TDMA
LIMA
Tekst en
berg
foto’s:
Bert
Wouden-
Tweede serie dagboekaantekeningen van een indrukwekkend bezoek
LR Ff
tgsan»ra»igs frriw
sbciebs»
WADDINXVEEN
WADDINXVEEN
Itigl
TDMA
HUMAia
Woensdag 17 april
Dinsdag 16 april
4
4
A
WEEKBLAD VOOR WADDINXVEEN - WOENSDAG 15 MEI 1985
Namens het gemeentebestuur bood wethouder Lous Oosterbroek, zoals
vorige week werd bericht, een grote luchtfoto van Waddinxveen aan, die la
ter een mooie plaats in het kantoor zou krijgen. Voor CIDlAG-directeur
Oscar Balbuene had ze nog een zilveren penning meegenomen, die herin
nerde aan het 50-jarig bestaan van de spoorlijn Gouda-Alphen aan den Rijn.
laag loon. Ziek wor-
igeval krijgen is ge-
:bben. Uitkeringen
Rondwandelen in de confectiefabriek Emicsa. Hier in de fabriek zien we
wethouder Lous Oosterbroek en Witte de Vos.
Eén van de bedrijven die door de leden van de Kerngroep Ontwikkelings
samenwerking Waddinxveen werd bezocht was de farmaceutische fabriek
Lafama S.A. Dit bedrijf moest gedwongen door de vorige eigenaar van de
fabriek uit Lima verhuizen naar een nieuw onderkomen aan de rand van de
stad. Uit solidariteit hielpen wethouder Lous Oosterbroek, Louise Perbal en
Corrie Smallegange een beetje mee met de verhuizing.
Op bezoek bij de loco-burgemeester van groot-Lima, Henry Pease
Garcia. Hij zit in het midden rechts op de bank naast NOVIB-medewerker
Pierre Hupperts. Links op de foto wethouder Lous Oosterbroek en rechts
CIDIAG-directeur Oscar Balbuena. Op de voorgrond leden van de Kern
groep Ontwikkelingssamenwerking Waddinxveen.
j
Een ander bedrijf dat de Waddinxveners bezochten was de fabriek van sta
len school- en kantoormeubelen Contex. Witte de Vos filmt de werkzaamhe
den daar terwijl Alie Littooy, wethouder Lous Oosterbroek en Louise Per
bal geïnteresseerd toekijken.
De Waddinxveners luisteren aandachtig naar de arbeiders die de glasfabriek La Union in Lima anderhalve
maand bezet houden om er een arbeiderszelfbestuursbedrijf van te maken. Op de voorgrond Louise Perbal en links
op de bank van voor naar achteren Corrie Smallegange, Witte de Vos, wethouder Lous Oosterbroek en Alie
Littooy.
LIMA/WADD1NXVEEN - Niet werken in de Peruaanse
hoofdstad Lima betekent keihard geen eten op tafel. Vandaar
dat een 30-tal bedrijven met arbeiderszelfbestuur - allemaal
’’starters” zouden we hier zeggen - buiten het overheidsappa
raat om en met Nederlandse en Waddinxveense steun dage
lijks in de weer zijn aan 2.000 mensen werk te blijven bieden.
Van hun zeer veel vergende strijd om het hoofd boven water
te houden hebben de vijf Waddinxveners, die ruim twee we
ken in Lima op bezoek zijn geweest, van heel nabij kennis ge
nomen.
Alie Littooy, Louise Perbal,
Corrie Smallegange, Witte de
Vos en wethouder Lous Ooster-
broek-Waagmeester hebben tij
dens hun bezoek twee dagen
rond gekeken in vijf bedrijven.
Er wordt daar nog gwerkt zoals
tientallen jaren geleden in ons
land. Mensen zijn hier in de
weer voor hun dagelijks brood
zonder zekerheden, geen rech
ten en een I
den of een on;
woon pech hel
zijn er niet.
11
IM
l&V
f/ai
'/fli
f
i
-
I fïïsFReo
J f aDttlHlSTttHO» po
Etfgg*?_Ia
F
Waddinxveners temidden van zeer
Deze vijfde dag in Lima staat verder
in het teken van het bezoek aan een
tweede glasfabriek. Dit is Crystal Mu
rano, een bedrijf met arbeiderszelf-
bestuur waar 240 mensen werken.
Zes jaar geleden werd deze glasfa
briek door de familie waarvan het
was in de steek gelaten. Een staking
deed het bedrijf in handen van de
werknemers komen.
En dat is natuurlijk heel frustrerend
voor de mensen in deze fabriek, waar
Witte de Vos spontaan een lichte
broek kreeg aangemeten, die het lid
van de Kerngroep Ontwikkelingssa
menwerking Waddinxveen gedurende
zijn verblijf in Lima meermalen zou
dragen.
Tot nu toe hebben de Waddinxveners
het programma afgewerkt zoals hun
Limeense gastheren dat in overleg
met hen hadden vastgesteld. Vandaag
komt daar echter verandering in,
omdat de groep beslist twee dingen
wil doen: het bezoeken van een door
de arbeiders bezette fabriek en een
gesprek met het gemeentebestuur van
groot-Lima.
Het bezoek aan de glasfabriek La
Union draait, aan het einde van de
dag, voor de Waddinxveners uit op
een regelrechte steunverlening aan de
Loco-burgemeester Henry Pease Gar
cia merkt dat de Waddinxveners zeer
geïnteresseerd zijn. Hij nodigt ze dan
ook in zijn werkkamer spontaan uit
Vandaag in het Weekblad voor Wad
dinxveen de tweede serie dagboek
aantekeningen die gemaakt zijn van
het bezoek dat de leden van de tien
jarige kerngroep Ontwikkelingssa
menwerking Waddinxveen brachten
aan het vanuit dit Gouwedoip mo
reel en financieel gesteunde Limeen
se ontwikkelingsproject. Volgende
week het verslag van het zeer bijzon
dere bezoek aan de grote sloppenwijk
Villa el Salvador, waar 183.000 men
sen wonen, en een drietal scholen in
de 40 kilometer buiten de Peruaanse
hoofdstad gelegen Valle del Chillón.
Wat verder blijft in 'Lima is de ver
keerschaos, mede door voortdurende
claxonerende auto’s, taxi’s en bussen.
Om even bij dat verkeer te blijven.
De Peruaanse hoofdstad heeft slechts
een infrastructuur die geschikt is
voor twee miljoen mensen. Maar in
de stad wonen er al zes miljoen. Li-
De Waddinxveners Alie Littooy,
Louise Perbal, Corrie Smallegange,
Witte de Vos en wethouder Lous
Oosterbroek bezoeken vandaag en
morgen in Lima vier bedrijven met
arbeiderszelfbestuur en één bezet be
drijf, waarvan de werknemers een ei
gen bedrijf willen maken. Het zijn
deze bedrijven die vanuit Waddinx
veen moreel en financieel worden ge
steund.
Rondkijken in deze fabrieken - waar
iedereen klaarstaat om informatie te
geven - betekent voor de groep het
zetten van veel stappen terug in de
tijd. Zoals daar moet worden gewerkt
komt in Nederland niet meer voor.
De arbeidsomstandigheden zijn pri
mitief. Beschutting tegen de zon en
het wat minder warmere weer in de
winterperiode is er lang niet altijd bij.
De machines waarmee moet worden
gewerkt zijn vaak vele tientallen jaren
oud. Goede sanitaire voorzieningen
ontbreken voor de medewerkers.
Ook het werken in deze bedrijven is
zeker niet zonder gevaren. Veilig
heidsvoorschriften ter voorkoming
van ongevallen worden niet toege
past. Wie wat overkomt heeft pech
gehad. Bij ziekte of ongeval is er geen
uitkering. Wie geld wil hebben om te
leven móet werken. Risico’s horen
daar bij.
strijd van de hier werkende 180 men
sen. Deze houden hun bedrijf al an
derhalve maand bezet, omdat de ei
genaars er om ondoorgrondelijke re
denen van af willen. En dat terwijl
La Union goed draait en er sprake is
van een betrekkelijk eigentijds ma
chinepark voor het maken van aller
lei glaswerk.
De werknemers, die niemand op het
fabrieksterrein toelaten om te voor
komen dat er machines worden weg
gehaald, zijn vast van plan er een be
drijf met arbeiderszelfbestuur van te
maken. Hiervoor zijn al contacten ge
legd met de vakbondsorganisatie
CEAT en de ontwikkelingsorganisatie
CIDIAG.
Maar de praktijk leert dat er dan nog
heel wat juridische, organisatorische
en financiële hindernissen genomen
zullen moeten worden. Een dergelij
ke arbeidersstrijd wil namelijk nog
wel eens jaren duren. In die tijd ont
vangen de mensen geen enkele sol.
Op dit moment kan er ook niets wor
den geproduceerd, omdat electrici-
teit en olie voor de glasovens ontbre
ken.
Terwijl werknemers van La Union in
een deel van de fabriek bezig zijn met
het maken van soep geven de leden
van de Kerngroep Ontwikkelingssa
menwerking Waddinxveen spontaan
geld als een bijdrage om hun veel ver
gende strijd te kunnen volhouden.
De echt helemaal niets bezittende
mensen stellen deze solidariteit erg
op prijs. Ze reageren met applaus en
roepen leuzen. Dit onverwachte hart
onder de riem uit het verre Neder-
de dag voor het vertrek uit Lima - dat
is dus vrijdag 26 april - onder bege
leiding van de verantwoordelijke wet
houder een bezoek te brengen aan
het melkproject. Het gezelschap
neemt deze uitnodiging graag aan.
Wethouder Lous Oosterbroek be
dankt na de levendige en nuttige
gedachtenwisseling van een uur voor
de ontvangst op het gemeentehuis
van groot-Lima - naar Nederlandse
begrippen het provinciehuis - en voor
de tijd die er voor is uitgetrokken om
de delegatie te woord te staan.
In het bedrijf wordt in een drie ploe
gendienst gewerkt. Er wordt onder
meer laboratoriumglas gemaakt voor
een in Peru gevestigd Nederlands be
drijf. Groot probleem is echter het
verouderde machinepark, zodat er
veel handwerk is. Van vernieuwing
is al een kwart eeuw geen sprake
meer geweest. Gelukkig is de vraag
naar glasprodukten groter dan de
produktie aankan. Om beter te kun
nen werken krijgen de op bezoek
zijnde Waddinxveners het verzoek te
proberen La Murano aan vuurvaste
stenen voor de ovens en een gene
rator te helpen. De groep zegt dat te
willen proberen.
De groep Waddinxveners hoort van
Lima’s tweede man dat het geslaagde
melkproject, waardoor de jeugd in
ieder geval één keer per dag goede
voeding krijgt, aanleiding is geweest
tot het in de praktijk brengen van al
lerlei andere sociale initiatieven.
In de sloppenwijken kwamen bijvoor
beeld posten voor goedkope medi
sche hulp, apotheken met betaalbare
geneesmiddelen, jeugdtandverzor-
ging, inentingsprogramma’s en de op
richting van volkseethuizen van de
grond. Dat zijn in feite “gaarkeu
kens” voor elk woonblok, die volwas
senen tegen een lage prijs in ieder ge
val helpen aan één goede maaltijd per
dag. Veel van die initiatieven werden
werkelijkheid door de inzet en be
trokkenheid van 7.000 heel actieve
comité’s met zo’n 80.000 vrouwen.
Zij vormen de ruggegraat van dit
hulpprogramma.
dank zij CEAT, CIDIAG, Fonrece -
welk fonds met goedkope leningen
betrokken is bij 12 van de 30 bedrij
ven - en de werknemers zelf natuur
lijk. “Want die hebben van allerlei
rechten afgezien en verdienen wei
nig”, vertelt Vilma Mazuelos, voor
zitster van de vakbond CEAT. Met
elkaar staan zij en haar collega’s dag
in dag uit klaar met steun en goede
raad en soms ook met geld om uit
hele moeilijke situaties te kunnen ko
men.
Nederlandse en óók Waddinxveense
steun is hierbij natuurlijk onmisbaar,
zo hebben Alie Littooy, Louise Per
bal, Corrie Smallegange, Witte de Vos
en wethouder Lous Oosterbroek
met eigen ogen kunnen zien. Het vijf
tal is daar in verreweg alle gevallen
ook overtuigd van geraakt.
Deze dinsdag worden drie bedrijven
bezocht. De eerste is de farmaceuti
sche fabriek Lafama met 76 mede
werkers. Eens had dit bedrijf een
goede naam en grote faam. Maar toen
de ene directeur kwam en de andere
ging verslechterde de positie van het
bedrijf. De werknemers namen daar
op met succes het heft in eigen hand.
De Waddinxveners bezoeken Lafama
op de dag van de verhuizing naar een
nieuwe werkplek buiten het centrum
van de stad. Op het moment dat de
groep er is verscheen een advocaat
om dit voor de zoveelste maal nog
maar eens schriftelijk te laten weten.
De farmaceutische fabriek - met nog
nooit vernieuwde machines - is door
de vorige eigenaar gedwongen de hui
dige fabriek te verlaten. In de andere
fabriek, waar ook wordt rondgeke
ken, moet nog veel werk worden ver
zet om de produktie weer op gang te
krijgen.
De werknemers zijn vast van plan
er daar weer een gezond bedrijf van
te maken. Alles wordt geprobeerd
om in concurrentie met wereldom
spannende bedrijven het “gat in de
markt” van de fabricage van goed
kope geneesmiddelen te vullen.
De produkten, waar de Waddinxve
ners een plastic zakje vol van mee
krijgen, zijn het waard. Wat bijvoor
beeld te denken van een speciaal vel
letje kruidenpapier dat bij het in
brand steken ervan astmapatiënten
zou helpen, van met honing gemaak
te nachtcrème en van jodiumrijke
groenten.
Contex S.A., dat 40 soorten stalen
kantoor-, _en schoolmeubelen maakt,
is een ander zelfbestuursbedrijf waar
mee de Waddinxveense groep kennis
maakt. Er werken in dit vijf jaar ge
leden uit een faillissement ontstane
bedrijf 50 mensen. Het duurde twee
en een half jaar voordat er met ar
beiderszelfbestuur kon worden ge
start.
ma, waar overal éénrichtingsverkeer
is, heeft verkeerslichtinstallaties die
soms 60 jaar oud zijn. Een nieuwe,
met de Wereldbank gesloten, grote
lening is nu bedoeld om in de slop
penwijken wegen te kunnen aanleg
gen en om bestaande wegen te kun
nen repareren.
Lima’s tweede man brengt ook het
probleem van de tienduizenden
straatverkopers ter spraken. De ge
meente probeert daar wat aan te
doen door ze te concentreren in be
paalde buurten. Maar eenvoudig is
dat niet, omdat de arme straatver
kopers proberen nog iets te verdie
nen. Het is uitgesloten te denken dat
ze uit deze wereldstad - waar super
markten nagenoeg onbekend zijn -
te weren zouden zijn.
Inmiddels zijn er nieuwe produkten
in ontwikkeling en durft men - on
danks een beperkt machinepark - de
concurrentie aan. Omdat er gebrek is
aan staal wordt er vandaag in één der
afdelingen van de fabriek niet ge
werkt. Maar dat neemt niet weg dat
het vertrouwen in de toekomst hier
groot is.
Beduidend moeilijker is het gesteld
met het confectiebedrijf Emicsa S.A.
Er wordt daar heel hard gewerkt
door 12 vrouwen en 1 man aan een
weliswaar gevulde orderportefeuille,
maar aan het maken van Laredopan-
talons en andere kleding wordt wer
kelijk helemaal niets verdiend.
Tegenover de Waddinxveners spreekt
loco-burgemeester Henry Pease Gar
cia over het bijzonder succesvolle en
ambitieuze melkproject, dat nu een
jaar loopt. Dit project, door Neder
land en de EEG mogelijk gemaakt, is
een onderdeel van het op voedsel, ge
zondheid en onderwijs gerichte soci
ale programma van Lima’s eerste
marxistische burgemeester Alfonso
Barrantes Lingan om de levensom
standigheden van de bewoners in de
arme wijken te verbeteren. De man
is nog altijd bezeten van het idee dat
nu alle Limeense kinderen, waarvan
velen zwaar ondervoed zijn, één glas
melk per dag krijgen.
Het Vaso de leche (glas melk)-project
betekent op dit moment dat elke dag
tijdens schooltijd 800.000 kinderen
een glas warme melk met havermout
krijgen. Op de dagen dat er geen
school is zijn dat er 1,1 miljoen, zo
dat het doel om in ieder geval één
miljoen meisjes en jongens te berei
ken is gehaald. “ICumplimos! Un
millon de vasos de leche”, roepen in
Lima rood-zwarte affiches iedereen
dan ook toe.
Ze is blij de nodige achtergronden ge
hoord te hebben over de immens gro
te problemen van Lima. Het verblijf
in deze stad zegt ze boeiend en leer
zaam te vinden. Bij wijze van herin
nering biedt ze de loco-burgemeester
een zilveren penning van Waddinx
veen aan, die in 1983 was geslagen
ter gelegenheid van het 750-jarig be
staan van het Gouwedorp. Deze be
looft de penning aan de burgemeester
te zullen geven.
Henry Pease Garcia zegt het zeer op
prijs te stellen dat in Nederland ook
delen van de bevolking, zoals in
Waddinxveen, uit solidariteit probe
ren concrete ontwikkelingssteun te
geven. “Wij zijn erg gelukkig met uw
bezoek”, geeft hij tegenover de Wad
dinxveners nog als zijn mening. Het
onderhoud vond iedereen de moeite
waard. De in ons land traditioneel bij
zo’n gelegenheid geschonken koffie
ontbrak.
land maakt de emoties los. Niet al
leen onder de bezetters, maar ook
onder hun vrouwen die inmiddels
hun mannen wat gezelschap zijn ko
men houden.
Alie Littooy, Louise Perbal, Corrie
Smallegange, Witte de Vos en wet
houder Lous Oosterbroek laten zich
in de glasfabriek uitgebreid voorlich
ten over de ontstane problemen en
bekijken lange tijd het nu stilliggende
en daardoor troosteloos uitziende be
drijf.
strijdlustige arbeiders in Lima
De Waddinxveners kost het geen en
kele moeite zich voor te stellen wat
er allemaal op het werk mis kan gaan.
Machines kennen geen extra bevei
ligingen. Electriciteitsdraden zijn
open en bloot aan de muren beves
tigd. Goed werkmateriaal ontbreekt.
Wat te denken van een fabriek waar
volop moet worden gelast, terwijl
er maar één lasbril is en één paar
handschoenen als bescherming tegen
de vonkenregen!
Maar er is nog meer. Goede sociale
voorzieningen zijn er niet in de fa
brieken. Ook niet in de bedrijven met
arbeiderszelfbestuur. Het kunnen
werken daar is het belangrijkste van
alles. De wil daartoe is heel groot.
zo groot dat in alle gevallen wordt
afgezien van rechten en zekerheden
welke de werknemers nog enigszins
zouden kunnen beschermen, terwijl
ook genoegen moet worden genomen
met een lager loon. In een samenle
ving waarin het leven dat je leidt valt
of staat met het hebben van werk is
het natuurlijk te begrijpen dat veel
dingen worden geslikt door de door
de omstandigheden dubbel gemoti
veerde werknemers.
Heel belangrijk daarbij is dat er de
vakbondsorganisatie CEAT is met
nu twee jaar lang als eigen financiële
motor het roterend fonds Fonrece en
op de achtergrond de door de
NOVIB gesteunde Peruaanse ontwik
kelingsorganisatie CIDIAG.
Deze helpen buiten het overheidsap
paraat om een 30-tal Limeense be
drijven met arbeiderszelfbestuur - die
destijds allemaal zonder enig kapitaal
zijn gestart waar dat maar kan. Op
sociaal-economisch, financieel en or
ganisatorisch gebied, maar ook als
het gaat om scholingsprogramma’s
voor de werknemers.
En dat functioneert al bijna tien jaar
lang naar behoren, zo heeft een vorig
jaar door twee onafhankelijke buiten
landse bedrijfsdeskundigen ingesteld
onderzoek uitgewezen. Een pluim
op de hoed dus van de vakbond
CEAT (Comité de Empresas Admini-
stradas por sus Trabajadores) en van
CIDIAG (Internationaal Centrum
voor Onderzoek en Documentatie
over Zelfbestuur).
Deze gewaardeerde organisaties vor
men tegelijkertijd de voorhoede én
de achterban in de gezamenlijke
strijd van de arbeiders op het behoud
van hun werk. Ze vormen in alle zelf
standigheid een eenheid met de in
totaal 2.000 bij de 30 zelfbestuurs-
bedrijven werkende mensen.
In de loop der jaren moesten uitein
delijk maar drie bedrijven de poorten
sluiten, waaronder de in Waddinx
veen bekende glasfabriek Vidrios Ve
nezia. Maar de rest bestaat nog altijd,
Witte de Vos spreekt op het fabrieks
terrein de arbeiders bewogen toe. Hij
zegt dat de Waddinxveners zich sterk
verbonden weten met deze voor het
behoud van hun werk strijdende
mensen. Het kerngroeplid hoopt van
harte dat de moed van de werkne
mers gauw beloond zal kunnen wor
den met de overwinning.
Met het achterlaten van kaarsen,
shag, molenlucifers en - voor de kin
deren van de arbeiders - marsepeinen
figuren wordt het onverwachte be
zoek, waartoe Louise Perbal het ini
tiatief nam omdat het bedrijf haar
zondag tijdens het rondrijden in Li
ma was opgevallen, afgesloten. Uit
gezwaaid door de mensen van La
Union vertrekken de Waddinxveners.
Eerder op de dag heeft het gezel
schap anderhalf uur vertoefd in het
indrukwekkende en vol met kunst
zittende gemeentehuis van groot-Li
ma. Het pand van de La Municipali-
dad de Lima Metropolitana ligt, even
als het presidentieel paleis en het pa
leis van de bisschop, aan de Plaza de
Armas. Dit Wapenplein is het mooi
ste van Lima. Het is begin dit jaar
nog helemaal opgeknapt omdat paus
Johannes Paulus II - aan wiens
bezoek in deze stad nog heel wat
versieringen en grote affiches herin
neren - langs kwam.
In het gemeentehuis spreekt men met
loco-burgemeester Henry Pease Gar
cia. Burgemeester Alfonso Barrantes
Lingan - die tevergeefs op het presi
dentschap heeft geaasd - bezoekt een
congres in Mexico. Zijn waarnemer,
een onafhankelijke linkse Peruaan,
begint direct al te zeggen dat het
werk van internationale particuliere
organisaties als de NOVIB samen met
de volksorganisaties in Lima door
gaans veel betere resultaten weten te
bereiken dan de eigen staatsinstel
lingen. Een opvatting die de Wad
dinxveners overigens tijdens hun be
zoek vaker zouden horen.
Verteld wordt dat de metropool Li
ma, bestaand uit 41 min of meer zelf
standige districten en groeiend naar
de 6 miljoen inwoners, met grote
problemen kampt. Er is geen werk en
geld om daar'wat aan te doen. Twee
miljoen mensen hebben geen water.
De gezondheid van vele mensen laat
te wensen over.
De dagelijkse voeding is te beperkt en
eenzijdig. Met van Nederlands geld
gekochte koelwagens wordt in ieder
geval geprobeerd verbeteringen aan te
brengen in het transport van levens
middelen.
■S :f
i
3
X..'
I -■ y