HET ANCIEN RÉGIME
Burgemeesters en hun verkiezing
Buiten het kader van het onderwerp valt het wapen van Gouda aan de voor-
en achterkant van de Waag, dat in de 17e eeuw nog niet was uitgerust met de wapen
spreuk “Per aspera ad astra”.3
In de 15e eeuw, ten tijde van de landsheren uit het huis van Bourgondië, had Gouda
twee burgemeesters.4 In 1477 werd dit aantal verdubbeld en Gouda kreeg toen
evenveel burgemeesters als Haarlem, Delft, Leiden en Amsterdam. Gouda dankte dit
aan een privilege van Maria van Bourgondië, waarin tevens werd bepaald dat een
college van veertig Goudse notabelen dubbeltallen voor de benoemingen van burge
meesters en schepenen mocht voordragen. Het voorrecht van het aanwijzen van dub
beltallen was al eerder door Filips de Goede aan de stad geschonken, maar door Ka
rei de Stoute weer ingetrokken. Maria van Bourgondië - enig kind en opvolger van
Karei - zag zich bij de aanvang van haar regering voor veel problemen gesteld. Zij
kon het zich daarom niet veroorloven alles bij het oude te laten en stemde ermee in
dat de leden van de Veertigraad jaarlijks weer een lijst van kandidaten zouden op
stellen.5 De Veertigraad moest 22 kandidaten nomineren, waaruit de Raad van Hol
land de vier burgemeesters en de zeven schepenen kon kiezen. De Raad van Holland
vormde het dagelijks bestuur van het gewest, dat bestond uit de stadhouder en een
aantal raadsheren. Elk jaar op Heilige Dertienavond (5 januari) stelde de Raad van
Holland de nieuwe burgemeesters en de schepenen aan.6 De Veertigraad was
oorspronkelijk uitsluitend een college van kiesmannen. Het vulde zichzelf aan door
coöptatie en de leden ervan mochten niet deelnemen aan de vergaderingen van de
vroedschap. In de praktijke waren evenwel heel wat notabelen lid van beide colleges.
86
3 J. Smink, Versteende historie. Beeldhouwwerk aan de Waag, afl.2, in: Goudse Post, 29 januari
1997
4 Een beknopt overzicht van de geschiedenis van het ambt van Burgemeester van Gouda schreef
J.E.J. Geselschap, als inleiding bij de portretten van Goudse burgemeesters in: Twaalfde verzame
ling bijdragen van de oudheidkundige kring Die Goude (1963), pp.7 ff.
5 Het privilege van Maria van Bourgondië d.d. 23 maart 1477 werd op 10 november 1481 herbeves
tigd. Voor de tekst ervan wordt verwezen naar G.J.J. Pot, Het Goudsche charter “van de veertich”
van 10 november 1481, in: Vierde verzameling bijdragen van de oudheidkundige kring Die Goude
(1943), pp. 120 ff
6 M.J. van Gent, Rumoer in de rekeningen. Hoeken en Kabeljauwen in de stadsrekeningen van
Gouda 1467-1482 in: Tidinge van Die Goude (1998-1) pp.5 f
