het einde der 14e eeuw,
zijn gebouwd. Zy zijn' den heiligen Barlho-
lomeus toegewijd. Jaren van bloei moet
de kerk toen gekend hebben. Oude ge
schriften en beschrijvingen toonen aan, dat
er omstreeks 1500 een tiental altaren ge
weest zyn met even zooveel vicariën. Op
het koor stond het hoofdaltaar, den heiligen
Bartholomeus gewyd. Voorts bevonden er
zich een altaar „aan de H. Maagd en Moeder
Gods" met last tot drié diensten in de week
en waaraan „de Canonjcken Regulieren jaer-
lijks op Mey 7 grotdn moesten belalén".
Een aantal minder be(angryke, maar niet
minder interessante waren in de kerk' op
gericht. Voor Schoonhoven's industrie-van
tegenwoordig: de goud- en zilversmedery,
en die der vorige eeuwen: koperslagerijen,
is het wel treffend, dat er toen (1500) reeds
een altaar gewijd was aan den H. EH^ius
of Eloy, den heilige der smeden, dat „reie
en verscheijde groote Incomste" zou heb
ben, waaronder landeryen, huiz<p enz.
Meermalen hebben kerk en toren belang-
ryke veranderingen ondergaan, innerlijk
zoowel als uiterlijk, die tot resultaat heb
ben den tegenwoordigen toestand. Als éen
massaal, bouwwerk, zoo juist en karakteris
tiek oprijzend in bet oude stedeké, liggen
kerk en toren aan de smalle haveti, aan de
oude nguwe straten; een blyvend getuigenis
van vroegere grootheid van Schoonhovep.
Een stoer stuk bouwwerk is de toren, die
bovendien een eigenaardige karakteristiek
heeft: de verbouwing van het bovengedeelte,
in de 17e eeuw uitgévoerd, en die van den
top in'de 18e eeuw voleindigd, heeft geen
schade gedaan aan de harmonie in dep ge-
heelen opzet. De onderbouw vertoont aan
de westzyde een schoone gothiek, waarvan
dè ryke profileering schier nergens in ons
land geövenaard wordt. Zooals gezegd dag-
teekent dit gedeelte uit bet einde der 14e
eeuw. Het gedeelte boven den eersten om
gang is in 1649 vernieuwd, waartoe men
moest overgaan door den slechten toestand,
die iuwatering enz. tengevolge had; in 1757
werd de top, door een bevigen storm al
vroeger afgeworpen, vernieuwd. Een drie
tal heel oude klokken hebben in den loop
der eeuwen met haar gelui de landeljjke om
geving vervuld, ieder naar haar bestemming.
De grootste is de Barthólomeuskloktwee
maal al is ze gebarsten, de eerste maal
wél, de tweede maal niet overgegoten
vroeger stond de beÈtemmiiig er met een
naief ryrnpje in:
„SL Bartholomeus is mynen naem
„Tot Gelui van Gode ben ik bequnem.
„Willem Moer en Jasper zyn Broer
hebben mjj gemaakt in bet jaar 1510".
Ook de andere ,klok, de St. Salvator, het
„wachtklokje", dat- in 1640 aangebraebt is,
heeft een geiykluidend ryrnpje, terwül de
Mariaklok geen ander inschrift vertoont dan
„Maria" en „1410".
Wat nu het kerkgebouw betreft, daarin
vindt men uiterlyk niet het monumentale,
dat den toren kenmerkt. Misschien is daar
aan menige verbouwing schuld. Doch het
innerltykc doet al gauw het uiterlyke ver
gelen. JHet groote koor, nu afgesc'heiden
vau het schip, is van een grootsche ruimte
en architectonische schoonheid. Men denke
alleen de ladders en andere schoonraakings-
attri buten weg! „Hol en leeg" heeft
men het koor dikwyis genoemd, maar
by die kwalificatie toont men minder
ontvankeiyk te zyn voor de wyding,
die men door 'n verheven, rustige ruimte
ondergaat, dan onze voorouders, die zich
daarmee iets grootsch dachten.
In het koor liggen Verscheidene grafstee-
nen. De meest belangwekkende (dién men
voor uitslyten heeft behoed) betreft Olivier
van Noort. De symbolen zijner levensdaden
staan in den "steen uitgehouweneen schip
en een aardbol op een fond met sterren
bezaaid. Onder dat alles het grafryra, dat
we vertaald vonden als volgt:
„Hier rust Heer Olivier van Noort, na»
[Magellaan
„De vierde, die te scheep de aarde is
[omgegaan".
Een andere grafsteen vermeldt een een
voudige, doch typisch-Hoilandsche daad;
eerlang van te grooter beteekenis als de
windmolens vervangen zyn door machine
huis met motorgeroffel. Dan zal de graf
steen van Klaas Louwerens Blom de vroe
gere glorie der molens verkondigen:
Hier legt begraven Klus Lauweren» Blom
Schipper van Gorcom
Toen hfi was oud..... Jaaren
Toen is hy met een Want-Schip naar Spanje
[gevaaren
En hy bragt uit Hollandt aldaar
Den eersten MooleU in het 1549e jaar.
Het schip en de zijbeuken van ae kerk
vertoonen dezelfde ruimte als bet koor. Alles-
beheerschend, stemming gevend en toch
iraponeerend is de wand, die schip en koor
scheidt, door bet heerengestoelte tegen dien
wand aangebracht. Styivol uitgevoerd in
zeer fraaien renaissance-styl, ryst de ge
beeldhouwde bank-yoor-de-overheid tegen
den achterwand om En grooter wordt de
bewondering by de beschouwing vèn de
détails van tuilen, dtapi teel e* en raiid. 'De
laatste geeft, uitgesneden door een kunste
naarshand, tatereelen weet uit den Ughel.
Van Berkum somt die in--zto beschaving
van Schoonhoven als volgt op:
Boven de Regerende Schepenen-Bank
Een Engel, die aan Maria de Boodschap
brengt, j^uc. I 26—83.
Christus geboorte. Luc. 2 7.
De versyhyning aan de Herders. Luc.
II 9, enz.
Boven delVroedschaps-Bank
De kindelren Israels eten het Manna in
?e Woestyn. Exodus XVI 13 17.
Het Nachtmaal van Christus. Mattb.
XXVI 20, enz.
Op de Oud Schepen»iBank
Christus door een Engel in Gethsemé ge
sterkt. Matth. XXVI i 29 46.
De Begravinge Cbristi. Joh. XIX 38—42.
Christi. Hemelvaart. Hand. I 9, enz.
Men is in 1648 aan dezen „Heerenstoel"
begonnen: de voltooiing is niet juist opge-
teekend. Terzelfder tyd heeft de kerk een
merkwaardige verbouwing ondergaan: het
middenschip is 6 voeten verwyd geworden,
met inbrenging van 6 nieuwe pilaren.
Ter weerszyden van den Heerenstoel, in
de zijbeuken, hangen een tweetal wapen
schilden, waarvan dat Van bet Schutters
gilde het voornaamste is. Dat schild draagt
het jaartal 1613 en verder de spreuk: „Soo
de Heere de stadt niet en bewaert, so
„waecken de wachters tevergeefs". Daar-
onder staat Psalm 44 9 en Psalm 15 9.
De omlysting wordt gevormd door symbolen
van het gilde als kmisboog, musketten,
trommen, kanonnen enz., terw(jl een paar sta-
tenvlaggen in blauw-wit-rood de omranding
voltooien. Heel ondeman staat: „Vrede is
des Oorloghs Eynde", waarschijnlijk slaande
op het 12-jartg bestand.- Dringend eisehen
de borden herstelling. Kleuren en goud der
Gothische letters zyn wel tamelyk mooi
gebleven, doch hier en daar zyn er doffe
plekken en bladdert de verf'.
Dit is een klein overzicht van de histo
rische en architectonische byzonderheden
van een kerk die tót de zeer oude van
Holland behoort. Zooals by vole dier ge
bouwen deed de tyd z'n invloed gelden,
vooral by den toren. Door slechte fun
deering in 't jaar 1800 reeds p.m. 90 cM.
afwyking vertoonend, is deze nu 1.38 M.
geworden. Het onderzoek naar de funda
menten, eenige jaren geleden ingesteld, gaf
als resultaat een drietal onderwerpen tot
voorziening. Onmogelyk is dat dus niet!
Het goedkoopste beliep p.m. f 21.000, het
duurste f 77.000. Dat vond men te duur!
En als bet ei van CoJurobus, eenvoudig, nalef-
ingenieus, kwam het voorstel: afbreken:
immers de meest logische oplossing, waar
mee men bovendien andere belangen diende.
Wat vroeger gebeurd is met de koperen
lichtkronen (nu vervangen door sinakeloos-
gekronkclde gas-armen) zou men kunnen
voortzetten: den heerenstoel zou men kun
nen verkoopen
Dat laatste is inderdaad geopperd. Is
het wonder dat er in de adressen eidcele
krasse termen, zooals „gemis aan piëteit"
en „ergerlijk vandalisme" gebruikt zyé?
Intusschen: het bedenkelijke afbraak-
voorstel is vqorloopig uitgesteld, datik zy
de actie. En al wordt schoonheidszin en
historisch respect niet zoo maar geboren,
waar het nimmer was, we gelooven dat het
besef gerezen is, dat het niet aangaat iets
Loting nationale uillltie
lichting 1912.
Wadillngaveen. 1 W. Goedhart; 2
A. Dronkert; 3 J. A. van Vuuren; 4 A.
Verwcy; 6 A. Poot: 6 N. Metselaar; 7 C.
van der Ende; 8 F. N. Verbree; 9 W. G.
Coene10 W. Schouten; 11 G. de Wild;
12 G. J. Tilleman; 13 C. A. Kammeraat;
14 G. de Geer; 15 L. Olie; 16 M. H. Peters
17 Q. A. Graveiandft 18 J. Baas; 19 P. van
E91 20 B. Vermeji; 21 A. van der Ben; 22
A. Roggeveen; 23 A. van Eeden Perters-
ïuan; 24 P. A. Schwartz; 25 P. Kersbergen;
26 A. van der Wolf; 27 G. van Deyk; 28
,M. A. Moom; 29 G, Heeren; 30 H. J. de
Rooy; 31- J. Soet;. 32 A. van Sprang; 83
P. Vermeulen; 34 H. F. Veenenbos; 85 J.
van der Loo; 36 L. Dekker; 37 J.C.Moons;
38 G. de Ruiter; 39 L, van der Starre; 40
A. de Jóng; 41 G. van Wiureningen; 42
C. W. Hardyzers; 43 J/Hoogendijk44 M. P.
German; 45 L. Tamerus; 46 J„ 4. Doornen-
bal; 47 A. Har tog; 48 Assenberg: *9 J.
van der Krans; 50 C. Vermey; 51 LKoerta.
By Kon. besluit van 14deifris,
met ingang van 1 October, aan Dr. J. Geest,
op zyn verzoek, eervol ontslag verleend als
leeraar aan de Rijks hoogero burgerschool
te Gouda.
H. M. de Koningin kwam Za
terdag-middag te kwart vóór vier te Wolf-
beze, waar Zy op het terrein achter het
station den eersten ateen zou Jeggeh voor
het Tehuis voor alleenstaande blinden.
H. M. en gevolg arriveerden in twee
auto's. By aankomst werd Zy begroet door
den burgemeester van Oosterbeek, wiens
dochtertje H. M. een bouquet aanbood. Te
voet legde H. M. den weg af van bet station
naar het terrein, waar het bestuur der ver-
eeniging H. M. opwachtte. Na voorstelling
van de bestuursleden begaf het gezelschap
zich naar de plek waar de eerste-steen-
legging zou plaats hebben.
De voorzitter der vereeniging, de heer
N. M. Schild verklaarde, dat dit oogenblik
in de geschiedenis der vereeniging een on
vergetelijk zou zyn, nu II. M. gekomen was
om den eersten steen te leggen voor het
gebouw dat een echt nationaal tehuis voor
alleenstaande blinden ,zal zyn. Spreker
noodigde tenslotte H. M. uit den eersten
steen te leggen.
H. M., aan dit verzoek voldoende, sprak
Maar beste wenschen uit voor de stichting.
Op Haar verzoek leidde de architect, ae
heer Gsrn. L. de Koning uit Den Haag,
H. M. vervolgens rond door de fundamenten
van het gebouw, Haar de toekomstige in
richting daarvan uitleggend. Na afloop van
deze rondwandeling onderhield H. M^ zich
nog eenige oogenblikken mot den ,heer
Schild, zeggende dat het Haar genoegen
had gedaan in de plaats van Haar gemaal
deze plechtigheid te nebben kunnen by wonen.
Op haar doortocht door Oosterbeek werd,
aan II. M. de Koningin door jongejuffrouw,
Annie Knuttel uit Gouda, uit naam van de
ga$ten van hotel „Schoonoord", een bloerp-.
tuil overhandigd, waarvoor H. M. vriendèr'
,l(jk dankte.
.Volgens de Tin)es hééft 'H-i-HU
de Koningin aan president Fallieres een
medaillon met haar portret gezonden. De
Sresident zond een harteiyk schry ven .van
ank met zyn portret terug.
Het gemeentebestuur van An*v
sterdam heeft Maandag aanbesteed: bet
uitvoeren van werken voor uitbreiding en
verbetering in de winplaats der duinwater
leiding, gelegen in de gemeenten Zandvoort
en Noorawyk.
Ingekmnen 11 biljetten Minste inschrijver
de hepr T,. de Jong Jz., Hardingsveld, voor
f 283.500.
In een dor Zeister bosschen ia
dezer dagen onder begunstiging van
heerljjk zomerweder de vyfde Zendings
dag van den Gereformeerden Zendingsbond
gehouden.
Na gebed door Ds. Klomp, uit Veenendaal,
hield Dr. De 'Lind van Wyngaarden de
openingsrede.
Vervolgens traden als sprekers op de
heeren Ds. Kruyt, uit Zegveld, ipet hel
onderwerp: „Zenden of gezond.worden
Ds. Bootsma, uit Zoetermeer: „Do Gode
welgevallige speceryen." Ds. Biesbaar,
uit Zetten: „De zaak des konings heelt
haast." Ds. Van logen, uit Klundert:
„Waarom zoudt gylieden de laatsten zyn
Ds. Van der Sluis, uit Huizen; „In en uit
het diensthuis." Ds. Beïiès, uit'Delft:
„De oogst." Ds. Zyistra, uit Groot-AmmerS
„Beginnende van Jeruzalem.** Ds. van der
Snoekj uit Ooster-Nnkerk: „Alle aanneming
waardig." Ds. Leenmans, uit Utrecht
Slotrede.
Het getal bezoekers werd geschat op 5
6000.
De Pinkster-collecte, die jaar
lijks in de Gereformeerde kerken wprdJ
gehouden Voor dé'Zéndiiig, hééft"Sn ae classis
Gouda opgebracht:
Te Bergambacht f 5,52; Gouda f "54,92;
Haastrecht f 14,41Krimpen a/d Lek f8,73
Ouderkerk a/d IJsel f 19,05Reeuwijk en
Sluipwyk f 6,671/j: Schoonhoven A f46,34;
Schoonhoven B en Willige-Langerak f 17;
Waddings veen f23,75V«; Zevenhuizen f5j59'/j
Ook kwamen nog twee giften in en wel
van Schoonhoven A f 10 en van Wad
dingsveen f 40.
Ds. J. Haring, predikant by de
Ned. Herv. Gem. te IJselstein, heeft een
beroep ontvangen naar St.-Annaland.
*Alblasserwaard en V()fboeren
landen. 22 Aug. Met den hoepel- en
teenhandel gaat het dit jaar bevredigend.
Vooral de zware grauwe hoepelsoorten zyn
goed in trek, kleine soorten echter traag.
Ook de witte hoepels beginnen beter op te V
ruimen met eenige prysverbetering. Voor
de witte teen geldt een redelijke prys en is,
meestal voor het binnenland, geaocht.
Bezitters van een en ander, die hun goed
nog wat vasthouden, maken van het najaar
vry zeker flinke pryzen.
•Ammeratol, 21 Aug. Van den Vrijdag
alhier gehouden schietwedstryd was de
uitslag als volgt:
eerste prys A. P. Kok P.Cz.tweede J.
W. Bubberman; derde J. te Hennepe; vierde
P. H. van den Berg en vyfde G. de Jong Cz. 4
By de te Oss (Nv-B.) gehouden aanbe
steding voor het verbeteren van het water
De „Hooigraaf" werd aannemer de heer A.
Zanen Pz. alhier voor de som van f 8600.
'Bergambacht, 22 Aug. Aan de
moeder van H. Lommerde alhier is een
vergoeding toegekend ad f 0,40 per dag
gedurende den tyd dien haar zoon voor
herhalingsoefeningen onder de wapenen
moet komen.
- Vrydag-avond hebben de deelnemers
aan de alhier gehouden schietoefening tot
verhooging van 's lands weerkracht een
schietwedstryd gehouden, waarvoor vyt
pryzen beschikbaar waren gesteld en wel
drie voor het minst aantal punten in vyf
schoten en twee voor het mooist in aanslag
brengen van het geweer.
In de eerste serie was de uitslag: J.
Vlot, eerutuu prjjs (opgelegd sigarenkistje);
C. M. 'Verkaik, tweeden prijs (sigirenkoker)
en H. Bonter, derden prys (knipmes).
In de tweede serie: C. M. Verkaik, eer
sten pr(js (inktstel) en D. Blanken, tweeden
prys (porteraonnaie.)
Maandag-morgen viel dp 7>jange wed.
C. van der Graaf alhier, bezifc zynde met
kleéren «poelen op de waterstoep, tenge
volge van bet breken eener plank le water.
Gelukkig waren er buren in den omtrejt
die het ongeval bemerkten en de drenkelinge
vrjj spoedig weder op bet droge brachten.
Bolnes, 21 Aug. Tot tydelyk Onder
wyzeres aan de openbare lagere school alhier
is benoemd rat\j. N. A. de Borst en tot
onderwyzer met hoofdakte de beer P.
Schuyer te Rysoord.
'Dalem, 21 Aug. Gedeputeerde Staten
hebben tbans het indyrtyd gedane voorstel
der geërfden van den dorpspolder „Dalem",
om net aantal poldermeesters vau drie tot
twee terug te brengen, goedgekeurd, en zyn
vervolgens a)s zoodanig benoemd de heeren i
W. van Dannis en J. J. de Gier, laatstge
noemde ter vervanging van den heer Gov.
de Gier, die wegens toereikten 70-jarigen
leeftyd moest aftreden.
••ttroot-Aiumers, 22 Aug. De verlof
ganger dezer genieeute van de lichting 1906,
no. 5, J. Mourik, behoorende tot het 8e re
giment veld-artillerie, is Wegens lichaams
gebreken uit den militairenjdienst ontslagen.
Op het opkomen van anderen heeft deze
afkeuring geen invloed.
'Haastrecht, 21 Aug. Vry'dkg werd
ten huize v«a mej. de wed. A. Mulder aan
besteed, het reslaureeren van de IJseibrug.
Ingeschreven werd,als volgtR. Verdouw,
Gouda, f 1935} Th. Oosterling en Th. van
Dyk, Gouda, f 1925; G. S. Bos, Utrecht,
f 1896; Joh. Vermeer, Hekendorp, f 1797;
Th. Hooft, Haastrecht, f 1786; A. van der
Grift, Hekendorp, f 1687; Ch. van Delft,
Haastrecht, f 1637; II. Paul, Haastrecht,
f 1602.
Het werk TS-aan den laagsten inschryver
gegund.
Binnenkort zal dé brug voor ry- en
voertuigen worden gesloten, terwyl voet
gangers over een noodbrug Stein zullen
kunnen bereiken.
*KlnderdUfc« 21 Aug. De firma I. en
K. Smit alhier heeft aan W. Stam opge
dragen den bouwman twee loodsen, welke
als smedery zul ton worden ingericht'.
De openbare school alhier, welke voor
een paar jaren is verbouwd en volgens de
wet is ingericht, wordt voortaan electrisch
verlicht. Het gebouw is tevens voorzien
van Waterleiding en centrale verwarming.
De vloer bestaat uit houtgraniet.
Gerust kan men dus zeggen, dat de school
geheel volgens de eiscben des tyds is in-
gerichf eh éen uitzondering zal maken op
ae platteiaods- en zelfs op vele stadsscholen.
*Krimpen a/d Lek, 22 Aug. Na haar
goedgeslaagde openluchtuitvoering ontving
ae gyitanastiekvereeniging „Sparta" alhier
vau iemand, die onbekend wensebt te bly ven,
een gift van f 10.
Zondag j.l. maakte de niuziekvereeni-
gifig „Ons belang" een tocht met de
stoomboot .Vreeswijk naar Culeroborg,. De
directie had welwillend toegestaan, öni' ge-
dnrenÖe' de reis muzieknummers ten géhoore
tè brengen. Welke by de talryke passagiers
uitmuntend in den Smaak vielen.
'Meerkerk, 21 Aug. Alhier is een
voetbalvereniging opgericht, aanvankelük
mét 20 leden, onder den naam„M. V. V."
(Meerkerksche voetbal vereeniging).
Het voorloopig bestuur bestaat uit de
heeren T. Sichterman, voorzitter; D. M.
Beems, secretaris; W. van Beekum, pen
ningmeester; J. Brouwer en P. Ouwerkerk.
Tot oefeningsterrein heeft men een stuk
land id pacht gekregen van den heer H.
de Ruyter Gz.; half September zullen de
oefeningen een aanvang nemen.
*Nleatr*Lekkerland, 21 Aug. Zater
dagavond j.l. gaf het fanfare-korps „Door
hulp tot stand gebracht" een concert op
het dorpsplein alnier. Heerlük zomerweer
begunstigde de uitvoering, die door velen
werd b(jgewoond.
^Ouderkerk a/d IJsel, 21 Aug. By
den predikant der Ned. Herv. Gem. alhier
is vad een onbekende ingekomen een gift
van f 100 voor de djaconie en een van f 100
vóór débfizondere scholen, terwyl den
voirigeh Zondag in de Herv. Kerk een buiten
gewone gift werd gecollecteerd van f 100
voor een Gereformeerden leerstoel aan een
Ryksuniversiteit.
*Oadewater, 21 Aug. De antirevoluti
onaire kiesvereoniging alhier heeft in
beginsel besloten om by de aanstaande
stemming voor éen lid van den gemeente
raad den candidaat der Christeiyk-hiatorische
kiesvereeniging, den heer A. van Ede, te
steunen.
$Oadewater, 21 Aug. De collecte, ge
houden in de Gereformeerde kerk alhier
téjr.behoeve van de Christeiyke school te
polsbroek, hèeft opgebraohi f
•Papekop, 21 Aug. In deze gemeente
doet xioh ten huize van A. R. een geval
voor van cholara nostras.
'Beeuwyk, 21 Aug. Zaterdag j.l., des
voormiddags 9»/s uur, hield in het hótel
van den heer L. P. van Leeuwen aan de
Reeuwpsche brug de afdeeling „Reeuwyk
en omstreken" van de Hollandsche Maat-
schappy van Landbouw, onder voorzitter
schap van den heer A. Breedyk, een ver
gadering.
Met een woord van welkom aan de nog
al in grooten getale opgekomen leden opende
de voorzitter de vergadering.
Notulen werden gelezen, goedgekeurd en
vastgesteld en mededeoling gedaan van in
gekomen stukken, waaronder eenige van
de directie van den landbouw, het jaarver
slag van bet botercontróiestation in de pro
vincie Zuid-Holland over 1910, het verslag
van de te Amsterdam gehouden algemeene
vergadering, het programma van dein 1913
te houden nationale eu internationale ten
toonstelling te 's-Gravenhage en een verzoek
van de afdeeling „Medemblik" om de alge
meene vergadering in 1912 te houden in
de gemeente Medemblik. Alle deze stukken
werden voor kennisgeving aangenomen.
Als punt 2 der agenda kwam thans aan
de orde het behandelen van den beschrij
vingsbrief voor de aanstaande algemeene
vergadering, te houden op 13 Sept. a.s. te
Leiden.
Inzake de voorstellen van de afdeelingen
„Nieuwveen" en „Ouder-Amstel" werd aan de
te benoemen afgevaardigden vry mandaat
gegeven. Dit geschiedde eveneens voor de
bestaurarerkiezingen. Verder werd aan de
afgevaardigden opgedrugen vóór h^t voor
stel van net hoofdbestuur te stemmen in
zake dé Tariefwet en werd nog besloten
de aldeeling „Purmerend" de voorkeur te
geven boven Medemblik vóór het houden
van dé algemeeue vergadering ia 1912.
Een grappenmaker-lid was bang, dat men
de afgevaardigden in Medemblik zou houden.
Tot afgevaardigden naar de aanstaande
algenieene vergadering te Leiden werden
gekozen de heeren A. Breedyk en A. van
Spengen en tot bun respectievelijke plaats
vervangers de heeren J. de Jong Lz. en JT
D. Buitenhuis.
i Punt 3 der agopda: Fokveekeuring? gaf
aanleiding tot zeer veel discussie, waarvan
de slotsom was, dat de afdeeling met meer
derheid van stemmen besloot in het einde
van de maand September of in het begin
van October een fokveekeuring te houden
met daaraan verbonden feestelykheden.
By punt vier'der agenda: verkiezing van
drie periodiek aftredende bestuursleden.der
afdeeling (aan de beurt van uftreding waren
de heeren: A. Breedyk, A. van Spengen en
H. Koster) werden dezen weder als zoodanig
herkozen en namen hunne herbenoeming aan.
Niets meer aan de orde zynde sloot de
.voorzitter de vergadering, die door 23 leden
werd bijgewoond.
*Bidderkerk, 21 Aug. Voor de be
trekking van onderwyzer liaet hoofdakte aan
de openbare lagere school alhier heeft zich
slechts één sollicitant aangémeld.
Bidderkerb, 2f Aug.. Met ingang van
16 Augustus ia de klerk per posteryen en
telegrafie eerste klasse B./K. van der Beek
verplaatst van Rotterdam (telegraafkantoor)
naar hier en J. C. vau Mark van hier naar
Rotterdam (telegraafkantoor).
'Stolwijk, 21 Ang. Voor de betrekking
van tydelyk onderwyzer of onderwyzeres
aan de eerste openbaré lagere school alhier
hebben zich zeven sollicitanten, waaronder
één onderwyzer, aangemeld.
Waddlngsveeilt/Sl Aug. Vrjji&g-avind
werd in het Koffiehuis van den heer Ver
meulen aan de brug alhier de eerste alge
meene leden-vergadering gehouden van de
woningbouw vereeniging Waddingsveen".
Nadat de door «e opzettelijk daarvoor
benoemde ontworpen statuten waren be
handeld en vastgesteld en was besloten
daarop de Koninklyke goedkeuring aan te
vragen, werden tot leden van het bestuur
benoemd de heeren H. van deu Berg Dzn.,
J. Berghuis, H. Dys, A. Kreupeling en G. J.
Spruyf. Zoodra het gemeentebestuur daar
aan twee leden zal hebben toegevoegd,
zullen de functiën onderling worden verdeeld.
Het stamkapitaal der vereeniging zal be
staan in 100 aandeelen van f 25, waarvan
er staande vergadering 48 werden geplaatst.
De Javaauache goad- en
zilversmeden.
Men schryft aan de „N. R. C.":
„Weleer was Java de goudmarkt van
onze Oost; het goud van Celebes, Borneo en
Sumatra kwam er ter markt en een ware
goudsmidskunst ging er mee gepaard."
Aldus lezen we by Rouffaer De Voor
naamste Industrieën der Iniandscbe Bevol
king van Java en Madoera.
En verder: „De goudsmidskunst, nog zoo
bloeiend op Bali, is op Java ingekrompen
tot weinig meer dan een bedrijf, dat voor
werpen Van weelde nog maakt.
Het vak van den goud- (en zilversmid)
is op Java dus van weinig belang. Tenminste
zoo schynt het. Straks zullen we zien, dat
er nog «vel heel mooie dingen gemaakt
worden. Vroegef was het echter wel anders.
Ten eerste, wat betrof he) goud, dat verborgen
was in Java's schoot. Legenden weefden
zich om dien ^oud-overvloed heen. We
lezen tehminste in het RftmAyana, 4e boek,
10e hoofdstuk: „Doorzoekt nauwkeurig
Ja^va-.dwipa, ,4at met zeven koninkrijken
prflkt,i bel goud-, en zilvereiland
Ptoleinaeus .verhaalt oae .reeds van. dien
goud-rijkdom en van een stad, aan het
westelyk uiteinde gelegen, die Arguré (d.i.
Zilverstad) heet. Uil een inscriptie in de
residentie Kedoe van het jaar 732 leeren
we eveneens, dat Java veel goudmynen had.
Van zilver wordt niet veel gerept
Zeer mooie voorwerpen werden van goud
n zilver venraardiga; vooral de Hiudoe-
Javaansche goudsmeden waren meesters in
hun vak.
Dit ter inleiding.
Al naar mate de Javaansche weelde van
minder beteekenis ging worden, daalde het
vak van den goudsmid af tot handwerk,
terwyl het vroeger als een kunstvak werd
beschouwd.
De goud- en zilversmid beet op Java
„kemasan", wat eig. alleen „goudsmid" be-
teekent. Voor „zilversmid" is er echter
geen afzonderlijk woord, en dus heeft
„kemasan" die dubbele beteekenis gekregen.
Dit Is een bewys, dat goud reeds van oudsher
het geliefde metaal was en zilver veel
minder hoog werd geschal.;Deze voorliefde
heeft het goud le danken aan zyn gele kleur,
welke in onze Oost nagenoeg overal heilig is.
Laten we nu eerst eens nagaan, waar
men op Java de kemasan's aantreft. Dan
moeten we in de eerste plaats de centra
van hun vak noemen, n.l. de desa's Gesik
en Rembes, even beoosten Toeban. Wat
de hier wonende goud- en zilversmeden
leveren is allesbehalve van kunstzin ont
bloot, althans als het sieraden betreft.
Velen van hen gaan vaak voor langen
tyd naar Java's Oosthoek, o.a. naar de af
deelingen Sitoebondo, Bondowoso en Djem-
ber. Ze vinden daaft veel en goedbetaald
werk.
Behalve in bovengenoemde plaatsenf
treffen we den kepaasan ook aan in Kedin
en ia de Vorstenlanden.
In laatstgenoemde streek dragen de in
iandscbe hoven er het hunne toe bij om bet
bedryf van den goud- en zilversmid als
kunstvak boog te houden.
Terloops kunneo wij even mededeelen,
dat in de Preanger-regentschappen het goud-
smidswerk van Negara (Borneo) door Bandja-
reezen van de hand wordt gezet, terwyl
daar ook het bekende Padangschofiligraan-
werk ter marjet wordt gebracht. Maar dit
heeft met de eigen Javaansche nyverheid
natuurlijk niets uitstaande.
In Pekalongan, Probolinggo en Besoeki
vinden we ook nog wat eigen nyverheid,
maar Gesik en Rembes blyven toch dè
plaatsen.
De smeltkroezen, die de kemasan by zyir
arbeid bezigt, zyn uit klei en kool samen
gesteld. Wil hy nu het goud of zilvez
smelten, dan zet hy die kroezen op een
daarvoor bestemd fornuis, prapen géheeten.
I— De oven heet prapen djambaran.
Met een .blaasbalg (oeboeban) wakkert hy
het vuur aan. Nadat het in de kroezen
aanwezige edele metaal' nu gesmolten is,
giet hy het uit in een, in een koperen lat
aangebrachte, uitholling, waar het bekoelt
en dan geschiedt de verdere bewerking
met bamer en vjjl. Dan hebt ge gelegen
heid om het geduld, de behendigheid
en kunstzin van dien eenvoudigen Javaan
te bewonderen, als hy de ingewikkeldste
versieringen op ringen, krisgevesten, enz.
daar te, smeden staat.
En dap nog wel met tamelyk gebrekkige
gereedschappen; een westersche goudsmid
zou in groote verlegenheid geraken als ge
hem opdroegt met die instrumenten iets
dragelijks te frabriceeren. Hy zou het niet
kunnen, dat weet ik zeker. Maar grooter
oogen zou hy wflarschijniyk nog opzetten,
als toy het kleiue, bloot-voetige Javaanlje
lofwerk zag gieten. Dat gebeurt in vormen
die gesneden zyn in de binnenste, spons
achtige bekleeding van de schalen van
eeninktviscb.
Dé verschillende deelen van het lqfwerk
worden daarin uitgesneden, en sissend vloeit
bet gesmolten metaal in den vereisebten
Het schoonsl is dan het echt-Javaansche
lofwerk, want gaat de kemasan naar Euro-
peescbe modellen werken, zooals o.a. al
vaak in Passoeroean, Bagelen en Kediri
geschiedt, dan heeft het lang dal typisch-
kunstige niet, alsof de man met minder
ambitie zjjn gereedschappen hanteerde.
Alvorens tot de bespreking van de ver
vaardigde sieraden, h«t vergulden en ver
zilveren over te gaan, willen we eerst eens
nagaan welke goud- en zilversoorten en
alliages de kemasan onderscheidt.
Er zyn 2 goudsoorten, n.l. mas kondé,
dat is het roode Engelsche goud en raas
oeré, waarmee de -Javaan het gele Hol
landsche goud bedoelt. Dit laatste is in
't geheel niet gezocht by dp inlanders; de
goudsmid gebruikt dart ook veel "meer het
eerstgenoemde gdud en vooral Engelaohe
guipjes zjjn hem welkom om ze in zyn
smeltkroes tot vloeibaar metaal te ver
hitten. En voornamelijk vindt hy de kleur
dier munten prachtig om te vergulden,
waarover we het daoéiyk zullen hebben.
Wil hy 'kleine gouden',sieraden maken, dan,
gebruikt hy daarvoor het goud Van gebroken
voorwerpen en noemt dat mas rongsok.
De grondstof voor zilverep fraaiigheden
zyn de Nederlandscbe standpenningen. Ook
van alliages is hy niet afkeerig en mengt
göud en zilver in verschillende hoeveel
heden door elkander. Eveneens goud en
koper (spinsbek) en zilver en koper.
Als ge eens naar een kemasan toegaat en
ge wilt hem een of ander sieraad van edel
metaal laten waardeeren, dan zal hy voor
het goud den toetsteen voor den dag halen,
maar zilver taxeert bjj zoo'n beetje op bet
oog, en vry nauwkeurig, dat durt ik u ver
zekeren.
Ook het stofgoud is hem niet onbekend;
dit komt meestal uit Sambas, Patombang,
enz. In elk geval van dé buitenbezittingen.
We hebben daar straks reeds gehoord,
dat hefli de Engelsche munten zoo welkom
zyn om te vergulden. Dit vergulden inaakt
een zeer groot deel van zyn arbeid uit,
evenals het repareerea. van gebroken sie
raden.
Om te vergulden, lost hy het goud op m
koningswater, voegt hier potasch en water
bij, en dampt vervolgens deze oplossing uit.
Het residu laat hy dan gedurende een nacht
.staan, na het onder water te hebben gezet
ep zoo verkrygt hy het verguldsel, banjoe
sepoeh.
Laten wy nu eens nagaan hoe de kemasan
een platte, versierde manchetknoop of broche
voor u zou maken. Dan neemt hy wat stof
goud, smelt dit in een aarden potje (kowi)
eu giet het dan in plaatvorm. Na bekoeling
hamert hy dit plaatjé in het verlangde
model met de tarapie (een soort hoornen
hamer, die met koper is beslagen) en slaut
met een klein beiteltje, wali geheeten, de
eigenaardigste figuren er in. Om bet dan
te polysten wryft hy het af met roode aarde,
waarin zout en vitriool gemengd i^. Kondt
g(j u zulk een duur gouden voorwerp niet
veroorloven, dan hadt gy zilver kunnen
nemén. En oin dit mooi wit te maken als
onze Zeeuwsche knoopen, kookt hy het ver
langde sieraad op ia een potje, dat gevuld
is met water ep taraarinée.
Manchetknoopen of broches maken is geen
dagelyksch werk voor den Javaanschen
goudsipidr denkt ge wei Beter is hem het
maken.toevertrouwd «an; arm-, oorringen,
borstplaten, haufdflieradeÉi, kriascheeden en
gevesten, knoopen, vingerringen, buikbanden,
enz. Dit alles meestal van goud. Toebe-
hooren van sirihdoozen, waschkoramen,
kandelaars, kwispeldoors.enz. maakt by meer
van zilver.
Zeer typisch zyn de soebengs, d. z. oor
knoppen voor vrouwen, en bestaande uit
een tamelyk groote, versierde, ronde plaat
van voren, een kleiner plaatje van achteren
en een buitengewoon zware stift, die kegel
vormig is en past in degaten van oorlellen.
Wat de uiterst fraai bewerkte kris-scheeden
betreft, die vaak een aanzienlijke som ver
tegenwoordigen, haar versieringen, die in
geslagen zyn of uit lofwerk bestaan, zyn
zeer varieerend van vorm. Er zyn er wel,
die een waarde van 3000 gulden vertegen
woordigen, maar dan zitten er natuurlUk
ook edelgesteenten op. Houdt ,daar uw zak
mesje eens naast.
Nu zoudt gjj misschien denken: Hoe ia
bet mogelyk, dat er nog zoo betrekkeiyk
vele kemasans op Java hun bestaan vinden,
terwyl toch de Javaan over het algemeen
vry arm is? Daar is aón goede reden voor.
Ge kunt op Java vele inlanders zien loopen,
die om den bals een gouden sieraad hebben
hangen, dat zy misschien niet eens zoozeer
dragen voor het mooi, maar omdat dat hun
kapitaal is. Als de Javaan wat geld over
heeft kunnen leggen, dan vindt hy 't niet
noodig dat naar efin Europeesche spaarbank
te brengen, eenige goede uitzonderingen niet
mede gerekend, want daar staat hy zeer
vaak wantrouwend tegenover. Dan koopt
hy het een of ander van den goudsmid,
een ketting, eeo borstplaat, en loopt dan
met zyn renteloos kapitaél em den hals
door, de desa. Doch? ook - deze gewoonte
neemt eer af dan toe, eyenals bet aantal
kemasans en daarom is hot te hopen, aan
gezien het goudep sjjjpaad hoe langer hoe
meer op den achtergrond geraakt, dat de
regeering in ons heeriyk Insulinde, eenmaal
er toe zal overgaan ora den uitstekenden
raad van Rouffaer oh te volgen, nJ. een
zilversmidsschool te Gesik en Rembes te
stiqbten, die dan zou moeten slaan onder
leiding van een kiipdigen kemasan van
Bali of uit de Vorstenlanden.
Het warme weer was oomak dat men
met het visschen naar witvisch zich nog
niet druk maakt.
BURGERLIJKE STAND.
ScUoonhoven. Van 18—23 Aug.
Geboren: Jan Pieter, z. van J. P.
Stalenburg en A. v. d. Werken. Jan
Gysbertus, z. van G. W. de Vries en J.
den Hoed.
Overleden: Jobs. Versluis, oud 81 j.,
weduwnaar van C. Stout. M. de Bruyn,
oud 70 j., wed. van G, de Vlieg.
ViaacheriJ-Berichten.
'Amcide en Tlenhtoy.en, 21 Aug. In
de afgcloopen week wejj^én met 3 steken
en 3 dryfschuiten 6 zalitien gevangen, ge
middeld van geen groot gewicht.
Zoolang de vooruitzichten niet beter
worden, vischt men hier niet met de
kantzegen.
SWIllige-Lnngerak, 21 Aug. De
vorige week hebben de visschers in het
watqr „Renswoude" met hun steken twee
Jacobs- en één zomerzalm bemachtigd.
Onrer het algemeen is de vangst van zalm
in de rivier nog niet voordeelig.
Die palingvisschery was loonend.
Lie prys varieert van 15—50 ets. per Va
K.G. naar gelang der zwaarte.
Marktberichten.
Bodegraven,22 Aug. Kaas. Aangevoerd
267 wagens, te zaraen 12670 stuks, wegende
pl.m. 76200 kilo; le soort Goudsche f 31,
a f 33,50, zwaardere f 35,50; 2e soort f28,50
a f 29,50; Derby-kaas le soort f 38,—,
Edammerkaas, le soort f 4 f Handel
vrh' vlug.
Gorinchem, 21 Aug. Aangevoerd 181
runderen, 5 nuchtere kalveren, 24 vette
varkens en 503 biggen, 0 schapen en
lammeren. Pry'zen zware kalfkoeien
f 190 a f 260, kalfvaarzen f 170 a f 220.
Oudewater, 21 Aug. Op de heden
gehouden kaasmarkt waren aangevoerd 61
partyen, 3175 stuks, wegende pl.m. 19025
kilogr. Pryzen waren voor le soort van
f 30,— tot f 33,50, zwaardere f tot
f voor 2e soort van f25,— tot f29,—.
Handel vlug.
Rotterdairir, 21 Aug. Aangevoerd 219
vette runderen, magere dito, 121 vette
en graskalveren, nuchtere kaUreren, 1410
schapen of lammeren, 611 varkens.
Runderen 36 tot 42 ct.vette kalveren 42Vs
tot 57V» ct.; schapen21 tot25ct;lammeren
f tot f p. st.; varkens 22 tot 24 ct. en
lichte varkens voor export k ct. per
1/g kilo.
Zoo de Heere wil en zy leven,
j hopen onze geliefde Ouders
ADRIANUS DE GROOT
en
LIJSJE VONK
op Zondag 27 Augustus a.s. hi
te herdenken.
Hunne dankbare Kinderen, j
jjj Schoonhoven, 22 Aug. 1911.
Heden overleed, tot onze diepe droef
heid, onze geliefde Vader, Behuwd- en
Grootvader, de Heer
WILLEM VERDUIJBr,
in den ouderdom van 67 jaar en 6
maanden.
Uit aller naam
J. VERDUIJN.
Kamerik, 20 Aug. 1911.
Heden overleed plotseling, tot mijne
en royner Kinderen diepe droefheid,
myn geliefde Echtgenoot
J. BOEL Ai.,
iu den ouderdom van 55 jaar en 7 maanden.
Wed. J. BOEL
en Kinderen.
Streefkerk, 21 Augustus 1911.
Die iets te vorderen beeft van- of ver
schuldigd is aan de nalatenschap van den
Heer AART DEN HAAN, gewoond
hebbende te Ouderkerk a/d KJaael en
aldaar overleden den fOen Juli 1911, wordt
verzocht daarvan opgave of betaling te doen
vóór den lOen Neptcinber 1911 ten
kantore van den Notaris J. VAN DER
LEEDEN aldaar.
van de NUverlietds-Vereeniging
voor Goad- en Zilversmeden
TE SCHOONHOVEN.
ïnschryving van Leerlingen voor den
nieuwen Cursus, aanvangende op Maandag
4 Nept. 1911:
Voor OUD-LEERLINGEN op Dinsdag 29
Augustus en voor nieuwe LEERLINGEN
op Woensdag 30 Augustus a.s., telkfeiW
van 79 uur *s avonds, in de TEEKEN
SCHOOL.
Namens het Bestuur,
De Directeur, P. GREUP,
F. A. TEPE. waarn.-Voorzitter.
J. LASONDER, Secretaris.
Kruidkundige,
van de Anthoniestr. 9 naar de
MOLENWERF 6, GOUDA,
het eerste linis vanaf de Oosthaven.
GEDIPLOM. STENOGRAAF,
KINDERDIJK.
Ondergeteekende heeft d« eer hiermede
kennis te geven, dat hy zich vanaf
1 Nept. a.s. alhier zal vestigen als
zulks in de plaats van den Heer H. A.
DE GROOT.
Hojieude door een nette en prompte be
diening veler gunst te mogen genieten.
A. OSKAM,
Groot-Ammers.
Aan de Steenfabriek No. Een te
Krimpen a/d IJsel kunnen nog een
Gezinnen, waaronder ervaren opzetters en
insiagers, verdienen de voorkeur.
Mevrouw MOGENDORFF te Schoonhoven
vraagt een
die zelfstandig kan werken en goed koken.
Wasch buitenshuis en gezin van twee
personen. Loon f 100.
TERSTOND GEVRAAGD:
Adres P. KOOL te Ouderkerk a/d ÏJssel.
Heden aangekomen te Berg'
stoep een groote part(J
voorgewogen op de weegbrug, tegen con
curreerenden prys, by
verkrijgbaar by S. &W. N. VAN NOOTEN.
De ondergeteekende P. EIKELENSTAM
te Meerkerk, by wien bestek en teeke-
ning ter inzage liggen, zal aanbestedert
Het BOUWEN van eelie
voor rekening van den Heer J. W. WINK
aldaar, ten wierfs huize de inscbryvings-
biljetten moeten worden ingeleverd op
Dinsdag 29 Augustus 1911, 's avonds
ten half zes.
P. EIKELENSTA«M.
te Molenaarsgraaf is voornemens
op Donderdag 24 Augustus
1911, des avonds'ten 6 ure, in
de Herberg van L. C. STUIJ aan
e Vlietebrug te Ottoland, in het open
baar te verhuren voor den tyd van vier
jaren, ingaande 1 November e.k.:
Alles in 18 perceel en en generale massa.
Breeder by notities, in tyds verkrygbaar.
Nadere inlichtingen' verstrekt genoemde
Notaris.
op den Ooat-Merwedepolderin 7
perceelen, 20 H.A. Te bevragen by
J. P. DE GRIJP, Papendrecht.
Telbfoon Gonda 223.
Wy malen zuiver.
OPGERICHT
Kantoor
Telefoon 6039.
y raaien zuiver.
Wy mengen niet.
ONTVANGEN eene nieuwe sorteering Lampions, honderden soorten
Guirlandes, Wapens, Kronen, Vuurwerk enz. enz.
Vraagt monsters en prijsopgave,
feest- en Buurtcoramissies extra korting.
G. VAN ZUIJLEN A Co., Groenendaal 13, Gonda.
Het van ouds en alom bekende goedkoopste adres voor Feest- en
Brnilofts-artikelen.
