48
Maar aan alles komt een einde tenslotte, ook aan zóó'n nacht en des morgens zeer
vroeg, terwijl het in de natuur nog donker was, bracht men ons naar de bureaux, waar een
verklaring geteekend moest worden, bevattende het met de dood bedreigde verbod, ooit
iets mede te deelen over de behandeling of het wedervaren in het pas verlaten
concentratiekamp.
Het transport
In een dichte overvalwagen werd naar het station Weimar gereden. Hier voor het eerst en
daarna in de volgende weken, zagen wij wat zich afspeelde op de uiteinden van de perrons
der spoorwegen in het nazi-rijk. Daar stonden groote scharen op transport gestelden;
Duitschers, Polen, Franschen, Nederlanders, zoowel mannen als vrouwen. Deze menschen
werden van plaats tot plaats per trein naar de verschillende bestemmingen vervoerd. Kort
geleden opgepakte communisten waren op weg naar het een of ander concentratiekamp.
Fransche krijgsgevangenen, die zich op de stations waar zij werkten aan kleine diefstallen,
van sigaretten etc., hadden schuldig gemaakt, gingen naar een gevangenis. Anderen voor de
berechting van een overtreding naar een krijgsgerecht. Degenen die hun vonnis te pakken
hadden, naar een strafgevangenis. Gestraften die hun vrijheid kochten door dienst bij de
Kriegsmarine, waren op weg naar Kiel. Lieden die reeds in een concentratiekamp zaten,
gingen naar een dito in een andere streek. Kortom, deze transporten werden grondig
georganiseerd, stonden onder bevel van speciale officieren, die zorgden dat elk te zijner tijd
in de juiste trein de plaats van bestemming bereikte.
De gevangenen werden in speciale wagens geladen. Zoo'n wagon had een vaste
bewaker, die de papieren ontving van ieder die hem werd afgeleverd. Hij zorgde op z'n beurt,
dat elke gevangene op het juiste station werd uitgeladen voor verder transport. Zoo'n wagon
had, links en rechts van den doorgang, in het midden een rij cellen. De bewaker had een
vertrek bij den eenigen uitgang. Kookte zijn middagpotje op een gewone kachel, wat dus
nogal primitief was. Eén der gevangenen werd als ganglooper aangewezen en zijn taak was
de celdeuren te openen en te sluiten, voor degenen die op beurt naar het toilet moesten.
Vrouwen en meisjes zaten in afzonderlijke cellen. Echter verbaasde ik mij over de echt-
Duitsche geest, die er onder de op transport gestelden heerschte. Het scheen wel een
vacantiereis te zijn. De jonge meisjes en vrouwen - de mentaliteit van deze dames zal wel
niet best geweest zijn - hielden foto's en briefjes voor de celdeurraampjes en de jongere
mannelijke bevolking welke passeerde, flirtte dan op deze wijze met de andere sexe.
De Duitsche slavengeest verloochent zich zelfs in gevangenschap niet. Ook later heb ik
daarvan meerdere staaltjes gezien. Geheel anders zijn de gewaarwordingen [van]
gevangenen van andere nationaliteiten. Als Hollander is men, tijdens de duur van het
wekenlange transport, verre van gerust. De treincellen zijn steeds overbevolkt, zoodat men
zich met een staanplaats tevreden moet stellen.
Er wordt voornamelijk in den vroege morgen en in de late namiddag gereden. Voor
de rest van den dag worden de wagons op dood spoor gereden en is afwachten de
boodschap. Zonder waschgelegenheid, zonder zeep, handdoek of zakdoek krijgt men een
gevoel en uitzicht als een vuile bedelaar. Is men 's avonds eindelijk op het eindpunt van een
route aangekomen, dan staat een sectie politie -met de ouderwetsche sjako op het hoofd
gereed voor ontvangst. Op de verduisterde perrons moeten de gevangenen "inhaken", d.w.z.
op rijen van vijf gearmd zich begeven naar tunnels of afzonderlijke vertrekken, vanwaar [ze]
in inmiddels gerequireerde gevangenisauto's ingeladen, in snel tempo naar de nieuwe
verblijfplaats gereden worden.
