52
Kopiist B daarentegen bleef onbekend. Ik heb in het verleden wel wat gespeculeerd
over wie kopiist B van het bovengenoemde clustertje handschriften geweest kan
zijn. Gezien de late datering ervan (rond 1590) is de keus betrekkelijk klein. Het kan
dan in ieder geval niet Allardus van Amsterdam geweest zijn, zoals Reedijk gesug
gereerd heeft, want die overleed al in 1544.17 Het moet een monnik van Stein ge
weest zijn.
Vanaf 1572 was de Goudse magistraat protestant. De omstandigheden in Gouda
waren in de tijd dat de kloosterling deze teksten opschreef op religieus terrein be
hoorlijk instabiel. De Goudse magistraat probeerde nog enigszins ruimdenkend te
zijn. Het felle anti-katholicisme kwam pas later, na de wetsverzetting van 1618-
1619. Maar de katholieke geestelijkheid was in feite wel onder curatele gesteld en
monddood gemaakt. Als katholiek had je in die tijd geen vrolijk leven. Velen waren
gevlucht en de weinigen die gebleven waren, leidden een verborgen bestaan.
Kopiist A is inmiddels bekend. De identiteit van deze man, waarvan Allen hoopte dat
die de waarde van de handschriftjes zou verhogen, is de verder totaal onbekende
Henricus Jacobi Leidensis. Hij heeft namelijk nog een handschriftje geschreven met
een bloemlezing uit theologische teksten van diverse (niet-humanistische) auteurs.14
Dit handschrift heeft een colofon waarin staat dat het in 1503 geschreven is 'per
fratrem Henricum Jacobi Leydensem, conventua/em monastery steynensis'. Het eni
ge wat we verder van hem weten, is zijn overlijdensdatum van 1 maart 1525, om
dat die vermeld staat in het necrologium van Stein.15 Dit brengt ons op een datering
'eerste kwart 16de eeuw' van de oude gedeelten van de Erasmianahandschriften
(geschreven door kopiist A). Watermerkonderzoek wijst op een preciezere datering
van ca 1520-1524.15
12 Jan Willem Klein en Rijcklof Hofman, 'De notitie over Erasmus', in: Tidinge van Die Goude
24 (2006), p. 161-166
13 Gouda, SAMH, Variacollectie, inv.nr. 6330: preek voor de zesde zondag na Pasen, over
1 Petrus 4
14 Hamburg, Staats- und Universtitatsbibliothek, Th. 2173
15 Gouda, SAMH, Librijecollectie 2316 F 1
16 Zie J.W. Klein, 'Once more the manuscripts of Stein monastery and the copyists of the
Erasmiana manuscripts', in: Quaerendo24 (1994), p. 39-46
17 C. Reedijk, The Poems of Desiderius Erasmus, Den Haag 1956, p. 134
Hierin staat, achter de biografie van Erasmus die uit Loos getrokken is, de beruchte
notitie over de geboorteplaats van de humanist. Deze notitie is er door kopiist B aan
toegevoegd en komt geheel voor zijn rekening. Ze komt erop neer dat kopiist B van
oudere medebroeders heeft gehoord dat Reynier Snoy beweerde dat Erasmus ge
zegd zou hebben dat hij veel liever in Gouda geboren zou zijn.12
Ten slotte heeft kopiist B nog de tekst van een Latijnse preek opgeschreven.13
Waarschijnlijk heeft hij die preek ook ooit zelf gehouden.
Aangezien de drukken waaruit kopiist B de teksten heeft overgeschreven, dateren
uit de jaren 80 van de 16de eeuw, moet hij na die tijd werkzaam zijn geweest, dus
rond 1590.
