DE PERIODE 1540-1546
8
Om bewijs te vinden voor het feit dat Schoonhoven na de afstand van het zuivelmarktrecht
in 1540 toch weer een jaarmarkt organiseerde, werd in 1541 wederom door de burgemees
ters van Gouda een Goudse notaris de Krimpenerwaard ingestuurd. Die trok van kerkdeuren
en herbergen aanplakbiljetten af waarop de oproep tot de jaarmarkt stond. Twee van deze
gedrukte pamfletten, die in Stolwijk en Bergambacht werden aangetroffen, zijn bewaard (zie
de afbeeldingen op pag. 9). In het bewaard gebleven verslag van zijn tocht zegt de notaris, in
gezelschap van twee poorters van Gouda als getuigen, voorts, dat zij buiten de Vrouwenpoort
van Schoonhoven kazen geladen zagen worden in een schip. Op deze poort en de Kruispoort
werden ook aankondigingen van de jaarmarkt aangetroffen, in Polsbroek werd een biljet ge
zien op de kerkdeur en op de herberg ten noorden van de kerk, ook te Vlist op een huis en
op nog andere plaatsen, die hij om kortheidswille verder niet noemt.43 Ook in 1544 hield
Schoonhoven weer een jaarmarkt. Het liet de markt dit jaar zelfs in een Delftse almanak op
nemen. In een verklaring voor een notaris van Gouda zeggen de poorters Goossen en Gherit
Cornelisz, broers, die op verzoek van Gouda dat jaar te Schoonhoven gingen kijken, daar vele
wagens gezien te hebben, met kazen geladen “in maniere van een jaerücxe suyvelmarckt
ofte kaesmerckt", enige bemand door vreemde lieden “(zoe ons dochte aen hoeriuyder
spraecke)". ook buiten de stad, op het "hooft" aan de Lek en bij de eerste molen op de Lek
dijk, zagen zij wagens met kazen, die daar in schepen werden geladen.44 Blijkens de stads
rekening van 1544 werd ook een Goudse bode gezonden naar diverse dorpen, om te zien, of
die van Schoonhoven brieven op de kerken hadden laten plakken van haar markten45
fluweel.40 Het volgende jaar, in 1538, getuigen drie personen uit Den Bosch voor burgemees
ters en schepenen van Gouda, dat zij brieven van de Schoonhovense markt aan de poorten
en kerkdeuren in Den Bosch hebben gezien. Op 5 en 6 juli zijn zij op de zuivelmarkt daar ge
weest, waar zij ook lakenkramen zagen. Nadat zij hun geld besteed hadden werden zij ver
volgens door de stad in de “harddenbol" (alweer deze herberg)41 op wijn onthaald, wat vol
gens hen in geen andere stad gedaan werd. Ook enige poorters uit Dordrecht zijn door
“geprente" brieven op de zuivelmarkt in Schoonhoven geattendeerd, zij hebben zelf laken en
andere goederen te Schoonhoven verkocht.42 Uit de verklaringen wordt terloops duidelijk,
dat ook de lakenhandel een belangrijk onderdeel vormde van de jaarmarkten te
Schoonhoven.
41 Deze herberg lijkt in een weinig gunstige relatie tot de Grote Raad te staan; op 22 oktober 1534 werden de dijkgraaf en
hoogheemraden van de Krimpenerwaard er gegijzeld i.v.m. een ander proces dat voor dit gerechtscollege diende (A.H.
Huussen jr, Inventaris en beschrijving van de Noord-Nederlandse Processtukken behorende tot het fonds Eerste Aanleg,
berustende in het archief van de Grote Raad van Mechelen dl.II (Amsterdam 1970) nr. 363'")
43 De beide aanplakbiljetten, die qua inhoud gelijk zijn, maar typografisch verschillen, zijn met een zeer summiere toelich
ting reeds gepubliceerd door J. Geselschap, 'Aanplakbiljetten uit 1541', Zuid-Holland 11 (1965) p. 18-9. De biljetten zijn te
vinden in het dossier OAG inv.nr. 2349 en meten ca 20x30 cm. De verklaring van de notaris dd. 1541 4 juli los op perkament
42 Verklaring op perkamenten charters in lias met papier in dossier OAG inv.nr. 2349 dd. 1538 24 sep. en 1538 26 (on
leesbaar)
45 OAG inv.nr. 1201: stadsrekening 1544 f 19
40 OAG inv.nr. 2349 charter dd. 1537 5 juli
44 OAG inv.nr. 2349 charter dd. 1544 4 juli