Uit de regionaal-historische bibliotheek
De restauratie van de Atlas van Mercator
18
Jan Willem Klein
1 Het volgende is gebaseerd op C. Koeman (ed.), Atlantes Neerlandici, dl. II, p. 281-283, en
op www.cultuurwijzer.nl.
Het Streekarchief Midden-Hoiiand te Gouda bezit een rijke regionaal-historische bi
bliotheek. De bibliotheek is een bron van kennis, niet alleen voor de regionale ge
schiedenis. De opzet is veei ruimer: er is ook veei aandacht voor de nationale en
internationale geschiedenis, voor zover die belangrijk is voor de regio. Ook zijn er
veei genealogische bronnen en tijdschriften. Voor elk soort historisch onderzoek is
de regionaal-historische bibliotheek dus onontbeerlijk. In deze rubriek wil ik af en
toe aandacht schenken aan (de inhoud van) de bibliotheek.
Gerard Mercator1
Gerardus Mercator (de verlatiniseerde vorm van Gerard Kremer) werd in 1512 in het
Vlaamse plaatsje Rupelmonde geboren. Op achttienjarige leeftijd ging hij naar Leu
ven om filosofie en mathematica te studeren. Na een kortstondig verblijf in Antwer
pen keerde hij ca. 1535 naar Leuven terug. Daar legde hij zich toe op het maken
van kaarten en globes en vervaardigde hij in opdracht van Keizer Karel V ook astro
nomische instrumenten. In 1552 vertrok hij naar Duisburg, waar hij zijn cartogra
fisch werk voortzette. In 1560 trad hij in dienst van hertog Wilhelm von Jülich-
Cleve-Berger. In zijn Duisburgse periode ontwikkelde hij een beroemde wereldkaart
voor de zeevaart, op basis van de projectiemethode die zijn naam draagt. Het bij
zondere aan deze 'mercatorprojectie' was, dat voor het eerst een vaste koers als
een rechte lijn op de kaart kon worden getekend; dat was vóór die tijd onmogelijk.
Een vaste koers volgt in alle andere projectiemethoden namelijk een kromme lijn,
wat het voor met name schepen erg lastig maakt om deze nauwkeurig op een globe
of kaart uit te zetten. De mercatorprojectie is dan ook van onschatbare waarde voor
de scheepvaart gebleken, reden waarom deze projectiemethode nog steeds ge
bruikt wordt voor navigatiekaarten.
I fabricati figura. - editio quarta. - Amsterdam, sumptibus et typis aeneis
3„„„_: |31X. (7), 353, (13) (1:3 31 „.1
I Handgeschreven aantekening op het eerste blad, waaruit blijkt dat dit
I boek aan de librije geschonken is door Hadrianus Cooi, Herboidus Thom-
i bergius en Wilhelmus Traudenius op 11 februari 1612; met indices.
(Librijecollectie 2211 E 1)
r-
I Gerard Mercator i
I Atlas sive Cosmographicae meditationes de fabrica mundi et
I Judoci Hondij, 1612.- (7), 360, (18) fol.; lil. (149 kaarten); 51 cm