71
Toen hun vader overleed, waren de beide zonen Cornells (vernoemd naar
grootvader van vaders zijde, geboren ca. 1565) en Frederick (vernoemd naar grootvader
van moeders zijde, geboren ca. 1570) respectievelijk omstreeks vijftien en tien jaar oud.2’
Als zonen van een vermogend en invloedrijk poorter van Gouda moeten zij een gedegen
schoolopleiding hebben ontvangen bij rector Petrus Traudenius, de eerste van een
vermaard geslacht van rectoren aan de Goudse Latijnse school, in het voormalige Cel-
lebroedersklooster aan de Groeneweg.24
Zo brachten de beide broeders, Comelis en Frederick, hun jeugd door in een
turbulente periode van de Goudse geschiedenis. De Spanjaarden belegerden en
bedreigden de Hollandse steden. In 1574 moesten ten behoeve van het ontzet van Leiden
de dijken rond Gouda worden doorgestoken. In juli en augustus van het volgende jaar ont
kwam Gouda ternauwernood aan het lot van Oudewater, dat onder de Spaanse veldheer
Hierges werd uitgemoord en platgebrand. Deze constante oorlogsdreiging, gepaard gaand
met de soms totale ontreddering van de Goudse economie, vormt het decor voor de jeugd
van deze brouwerszonen. Het was de tijd waarin de Noordelijke Nederlanden zich
moeizaam ontworstelden aan de Spaanse heerschappij. Was de toestand in de jaren ze
ventig in dit opzicht nog zeer precair, tien jaar later begon de jonge Republiek duidelijke
successen te boeken in de strijd tegen het machtige Spanje. Na de val van Antwerpen in
1585 ontwikkelde Amsterdam zich snel tot het handelscentrum van West-Europa.
Rcinicr Pauw, verwant aan de gebroeders De Houtman van moeders zijde en van
oorsprong eveneens afkomstig uit Gouda, was één van de oprichters en later president
zowel van dc Compagnie van Verre als de daaruit ontstane Verenigde Oost-Indische
Compagnie.25 Hij zal zijn beide neven hebben aangespoord het economisch zo in de knel
geraakte Gouda te verruilen voor dc handelsmetropool in opkomst, Amsterdam. Zo
hebben Comelis en Frederick de Houtman hun vaderstad aan het eind van hun jeugd
verlaten om pioniers te worden van de vaart en - ten koste van Spanje en Portugal - dc
handel op Oost-Indië.
^Schouten, op.cit. (n.6), pp. 108-109. Zie ook J.C. Mollema, De eerste Schipvaart der Hollanders
naar Oost-Indië. 's-Gravenhage 1935, p.46. Mollema vergist zich in de voornaam van Traudenius,
die hij "Paulus" noemt en beweert dat aan de opvoeding van Frederick meer zorg is besteed dan
aan die van zijn broer Comclis, echter zonder aan te geven op welke bronnen dit is gebaseerd.
23De exacte geboortedata zijn niet bekend. De Doop-, Trouw- en Begraafboeken van de St. Jan
beginnen bij 1574. Omdat hun exacte sterfdata en de daarbij behorende leeftijden (in jaren) wel
bekend zijn, kunnen hun geboortejaren globaal worden bepaald.
25Mollema, op.cit. (n.24), pp.20-23.