Jan Willem v.d. Hoek
zwom weer vooraan
Podo-orthesioloog Coen de Laat
Laatste molen
verdween in
1932 naar
Harderwijk
Speelgoed
voor Gouds
ziekenhuis
Zwemfestijn
De Geregtigheid
De Goede Hoop
Spiegel
Het Derde Fortuin
De Herderin
Afwijking
Aeolus
De Betere Hoop
Masters
De Bijenkorf
De Oranjeboom
Het Eerste Fortuin
De Drie Vinken
De Herder
De Eendracht
V.
fe-.ua
wfe'.-‘ï
w 'V
I
•A
Pagina 15
Weekblad voor Waddinxveen - Woensdag 28 augustus 1991
Genezing
via de voet
verbrand.
Vervolg van vorige
tekstpagina
Muller.
De blokken tufsteen werden met rijna
ken naar de molen vervoerd. Deze mo
len werkte met 15 stampers en maakte
de stenen tot kleine stukken en daarna
werden deze met kantstenen fijn gema
len. Als de stampers van De Oranje
boom aan het werk waren, trilde niet
alleen de molen zelf, maar ook de ge
hele omgeving. Tras werd vroeger veel
verwerkt bij de bouw, maar werd later
verdrongen door cement. Hierdoor en
door de opkomst van machines was de
tijd van de industriemolens voorbij. In
1916 werd De Oranjeboom afgebro
ken. De laatste windtrasmolen in ge
heel Rijnland verdween daarmee.
ria Jacoba de Lange. Zij overleed op 9
april 1858.
De papierfabricage van de gebroeders
W. en P. Blok gaf gunstige resultaten,
in tegenstelling tolt die van andere col-
lega-papiermakers in de jaren rond
1860. De gebroeders Blok hebben
langdurig van 1823 tot 1845 met hun va
der samengewerkt en daarna Willem
en Pieter junior samen tot 1868, in welk
jaar de firma Pieter Blok en Zonen
werd opgeheven.
De molen, vroeger genaamd De Her
derin, later Minerva werd met twee ar
beiderswoningen op 12 mei 1868 pu
bliek geveild. Koper werd de houthan
delaar Kors van der Torren Czn. vol
gens een mededeling van wethouder
J.G. Herfst is de molen in augustus
1882 afgebrand. Hij heeft dit zelf ge
zien.
De houtzaagmolen De Geregtigheid
stond aan het eind van de Zuidkade en
was in de tweede helft van de negen
tiende eeuw eigendom van J. van der
Torren. Toen de bovenbouw van de
molen in 1902 werd afgebroken, zei
men ”nu is de geregtigheid weg”. Later
was de houtzagerij van A. van Wessem
er gevestigd.
In de bocht die de Gouwe daar maakte,
was vroeger een ’’balkengat” ten be
hoeve van de zagerij. Dat was ook het
geval bij de houtzagerij Alblas. In 1943
werden op last van de Duitse bezetter
alle huizen en verdere gebouwen in die
bocht afgebroken om schootsveld te
krijgen; ook die van de houtzagerij
Nu volgen bijzonderheden over de mo
lens die aan of dichtbij de Noordkade
gestaan hebben.
WADDINXVEEN/GOUDA
Rotaract Waddinxveen, de jonge-
renserviceclub van Rotary, schenkt
de kinderafdeling van het St. Jozef
Ziekenhuis in Gouda nieuw speel
goed.
Het nieuwe speelgoed wordt van
avond - woensdag 28 augustus om
acht uur - door een delegatie van
Rotaract Waddinxveen op de kin
derafdeling van het ziekenhuis aan
geboden.
Rotaract Waddinxveen heeft met
het Rad van Avontuur tijdens de in
juli gehouden braderie in de Dorp
straat duizend gulden binnenge
haald.
De Laat wijst er nog op dat deze thera
peutische aanpassingen niet gezien mo
gen worden als een steunzool. Steunzo
len duwen de gewrichten in een andere
stand waardoor een andere houding
ontstaat. Of dit altijd de juiste is is nog
maar de vraag. Wie meer informatie
wil over podo-orthesiologie kan bellen
met Coen de Laat, tel. 01727-15693.
minder goede staat, want voornoemde
Spruijt liet de molen na de koop weer
’’recht zetten en in orde maken”. Ken
nelijk was De Bijenkorf in de loop der
jaren verzakt. In 1859 kwam de molen
in bezit van Willem Blok. Op 22 april
1890 werd de korenmolenaar Jan
Spruijtenburg Mzn. eigenaar. Deze
richtte de molen in tot graanmolen en
begon in 1893 daarmee te malen. Als
BOSKOOP - De Boskoopse fysiotherapeut Coen de Laat mag zich na een
studie van twee jaar podo-orthesioloog noemen. Podo-orthesiologie is
een houdingscorrigerende therapie door middel van inlegzolen.
WADDINXVEEN - De Boskoopse Gouwe-zwemmer Jan Willem van
der Hoek was weer vooraan te vinden bij het langebaanzwemmen in de
Sloterplas in Amsterdam en in de Biesbosch bij Hank.
De papiermolen De Goede Hoop werd
opgericht door Dirk Lambertsz. van
der Wolff in 1757. Hij was toen ook ei
genaar van de houtzaagmolen De Lief
de. De Goede Hoop stond achter de te
gelbakkerij van Alblas bij de Zuidka
de, dichtbij de vroegere fabriek van
Van Schaik en Berghuis (nu Baan’s
meubelen).
Deze papiermolen is eigendom ge
weest van diverse eigenaren, waarvan
de voornaamsten (na voornoemde Van
der Wolff) waren: Hendrik van Maa-
nen junior (ca. 1825) en W. Wemink
(van 1839 tot ca. 1870). Onder leiding
van papierfabrikant W. Wemink werk
ten in 1847 zelfs zeventien personen in
de molen.
De molen werd in 1874 publiek ver- korenmolen is De Bijenkorf in 1923
kocht nadat Wernink enkele jaren
daarvoor was overleden. Koper was
J.A. van derWerve. Vermoedelijk was
de molen voor die tijd reeds uitge
sloopt. In elk geval is er daarna nooit
meer papier gemaakt. Het perceel
werd later bij de dichtbij zijnde tegel
bakkerij van Gebroeders Alblas ge
trokken.
Bij het eerste bezoek wordt ook de be
handeling vastgesteld. Er kunnen ver
scheidene metingen worden verricht
Na het overlijden van Arie Slinger in
1750 werd de molen Het Derde Fortuin
gekocht door Leendert Thijszn. Mo
raal op 27 april 1756. Leendert was de
zwager van Liedeweij Slinger, een
dochter van Arie, die gehuwd was met
Comelis Thijszn. Moraal. In 1783 werd
hij opgevolgd door zijn zoon Thijs. In
1809 liet deze op zijn beurt de molen
weer na aan zijn zoon Leendert
Thijszn. Moraal.
Op 21 juli 1830 (zijn vrouw Martijntje
was overleden in 1827) verkocht hij de
molen aan Wouter van der Poel, die
kort daarna trouwde met de enige
dochter van Leendert Moraal, de in
1811 geboren Marrigje Moraal. In
1863, toen Wouter van der Poel en zijn
vrouw al overleden waren, respectieve
lijk in 1857 en 1862, werde de molen bij
de boedelscheiding eigendom van hun
oudste zoon Leendert van der Poel, die
reeds in het bedrijf van zijn vader ge
holpen had. Deze breidde de zaak uit
met een zakkenplakkerij, waarin acht
kinderen arbeid verrichtten.
In 1866 werd in opdracht van Leendert
van der Poel de papiermolen Het
Derde Fortuin in het openbaar ver
kocht. Koper werd Bastiaan Huurman,
metselaar te Waddinxveen. Dat bete
kende het einde van de oude molen en
van het bedrijf. De wieken hadden
honderdachten twintig jaar gedraaid!
Ook de papiermolen De Herderin (la
ter Minerva) stond bij de bermsloot in
de Voorofsche Polder, ten westen van
de trasmolen De Oranjeboom en ten
zuiden van de molen De Herder. Even
als deze laatstgenoemde molen, was
De Herderin een achtkante boven
kruier met stelling. De Herderin begon
als nieuwe molen te malen in 1739.
Het windrecht voor deze molen was in
1738 verleend aan Jan Pieterszn. Hove
nier en Jacob Dirkszn. Verruijt, toen
reeds papierfabrikanten met de molens
Klein Oost-Indië, De Betere Hoop, De
Eendracht en De Herder. De Herderin
was toen hun vijfde molen!
Maar in 1742 overleden zij beiden. De
weduwen verdeelden het bezit, waar
door de weduwe Hovenier De Herde
rin verkreeg. Tot 1764 stond de molen
op haar naam en tot en met 1784 op die
van haar erfgenamen.
In de Franse tijd was de molen eigen
dom van de weduwe van Jan Spille ju
nior en haar zon Jan Rudolf Spille, elk
voor de helft. Op 22 maart 1823 werd
de molen door Jan Spille junior, die
toen alleen eigenaar er van was, onder
hands verkocht aan Pieter Blok. Deze
heeft vermoedelijk de naam van de mo
len veranderd in Minerva. De beide
zoons Willem en Pieter Blok junior
herstelden de toen nogal vervallen mo
len en richtten het bedrijf in naar de ei
sen van de tijd.
Er werkten in 1847 ongeveer achttien
personeelsleden, onder wie vier vrou
wen, in het bedrijf van de papiermake
rij. Daarnaast ongeveer dertig kinde
ren, die belast waren mer de zakken
plakkerij. Deze kinderen varieerden in
leeftijd tussen acht en twaalf jaar. De
jonge Pieter Blok gaf die kinderen op
gezette tijden kosteloos les in lezen en
schrijven. Hij had meegevoel, wel een
uitzondering, ten opzichte van de kin
deren in de papiermakerijen van die
tijdPieter junior was gehuwd met Ma-
De therapie berust op het verschijnsel
dat elke standafwijking van de voeten
ook een standsverandering tot gevolg
heeft in de rest van het lichaam. Omge
keerd heeft elke houdingsafwijking een
verandering van de voetstand tot ge
volg. De Laat vertelt: ’’Iemand met een
likdoorn gaat automatisch zijn voet zo
neerzetten dat hij tijdens het bewegen
er de minste kast van heeft. Als dit lang
duurt dan kan dit klachten in de heupen
en rug veroorzaken. In de praktijk
blijkt dat mensen soms al binnenste
buiten zijn gekeerd terwijl de oorzaak
bij de voeten ligt. In dit geval is het na
tuurlijk van belang dat eerst de oorzaak
moet worden weggenomen door een
pedicure. Zodra het podo-orthesiolo-
gisch onderzoek start begin ik met een
inleidend gesprek met betrekking tot
de voorgeschiedenis van de klachten en
ook wanneer deze optreden.
Er volgen onderzoeken van nek, wer
velkolom, bekken, benen en voeten
waarbij onderlinge verschillen of asy-
metrieën van het lichaam nauwkeurig
worden bekeken. Ook wordt gekeken
naar de manier waarop men loopt en
staat. Door middel van dit onderzoek
kunnen wij vaststellen of er misschien
een onregelmatigheid bestaat in de ma
nier van lopen of staan. Een lichaam
kan optimaal functioneren wanneer de
voeten, knieën, heupen, wervelkolom,
nek en hoofd in harmonisch evenwicht
zijn en zich met minimum aan energie
gebruik kan voort bewegen”.
Aeolus, ook wel De Gele Molen ge
noemd, was een papiermolen die aan
het begin van de Noordkade in de
Voorofsche Polder heeft gestaan. Tus
sen de Alpherwetering en de Berm
sloot aan de brede sloot naar de plas De
Put werd deze molen in 1770 gebouwd.
De molen was eigendom van ”De So-
cieteijt van de nieuw op te regten pa
piermolen onder de directie van Hen
drik Spille”. De vader van Hendrik,
Jan Spille, was ook papierfabrikant en
baljuw van Huybertsgeregt.
Aan de overkant van de Alpherwete
ring stond voor de molen een rijtje van
acht arbeiderswoningen met de naam
in pannen op het dak gelegd: No.bis et
Posteris. Hendrik Spille heeft de na
men van de molen en de acht huizen
verzonnen want hij grasduinde wel
eens in de wereld van de schone lette
ren.
In 1788, in het jaar dat Hendrik ver
moedelijk overleed, werd zijn broer
Jan Spille junior opvolger in de onder
neming. Nadat deze in 1799 ook was
overleden, werd de molen met de acht
huisjes op 8 maart 1802 verkocht aan
Matthijs Spruijt en Pieter Verzijden.
Laatstgenoemde hebben dertig jaar
met de molen gewerkt.
Op 11 oktober 1833 werd de volgende
eigenaar Johannes Herfst Jzn. (een
zoon van Jan Herfst junior en Maria
van den Arend). In 1853 verkocht Jo
hannes Herfst de molen en de huizen
aan Adrianus van der Breggen te Wad
dinxveen en Willem van der Breggen te
Haarlem. Zij hebben de molen ge
sloopt in 1854; naar gezegd werd zou
deze elders in Nederland weer als ko
renmolen zijn opgebouwd, maar waar
is tot heden niet bekend.
De Betere Hoop, een papiermolen,
stond ten noorden van De Bijenkorf en
werd in de volksmond ook Dikke Bet
genoemd in verband met de fordse
romp van de molen. Hij dankte zijn
naam aan het feit dat hij enige malen
afbrandde en werd herbouwd. Dit ge
beurde in 1720 en 1741. In 1742 werd
op dezelfde plaats een nieuwe papier
molen gebouwd. Eigenaresse was toen
de weduwe van Jacob Dirkszn. Ver
ruijt. Deze was compagnon geweest
met Jan Pieterszn. Hovenier. Op het
hoogtepunt vari dit compagnonschap in
1739 bezaten zij gezamenlijk vijf pa
piermolens: De Eendracht, De Betere
Hoop, De Herder, De Herderin en
Klein Oost- Indie!
Na 1742 traden verschillende andere
papierfabrikanten op als eigenaar,
voornamelijk door erfopvolging. Maar
opnieuw trof de molen een ramp, voor
de derde keer: op 24 mei 1765 sloeg de
bliksem in, de molen verbrandde ge
heel. Alleen het woonhuis ten noorden
vand e molen bleef gespaard. In 1766
werd de molen voor de derde maal ge
bouwd.
Na weer vele jaren (meer dan een
eeuw) van eigenaar verwisseld te zijn,
werd in 1892 de toen oude papiermolen
door Jan Hendrik van der Torren ver
kocht aan Adrianus J.J. Vos te Gouda.
De nieuwe eigenaar werd blijkbaar in
kennis gesteld van de vele rampen die
de molen had moeten ondervinden,
want hij liet aan de Gouwezijde tussen
deur en stelling van de molen een
naambord bevestigen met het volgende
vers:
A.J.J. Vos Papierfabriek De Betere
Hoop
tot tweemaal toe in asch gelegd.
En weer herbouwd op hoop van zegen.
Zoo God mij dien nu niet ontzegt,
Ga ik in ’t eind den ramspoed tegen,
Die mij zoo hevig heeft bestreen.
En lezer! voelt gij ook zijn slagen?
Zoo denk ik ben het niet alleen:
Elk heeft op aard’ zijn kruis te dragen.
Dit aardige rijmpje verwijst in bedekte
termen op het dragen van het molen
kruis (de wieken). De dichter heeft het
echter over tweemaal, maar de molen
is driemaal afgebrand! De brand in
1720 zal hem misschien niet bekend ge
weest zijn.
In de molen werd vele jaren het be
kende Waddinxveense grondpapier
voor behangers, het Wensveens en kar-
doenspapier (wit pak- of omslagpapier)
gemaakt. De molen was reeds vanaf
1860 met een stoommachine uitgerust.
In 1909 werd de bovenbouw van de mo
len afgebroken en gebruikte men uit
sluitend stoom als drijfkracht. Het pa
pier bleef men met de hand schappen,
als laatste handbedrijf in Waddinx
veen. Ten slotte is De Betere Hoop in
de Eerste Wereldoorlog stopgezet.
Op de langebaan in het mooie recrea
tiegebied Bussloo bij Apeldoorn wer
den zaterdag zowel Nic Geers als Hans
den Boer eerste op de 100 m voor 50-
plussers. De wedstrijden vonden plaats
in de windhoek van het meer en de
sterke wind zorgde voor een stevige
golfslag, waardoor er matige tijden op
de klokken kwamen.
Met name lichtgewichten, zoals Nic en
Hans, worden dan nog al eens heen en
weer geslingerd. De zware jongens zijn
dan meer koersvast. Toch werden Nic
en Hans een en twee op de km vrije slag
in 15 min 2 en 20 min 13 en Hans eerste
op de km schoolslag in 20 min 19, het
geen tevens een baanrecord beteken
de.
Hoewel een verkoudheid hem parten
speelde zwom Nic in Bussloo toch nog
mee op de twee kilometer klassieker en
was middenmoter in 30 min 10 sec.
Zondag namen de masters ook deel aan
de wedstrijden in de Sloterprijs, waar
Nic weer eerste werd op de 1000 m vrij
in 14 min 48.2 en Hans tweede op de
1000 school in 20 min 15.6.
Op de langebaanwedstrijden wordt
ook Albert Spijker, de nieuwe water-
polo-trainer van de herenselectie van
De Gouwe, regelmatig gesignaleerd.
In de sterk concurrerende leeftijds
groep van 30 tot 40 jaar draait hij sterk
mee. In de Sloterplas werd hij op de
200 m vrij derde in 13 min 47.3.
Wanneer de papiermolen De Bijenkorf
gebouwd is, is niet precies bekend.
Vermoedelijk is dat omstreeks 1720 ge
weest. Het was een grote, met riet ge
dekte achtkante bovenkruier met stel
ling op een stenen onderstuk, die ten
zuiden van de trasmolen De Oranje
boom stond. De oprichters van de mo
len warden de gebroeders Jacob en
Arent Voorbij. Zij behoorden tot een
familie die reeds in de zeventiende
eeuw veel werd genoemd en die des
tijds ook een belangrijke meebrouwe-
rij in bedrijf had. Verschillende leden
van deze kennelijk voorname familie
zijn schepen of ouderling van de kerk
geweest.
Van deze molen is verder bekend dat in
1802 Jan Herfst er eigenaar van was. Er
werd toen met tien man personeel ge
werkt. Later was de weduwe van Jan
Herfst eigenaresse tot 1839, in welk
jaar zij overleed. De molen werd in
1840 toebedeeld aan Jan van der Star,
gehuwd met haar dochter Adriana
Herfst. Op 2 november 1842 werd de
molen uit de hand verkocht aan An
dreas Spruijt.
Vermoedelijk was de molen toen in
Onder de vele bekende molens die aan
de Noordkade langs de Gouwe ston
den, was er één die bijzonder werk ver
richtte. Dat was de trasmolen De Oran
jeboom, een achtkante stellingmolen.
Hij stond ten noorden van De Bijen
korf en ten zuiden van De Betere
Hoop. Tras werd gemalen uit tufsteen
dat afkomstig was uit Duitsland. De
laatste eigenaar van deze molen was
I
Coen de Laat kwam door zijn werk als
fysio- en manueeltherapeut in aanra
king met mensen die kurken zooltjes in
hun schoenen droegen en daarvan,
naar hun zeggen, veel baat hadden.
Een bekende podo-orthesioloog uit
Rotterdam, de heer Breukhoven, wees
De Laat naar de Nederlandse Stichting
voor podo-orthesiologen. Deze verzor
gen een volledige opleiding en stellen
zware exameneisen alvorens men zich
podo-orthesioloog mag noemen.
De bedoeling van de therapie is dat
men op termijn van zijn klachten af
komt. De therapie valt onder de alter
natieve geneeswijzen. Belangrijk is wel
te weten dat betrouwbare therapeuten
van alternatieve geneeswijzen dienen
aangesloten te zijn bij de Nederlandse
Organisatie van Alternatieve Genees
wijzen (NOVAG). De Laat wijst erop
dat men op deze wijze het kaf van het
koren wil scheiden.
Doordat het onder de alternatieve ge
neeswijzen valt hebben sommige zie
kenfondsen nog wat moeite met een
vergoeding. Particuliere verzekeraars
zijn iets soepeler.
WADDINXVEEN - De Stichting De
Wingerd in Groenswaard 2 en 3 houdt
zaterdag 24 augustus tussen 17.00 en
19.00 uur een zwemfestijn in het Gou-
webad ”de Sniep”.
De naam Herfst is van 1775 tot aan de
jaren dertig in deze eeuw verbonden
geweest aan de vele molens (vooral pa
piermolens) die in Waddinxveen ge
staan hebben. Jan Herfst was om
streeks 1800 als eigenaar en mede-eige-
naar van zes grauwpapiermolens de be
langrijkste industrieël ter plaatse. Toch
was hij niet de eerste die in Waddinx
veen meer molens op zijn naam had
staan.
Hovenier en Verruijt bezaten als geza
menlijke ondernemers in 1739 vijf mo
lens. In die tijd was er nog een andere
onderneming, van Arie Janszn. Slin
ger. In 1727 liet hij een papiermolen
bouwen aan de Noordkade in Noord-
Waddinxveen, tussen de Gouwe en de
Alpherwetering. Het was een acht
kante bovenkruier met stelling. De
naam van de molen werd later Het Eer
ste Fortuin, ook wel De Grote Molen
genoemd.
De bouw van deze molen was nauwe
lijks achter de rug of Arie Slinger vroeg
windrecht aan voor een tweede. Dat
werd toegestaan en de tweede papier
molen Het Tweede Fortuin, kwam in
de Voorofsche Polder te staan, aan de
overzijde van de Alpherwetering, ach
ter en wat noordelijker van Het Eerste
Fortuin. Deze nieuwe molen was veel
kleiner dan de eerste. Het was een wip
molen die later werd vervangen door
een achtkante bovenkruier met stel
ling.
Maar in het begin sprak men over De
Kleine Molen, een naam die in gebruik
bleef ook na de bouw van de grotere
molen. De omschrijving van het kadas
ter, de Tweede Kleine Fortuin, was
juister. Voor deze tweede molen lag
over de Alpherwetering een draaibrug
die toegang gaf tot de molen, maar ook
tot de later daarachter gebouwde mo
len De Drie Vinken.
Arie Slinger, van Stolwijk afkomstig,
trouwde op 12 mei 1697 met een meisje
uit Waddinxveen, Maria van der Wil-
ligh of Wilgh. Zij gingen wonen aan de
Waddinxveense Hoge Brugge in Zuid-
Waddinxveen en kregen drie kinderen
een zoon Comelis, die in 1716
trouwde met Jaapje Koster, en twee
dochters Neeltje en Liedeweij. Arie
Slinger werd ook vermeld als am
bachtsbewaarder.
In 1738 werd zijn bedrijf uitgebreid met
een derde papiermolen, De Derde For
tuin, die gebouwd werd ten noorden
van Het Tweede Fortuin. In 1750 over
leed Arie Slinger. Nadat zijn weduwe
tot 1755 de zaken voortgezet had, kwa
men er diverse eigenaren, totdat in
1785 de molen Het Eerste Fortuin pu
bliek werd geveild. Jan Herfst kocht
toen het 1/5 deel in de molen.
Na 1828 werd zijn weduwe Cornelia
van der Winden eigenaresse van de ge
hele molen. Later (in 1849) werd Pieter
Herfst, zoon van Jan Herfst senior, ei
genaar. In 1840 had hij van zijn moeder
de molen De Herder geërfd en in 1851
kocht hij uit de boedel van zijn overle
den zuster Margje Herfst, de molen De
Nijverheid. Pieter Herfst had toen dus
drie papiermolens in beheer met be
hulp van zijn zoons Pieter junior en Jo
hannes.
Nadat Johannes in 1854 jong was over
leden, kon zijn vader niet meer op de
zelfde voet met de bedrijven verder
gaan. In 1857 verkocht hij De Nijver
heid aan zijn zoon Piter junior en liet
4
Comelis Thijszn. Moraal, die in 1729
met Liedeweij Slinger was getrouwd,
vroeg op 7 november 1737 het win
drecht aan voor een windmolentje dat
afkomstig was van Sloterdijk buiten
Amsterdam en de naam De Drie Vinc-
ken had. De molen zou worden overge
plaatst naar Noord-Waddinxveen, over
de Alpherwetering in de Voorofsche
Polder, achter en ten westen van Het
Tweede Fortuin.
Het verzoek werd toegestaan en de mo
len werd herbouwd. De molen kwam
dus in het land te staan. Het was maar
een kleine van 1670 daterende molen,
die dienst had gedaan als verfmolentje.
Het zal in latere jaren vervangen zijn
door een andere, grotere molen, want
in latere akten wordt de molen om
schreven als een achtkante boven
kruier. Met deze papiermolen werkte
Comelis Thijszn. Moiraal samen met
zijn schoonvader, Arie Slinger, de
stichter van de drie Fortuinmolens. Ie
der hield echter de molens op zijn eigen
naam.
De molen De Drie Vinken werd ook
wel De Drie Goudvinken genoemd. In
1768, na de dood van haar vader, werd
Trijntje Moraal, die een jaar daarvoor
was gehuwd met Jacobus van Omme-
ring, bezitster van de molen. Haar man
heeft, hoewel hij geen papiermaker
was, tot 1775 het beheer gehad over de
molen. Op 2 september van dat jaar
werd Jan Herfst de nieuwe eigenaar en
zo kwam deze molen later als eerste on
der de grootste papiermolenonderne
ming van Waddinxveen, die stand hield
tot 1840 en die kon wedijveren met de
grote ondernemingen langs de Zaan.
In 1840 werd, na het overlijden van de
weduwe van Jan Herfst in 1839, de mo
len na loting onder de erfgenamen toe
bedeeld aan Jan van der Star, gehuwd
met Adriana Herfst. Van der Star
trachtte de molen in september 1842
publiek te verkopen maar er kon geen
voldoende opbrengst gehaald worden.
Op 2 november 1842 verkocht hij de
molen uit de hand aan Adreas Spruijt.
Na diens overlijden zullen de zoons G.
en Aj.H. Spruijt het bedrijf in de molen
nog enige jaren hebben laten voortzet
ten, maar in 1853 werd de oude molen
De Drie vinken door hen afgebroken.
Het land waarop de molen gestaan had,
werd in dat jaar door G. en A.H.
Spruijt verkocht aan Adrianus van Til
burg Herfst, die het bij het erf van zijn
papiermolen Het Tweede Fortuin zal
hebben opgenomen.
Het Eerste Fortuin slopen. Met De
Herder, die hij nog in bezit hield, ging
Gieter swrior verder. r
Het Iweede fortuin
In 1756 verkochten de erfgenamen van
Arie Slinger de molen Het Tweede
Fortuin aan Jan Spille. De familie
Spille bezat tenslotte aan het eind van
de achttiende eeuw wel vier papiermo
lens: De Aeolus, De Herderin, De
Klein Oost-Indië en Het Tweede For
tuin. In 1801 werd laatstgenoemde
overgedragen aan Jan Herfst.
Bij de boedelscheiding van Jan Herfst
in 1840 werd Het Tweede Fortuin toe
gewezen aan de zoon Adrianus van Til
burg Herfst. Deze was geboren in 1797
en zou in 1858 overleden zijn. Hij is
tweemaal gehuwd geweest. Eerst met
Alida M.H. van Maanen, daarna met
Ingetje van Dobben. Hij had maar één
zoon, uit zijn eerste huwelijk, Hendrik
van Tilburg Herfst.
Deze had blijkbaar geen belangstelling
voor de papierfabricage. In 1859 werd
Het Tweede Fortuin publiek geveild
tot afbraak. De overige gebouwen, bij
de molen behorend, werden afzonder
lijk geveild en gekocht door enige
plaatselijke timmerlieden.
De meeste vrijeslagzwemmers zijn ge
wend links te ademen. Bij de meeste
langebaan-wedstrijden wordt dan ook
linksom gezwommen zodat de deelne
mers zich op de bakens kunnen oriënte
ren.
In de Biesbosch bij Hank werd zater
dag echter rechtsom gezwommen en
dat vormt voor de ’’linkskijkers” een
handicap omdat ze vaak op moeten kij
ken om niet te gaan zwalken. De wei
nige zwemmers die rechts ademen ha
len zijn dan in het voordeel.
Voor de op eenzame hoogte zwem
mende Hans van Goor uit Hoorn
maakt het weinig uit, hij is getraind op
ademen aan beide zijden. Hij won de
twee kilometer weer met overmacht in
23 minuten 54 voor een groepje elkaar
niets toegevende zwemmers, van wie
de ’’rechtse” Almar van der Meer uit
Hilversum de tweede prijs binnen
haalde in 24 minuten 20 sec.
In dezelfde seconde finishten nog vijf
zwemmers waarbij Boskoper Jan Wil
lem van der Hoek van de zwemclub De
Gouwe zesde werd.
Zondag was Jan Willem te vinden in de
Sloterplas te Amsterdam. Hans van
Goor was afwezig en op de 200 m klas
sieker was hier een boeiende strijd te
zien tussen Jan Willem en alweer Al
mar van der Meer. Samen waren ze
weggesprongen voor de plaatsen een
en twee. Nu was Jan Willem v.d. Hoek
in het voordeel omdat er linksom werd
gezwommen maar desondanks wist Al
mar zijn hand een fractie eerder tegen
de balk te krijgen. Tijden: 24 minuten
34.9 en 24 minuten 35.1.
Het einde van het langebaan seizoen
komt in zicht. Er komen nog twee
weekeinden waarin Jan Willem v.d.
Hoek nog zal proberen om in drie klas
siekers, waaronder een drie kilometer,
een hoge klassering voor de zwemkro-
niekbeker te bereiken.
zoals de beenlengte, scheefstand van
het bekken, krommingen in de wervel
kolom en verschillen in spierspanning.
Met behulp van een podoscoop, dat is
een voetspiegel, kan het totale druk-
vlak van de voetzolen worden bekeken
en geïnterpreteerdTerwijl de patiënt
op de voetspiegel staat, brengt de
podo-orthesioloog dunne elementjes
aan onder de voetzool van kurkDit ge
beurt op specifieke plaatsen. Bij de stu
die komt ook een gedeelte reflexologie
kijken en daar leert men dat elke centi
meter op de voet reflexen afgeeft aan
andere delen in en van het lichaam. Zo
werkten de stukjes kurk niet alleen cor
rigerend op de houding maar kunnen
ook van invloed zijn op allergieën, or
ganen of spijsvertering. De Laat zegt
daarbij: ”Het kan voorkomen datze bij
de een wel het gewenste resultaat ge
ven en bij de ander niet. Uiteindelijk is
het lichaam wat reageert”.
Na de eerste behandeling wordt een in-
legzooltje gemaakt door De Laat zelf.
Deze worden gedragen in een gladde
schoen zonder voorgevormd voetbed.
De Laat meent dat iedereen die niets
aan zijn voeten’mankeert een schoen
moet kopen zonder voorgevormd voet
bed. ’’Eigenlijk zijn deze voetbedden
niet zo best. De fabrikant van de
schoen gaat uit van een gemiddelde
voet. Het zou dus kunnen voorkomen
dat er reflexzones worden geraakt die
daardoor uit balans raken”. De voeten
zijn vaak ondergewaardeerd maar in
middels heeft de wetenschap bewezen
dat ze een heel belangrijk onderdeel
zijn van ons lichaam.
Zodra de zooltjes zijn aangebracht in
de schoenen kan men er op gaan lopen.
’’Soms kan dit weleens enige pijn ver
oorzaken maar dat komt omdat het li
chaam weer in de juiste houding wordt
verwezen. De stukjes kurk die worden
aangebracht zijn dan ook minimaal.
Teveel veranderingen zouden immers
ook kwalijke gevolgen kunnen hebben.
Ik raad dan ook iedereen aan terug te
komen als hij te veel pijn gaat lijden.
Vier tot zes weken na het aanmeten van
de zooltjes wordt gekeken naar het re
sultaat en zonodig wordt er nog iets bij-
gesteld. De controles die daarna volgen
zijn om de vier a vijf maanden. Het is
uiteindelijk de bedoeling dat men door
houdingsverbetering van de zooltjes af
komt.
De kosten van de zooltjes zijn relatief
laag. Het eerste consult inclusief de
zooltjes ligt rond de 150 gulden. De
controles en het aanpassen liggen rond
de 50 a 60 gulden.
heeft later het bedrijfje blijkbaar te
klein gevonden, want in 1892 verkocht
hij aan speelgoedfabrikant Arie Klei
weg een deel van de hangschuur van de
molen, aan rietdekker Jacob Plomp het
huis bij de molen en aan Cornelis Al
blas de oude papiermolen. De molen
werd daarna gesloopt. A.J.J. Vos
kocht de molen De Betere Hoop
(Dikke Bet) aan de Noordkade en zette
daar de papiermakerij voort.
De naam De Schoone Haas is aan de Jan Dorrekenskade-Oost nog
terug te vinden op één van de woningen daar. De naam herinnert aan
de papiermakerij van Jacobus van der Haas. Het bedrijf had eerst
een zaagmolen (1634) en beschikte later over een herbouwde papier
molen met dezelfde naam. In 1897 brandde de molen door bliksem
inslag af. Een triest einde van deze mooie en vakkundig gebouwde
papiermolen, die tot de fraaiste behoorde van de vele molens langs
de Gouwe. De NV Papierfabriek De Schoone Haas werd in 1933 op
geheven als gevolg van de slechte economische toestand. Directeur
en gemeenteraadslid G. van Lange overleed in 1951 in Voorburg.
(Foto: Sjaak Noteboom).
De papiermolen De Herder was een
achtkante bovenkruier met stelling en
stond ver in de Voorofsche Polder, bij
de boezemsloot, ten westen van en ach
ter De Betere Hoop. Er was een brug
voor die toegang gaf tot het molenerf.
De molen werd in 1729 gebouwd door
Jan Pieterszn. Hovenier en Jacob
Dirkszn. Verruijt.
In 1802 was Jan Herfst eigenaar van de
helft van de molen; pas negen jaar later
werd hij eigenaar van het geheel. Na
1812, in welk jaar Jan Herfst overleed,
werd de molen toebedeeld (pas in 1828
was de boedelscheiding) aan zijn wedu
we, de papiermakersdochter Cornelia
van der Winden. Zij overleed in 1839,
waarna hun zoon, Pieter Herfst, de mo
len verkreeg. Hij bleef met De Herder
werken tot zijn dood in 1873.
Op 7 april 1875 werd de molen publiek
verkocht. Koper was Johannes Arnol-
dus van der Werve te Waddinxveen.
Misschien heeft hij wel plannen gehad
om de papierfabricage met de molen te
continueren. In elk geval was hij bij de
koop geen papierfabrikant maar koop
man. ”Op 8 mei 1883 ’s nachts 11 ure,
sloeg de bliksem in De Herder. Aan
blussen viel niet te denken!”
Aldus het verslag over de brand, ge
daan door burgemeester G.W.C. van
Dort Kroon. In juli van dat jaar ver
kocht Van der Werve de overgebleven
schuren, loodsen en de grond aan A.
Vis, smid, en J.A. Alphenaar Wzn
timmerman, beiden te Waddinxveen.
De papiermolen De Eendracht was de
oudste langs de Noordkade en werd in
1694 gebouwd door Leendert Ste-
venszn. De molen moet ten noorden
van en vermoedelijk vlak naast de la
tere papiermolen De Betere Hoop ge
staan hebben.
Omstreeks 1721 was Jacob Dirkszn.
Verruijt eigenaar van De Eendracht.
De Verruijts zijn een oude, uit Leiden
afkomstige familie. De vader van voor
noemde Verruijt, Dirk Jacobszn. Ver
ruijt, woonde al in 1680 in Zuid Wad
dinxveen. Evenals zijn zoon is hij daar
schepen geweest.
De papiermolen De Eendracht
brandde in 1741 af, tegelijkertijd met
de molen (de latere) De Betere Hoop.
De Eendracht werd niet meer her
bouwd.
yx".i
L>*
c:-
I.-:
